Wykonawca nie chce wystawić faktury

Zlecenie przeprowadzenia remontu oparte na umowie ustnej

Z okoliczności przedstawionych w pytaniu wynika, że zostały zawarte dwie umowy o roboty budowlane (remont sklepu i mieszkania). Na marginesie należy zauważyć, iż w prawie nie istnieje osobne pojęcie umowy o remont. Powierzenie komuś prac remontowych następuje więc na podstawie umowy o roboty budowlane. Zgodnie z art. 3 pkt 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, za roboty budowlane należy uznać nie tylko budowę, ale także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego.

Przedmiotem świadczenia wykonawcy w umowie o roboty budowlane jest obiekt (lub wykonanie remontu – w przypadku wykonywania remontu obiektu budowlanego; zgodnie z art. 658 Kodeksu cywilnego – do remontu także należy stosować przepisy umowy o roboty budowlane). Wykonanie remontu jest więc także robotami budowlanymi, a powierzenie komuś wykonania prac remontowych następuje na podstawie umowy o roboty budowlane.

Z kolei pod pojęciem „remont” wskazana wyżej ustawa rozumie wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym.

Niezachowanie formy pisemnej umowy o roboty budowlane

Umowa o roboty budowlane regulowana jest przepisami Kodeksu cywilnego (dalej K.c.). Stronami umowy o roboty budowlane są:

1. inwestor, czyli osoba, dla której wykonywany jest remont,
2. wykonawca robót (osoba fizyczna lub firma).

W umowie wykonawca zobowiązuje się do wykonania remontu w określonym czasie oraz zgodnie z przedstawionym przez inwestora projektem i zasadami wiedzy technicznej, a także przepisami Prawa budowlanego. Zgodnie z art. 648 § 1 K.c., umowa o roboty budowlane powinna być stwierdzona pismem. Niezachowanie formy pisemnej nie powoduje jednak nieważności umowy. Niezachowanie formy pisemnej zastrzeżonej dla umowy o roboty budowlane ma natomiast ten skutek, że w razie tej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności (art. 74 § 1 K.c.).

Reasumując, Pan jako wykonawca robót wykonał na rzecz inwestora dwa remonty, które można traktować jako dwie odrębne umowy o roboty budowlane. Przy czym bez znaczenia jest tutaj fakt, że roboty te zostały wykonane z pominięciem przepisów podatkowych.

Za wykonane prace należy się Panu umówione wynagrodzenie. Jeśli inwestor nie chce go Panu dobrowolnie zapłacić, to proponuję wystawienie pisemnego wezwania do zapłaty z wyznaczeniem np. 7-dniowego terminu. Jeśli wezwanie pozostanie bezskuteczne, wówczas konieczne będzie skierowanie do sądu pozwu o zapłatę.

Czy wykonawca robót budowlanych może odmówić wystawienia faktury?

Natomiast co się tyczy wystawienia przez Pana faktury, to sprawa wygląda następująco. Do obowiązków kontrahenta należy wystawienie odpowiedniego pokwitowania (rachunku). W art. 462 Kodeksu cywilnego przewidziano, iż „dłużnik, spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela pokwitowania. Dłużnik może żądać pokwitowania w szczególnej formie, jeżeli ma w tym interes”. Dlatego nie powinno być tak, że po prostu wykonawca „nie chce” wystawić faktury.

„Z cywilistycznego punktu widzenia faktura może być również pokwitowaniem wykonania obowiązku zapłacenia ceny” (J. W. Katner, Glosa do wyroku NSA z dnia 21.11.1996 r., I SA/Po 292/96). Obowiązek wystawienia faktury reguluje art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, stanowiąc, że podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy.

Czy jest obowiązek wystawiania faktur na rzecz osób fizycznych?

Z kolei zgodnie z art. 106 ust. 4 ustawy o podatku VAT, nie ma obowiązku wystawiania faktur na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej; jednakże na żądanie tych osób, podatnik VAT ma obowiązek wystawić fakturę. Ustawa nie określa terminu, w którym nabywca usługi może zgłosić żądanie wystawienia faktury. Termin taki, w odniesieniu do rachunków, został natomiast określony w Ordynacji podatkowej (można go jednak odnieść również do faktur VAT). Zgodnie z art. 87 § 1 Ordynacji, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą obowiązani są na żądanie kupującego lub usługobiorcy wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi. Podatnicy, od których zażądano rachunku przed wykonaniem usługi lub wydaniem towaru, wystawiają rachunek nie później niż w terminie 7 dni od dnia wykonania usługi lub wydania towaru. Jeżeli jednak żądanie wystawienia rachunku zostało zgłoszone po wykonaniu usługi lub wydaniu towaru, wystawienie rachunku następuje w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia żądania. Zgodnie zaś z art. 87 § 4 Ordynacji podatkowej, podatnik nie ma obowiązku wystawienia rachunku, jeżeli żądanie zostało zgłoszone po upływie 3 miesięcy od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Inwestor ma więc prawo zażądać faktury w ciągu trzech miesięcy od dnia wykonania prac budowlanych. Jeśli uczyni to w terminie późniejszym, wykonawca nie musi wystawiać faktury (może to jednak uczynić, nie ma jednak takiego obowiązku).

Na koniec dodam, że jeśli w zawartej umowie nie zobowiązał się Pan do przedłożenia inwestorowi faktur dotyczących zakupu materiałów, wówczas, moim zdaniem, inwestor nie ma podstawy żądać faktur od wykonawcy.