Wykreślenie z rejestru zabytków

Kto podejmuje decyzje o wykreśleniu zabytku z rejestru zabytków?

Wykreślenie zabytku z rejestru zabytków nie jest procedurą łatwą i bardzo często decyzja w tym względzie jest uzależniona od indywidualnej oceny konserwatora zabytków.

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wskazuje w sposób enumeratywny przypadki, w których można dokonać skreślenia zabytku z listy zabytków. I tak, zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy, zabytek wpisany do rejestru, który uległ zniszczeniu w stopniu powodującym utratę jego wartości historycznej, artystycznej lub naukowej albo którego wartość będąca podstawą wydania decyzji o wpisie do rejestru nie została potwierdzona w nowych ustaleniach naukowych, zostaje skreślony z rejestru. Dodatkowo, stosownie do ust. 4 powyższego artykułu, skreślenia dokonuje się także w przypadku, gdy zabytek został wpisany do inwentarza muzeum lub wszedł w skład narodowego zasobu bibliotecznego.

Możliwość wykreślenia zabytku z rejestru zabytków

Wykreślenie z rejestru zabytków traktowane jest jako wyjątek i niestety ma miejsce jedynie w przypadkach rażących zmian w zabytku. Ma ono przy tym charakter obligatoryjny w każdym wypadku, gdy zajdzie jedna z przesłanek, o których mowa w art. 13 ustawy, o ile zostaną one wykazane w sposób niebudzący wątpliwości. Niestety pojęcia użyte do opisania okoliczności przemawiających za skreśleniem zabytku z listy są pojęciami niedookreślonymi, co stwarza konserwatorom zabytków szerokie pole do dowolności w podejmowanych decyzjach. Ocena, czy w okolicznościach konkretnej sprawy zaszła jedna z przesłanek określonych w ust. 1 komentowanego przepisu, wymaga każdorazowo dokonania interpretacji wyrażeń nieostrych, czyli ustalenia, czy stopień zniszczenia danego obiektu spowodował utratę jego wartości, względnie, czy nowe ustalenia naukowe faktycznie tej wartości nie potwierdzają.

Czy ze względu na zniszczenie budynku może on zostać wykreślony z rejestru zabytków?

Z Pana opisu wynika, iż przyczyną wykreślenia zabytku z listy ma być fakt zniszczenia głównego budynku, który warunkował wpisanie nieruchomości na listę zabytków. Niestety nie każdy uszczerbek w substancji zabytkowej może zostać zakwalifikowany jako urzeczywistniający przesłankę z art. 13 ust. 1. W szczególności nie bierze się pod uwagę przy rozważaniu znaczenia zniszczenia czynnika ekonomicznego (np. kosztów prac konserwatorskich i budowlanych), zatem ustalenie ewentualnej dysproporcji pomiędzy kosztami rozbiórki a kosztami remontu obiektu zabytkowego nie może mieć istotnego wpływu na decyzję o skreśleniu obiektu z listy zabytków.

Częściowe lub całkowite zniszczenie obiektu wpisanego do rejestru zabytków a utrata przez ten obiekt wartości historycznej

Dla zaistnienia przesłanki z art. 13 ust. 1 konieczne jest bowiem istnienie bezpośredniego związku przyczynowego pomiędzy faktem częściowego czy całkowitego zniszczenia obiektu wpisanego do rejestru, a utratą przez ten obiekt wartości historycznej, artystycznej lub naukowej, przy czym pojęcia wartości historycznej nie można tu zawężać wyłącznie do możliwości korzystania z zabytku w sposób analogiczny jak w czasach historycznych (wyrok WSA w Warszawie z dnia 24 marca 2006 r., I SA/Wa 1238/05, LEX nr 197567). O zaistnieniu analizowanej przesłanki możemy więc mówić przykładowo:

• w razie śmierci technicznej obiektu (zob. zachowujący aktualność wyrok NSA z dnia 16 listopada 2001 r., I SA 906/00);
• jeżeli dany obiekt utracił w stopniu całkowitym walory użytkowe i architektoniczne, a jego pierwotny wygląd nie jest w chwili obecnej możliwy do rozpoznania (zob. uzasadnienie powołanego wyroku WSA w Warszawie z dnia 10 maja 2006 r., I SA/Wa 1766/05);
• jeżeli remont zabytkowego obiektu wymaga w rzeczywistości przeprowadzenia pełnej jego rekonstrukcji, co zostało potwierdzone opinią biegłych (zachowujący aktualność wyrok NSA z dnia 28 lipca 1994 r., I SA 1140/93).

Jak rozumiem, biegli stwierdzili, iż obiekt, który uległ zawaleniu, wymagałby całkowitej rekonstrukcji, a w wyniku zdarzenia utracił wszelkie walory architektoniczne i użytkowe. W takiej sytuacji obiekt powinien być faktycznie wykreślony z rejestru zabytków. Wykreślenie zabytku z listy skutkuje także skreśleniem z rejestru otoczenia zabytku.

Skreślenie z rejestru zabytków następuje, zgodnie z art. 13 ust. 5 ustawy, na podstawie decyzji wydanej przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Decyzja taka wydana zostaje po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie, które to wszczyna się z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy.

Wniosek do ministra z prośbą o wykreślenie nieruchomości z rejestru zabytków

W związku z powyższym proponuję, by złożył Pan samodzielnie wniosek do ministra z prośbą o wykreślenie nieruchomości z rejestru zabytków. Do wniosku proszę dołączyć pełną dokumentację budowy razem z obszernym opisem katastrofy, zwłaszcza z uwzględnieniem ekspertyz i dokumentacji fotograficznej. Jeżeli posiada Pan wyceny prac budowlanych koniecznych do przeprowadzenia w obiekcie przed zawaleniem się budynku i po tym zdarzeniu, to także ww. wyceny proszę dołączyć do wniosku.

Jednocześnie proszę pamiętać, iż od decyzji konserwatora zabytków przysługuje Panu prawo odwołania się do organu II instancji.

Niestety walka z konserwatorem zabytków jest bardzo żmudna i często trwa latami. Okolicznością przemawiająca na Pana rzecz jest fakt, iż pomimo zawalenia obiektu konserwator nie powiadomił prokuratury o popełnieniu przez Pana przestępstwa niszczenia zabytków. Oznacza to, iż konserwator nie posiada rzeczywistych dowodów wskazujących, iż to Pan faktycznie doprowadził do zawalenia się obiektu.