Wykorzystywanie finansowe osoby starszej

Nieracjonalne zarządzanie własnym mieniem przez osobę starszą

Nie zawsze przepisy prawa oferują natychmiastowe rozwiązanie każdego problemu, zwłaszcza jeśli dotyka on sfery moralnej, zachowań i emocji ludzkich, wymykających się regulacji normatywnej. Pani ojciec jest dorosłą osobą, nieubezwłasnowolnioną ani częściowo, ani całkowicie, posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, zatem może swobodnie dysponować swoim świadczeniem emerytalnym. Rozumiem jednak Pani zaniepokojenie, gdy skala rozporządzenia mieniem przez ojca zaczyna zagrażać jego własnej egzystencji, a sponsorowanie „zaprzyjaźnionej” rodziny przybiera formę patologiczną.

W pierwszej kolejności proszę spróbować porozmawiać z tymi osobami i zwrócić im uwagę na fakt, że wie Pani, iż celowo i świadomie nadużywają uprzejmości i dobroci Pani ojca, a być może również nakłaniają go do dokonywania określonych zakupów, do udzielania im stałego finansowego wsparcia. Sugeruję zagrozić, iż jeśli ów stan będzie się utrzymywać, powiadomi Pani urząd skarbowy o otrzymywaniu przez nich od osoby obcej wartościowych darowizn i świadczeń nieodpłatnych. Jeśli ojciec dokonuje płatności za pośrednictwem swojego rachunku bankowego, na który wpływa emerytura, to sprawa będzie znacznie łatwiejsza do udowodnienia. Zgodnie z treścią przepisu art. 9 ust. 1 pkt 3) ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn „kwota wolna od podatku w przypadku osoby obcej, zaliczanej do trzeciej grupy podatkowej, wynosi 4 902 zł w ciągu pięciu lat, powyżej tej kwoty darowizna powinna podlegać zgłoszeniu i opodatkowaniu”. Niestety, jeśli Pani ojciec obdarowuje całą rodzinę, to dla każdej z tych osób kwota wolna od podatku jest uwzględniana z osobna. Zasadne jest w mojej ocenie także zawiadomienie Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, aby jego pracownicy lub asystent rodziny wzmogli nadzór nad tą rodziną.

Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa oszustwa

Proszę także rozważyć złożenie na policję lub do prokuratury zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa oszustwa z art. 286 § 1 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem „kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”. Jeśli więc owa rodzina nakłania Pani ojca do sprawiania im drogich prezentów czy też do zaciągania pożyczek i przekazywania im uzyskanych pieniędzy, a ojciec ze względu na swój wiek 80 lat (jeśli faktycznie łączy się z nim zniedołężnienie intelektualne) nie jest w stanie należycie ocenić skutków dokonywanej czynności prawnej, wyczerpie to znamiona powyższego przestępstwa.

Jak zabezpieczyć majątek starszej osoby przed działaniami osób trzecich

Jednak podstawowe zagrożenie dla Pani ojca tkwi w możliwym inspirowaniu jego działań w kierunku pogarszania kontaktu z jego najbliższą rodziną, co w konsekwencji może spowodować nakłonienie do sporządzenia testamentu z korzyścią przewidzianą dla nowych „przyjaciół”, np. w postaci prawa do lokalu, z jednoczesnym wydziedziczeniem najbliższej rodziny (zstępnych). Sporządzić testament może tylko osoba, która posiada zdolność testowania, czyli pełną zdolność do czynności prawnych (art. 944 § 1 Kodeksu cywilnego). Aby zapobiec takiemu obrotowi sprawy, można ojca częściowo ubezwłasnowolnić, a już w trakcie takiego postępowania wystąpić o ustanowienie dla niego doradcy tymczasowego. Zgodnie z treścią przepisu art. 549 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego „osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo”. Testament sporządzony przez osobę, która nie posiada zdolności do rozporządzenia w ten sposób swoim mieniem na wypadek śmierci (łac. mortis causa), będzie nieważny. Proszę też przemyśleć, czy dla dobra ojca i w celu odseparowania go od interesownych znajomych nie należałoby zapewnić mu miejsca w domu pomocy społecznej lub ewentualnie zabrać go do siebie, jeśli to możliwe.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie

Złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie nie oznacza jeszcze, że sąd okręgowy, właściwy w tej sprawie, orzeknie zgodnie z wnioskiem. Muszą być ku temu spełnione przesłanki, które niekoniecznie istnieją w tej konkretnej sprawie, a w każdym razie nie sposób bez większej ilości informacji o tym wyrokować, takie jak choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia czynności psychicznych (choroba Alzheimera, demencja, pijaństwo, narkomania etc.), gdy tej osobie potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw (art. 16 Kodeksu cywilnego).