Wycięcie drzew spod linii energetycznych a odszkodowanie

Zakres uprawnień przedsiębiorstwa do korzystania z nieruchomości

Po załączonym opisie stanu faktycznego wnioskuję, iż w niniejszej sprawie nie doszło do uregulowania sytuacji prawnej z przedsiębiorstwem przesyłowym.

Z uwagi na powyższe, zgodnie z treścią art. 305¹ Kodeksu cywilnego nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Treść służebności przesyłu powinna wskazywać, w jakim zakresie przedsiębiorca jest uprawniony do korzystania z nieruchomości obciążonej (por. wyr. SN z 19.5.2004 r., sygn. akt III CK 496/02, post. SN z 18.10.2007 r., sygn. akt III CSK 90/07). W szczególności treść służebności przesyłu powinna wskazywać rodzajowo czynności, które mogą być podejmowane przez przedsiębiorcę korzystającego z nieruchomości obciążonej. Czynności takie mieszczą się zasadniczo w jednej z czterech kategorii:

1. umieszczenie urządzeń przesyłowych na nieruchomości obciążonej,
2. korzystanie z nich,
3. ich konserwacja oraz
4. usunięcie.

W tak określonym zakresie czynności mieści się również wymiana istniejących urządzeń przesyłowych na nowe. Czynnością odmienną rodzajowo od wcześniej wymienionych, która może być elementem treści służebności przesyłu, jest natomiast rozbudowa urządzeń przesyłowych wymagająca zwiększenia dotychczasowego zakresu korzystania z nieruchomości obciążonej.

Tytuł prawny do korzystania z gruntu

Powodzenie Pani roszczenia zależy od tego, czy przedsiębiorca przesyłowy korzysta z Pani gruntu, posiadając tytuł prawny, czy też nie. Jeżeli bowiem przedsiębiorstwo nie posiada tytułu prawnego do zajmowania pasa nieruchomości, właściciele nieruchomości mają prawo żądać usunięcia lub przesunięcia takich urządzeń, jeśli te utrudniają lub uniemożliwiają korzystanie z gruntu. Sąd Najwyższy potwierdził takie uprawnienie właściciela w wyroku z dnia 6 stycznia 2005 roku (sygn. akt III CK 129/04). Zdaniem Sądu Najwyższego ktoś, kto nie ma uprawnienia pozwalającego na ingerowanie w cudzą nieruchomość, a jego ingerencja spowodowała trwałe ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, nie może powoływać się dla utrzymania tego stanu rzeczy na zasady współżycia społecznego. Do właściciela muszą się dostosować wszyscy, którzy nie mają skutecznego prawa do ingerowania w jego nieruchomość.

Zgodnie natomiast z treścią art. 3052 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.
§ 2. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu”.

Wynagrodzenie za służebność przesyłu

Służebność przesyłu może być ustanowiona na podstawie art. 305² jedynie za wynagrodzeniem, chyba że właściciel nieruchomości, która ma być obciążona, w sposób wyraźny zrzeknie się wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu na podstawie art. 305² powinna uwzględniać przede wszystkim spadek wartości użytkowej nieruchomości, która będzie obciążona taką służebnością. Czynnikami, które mogą wywierać wpływ na jego wielkość, są:

• charakter nieruchomości, która ma być obciążona – położenie, rodzaj, rozmiar, kształt;
• jej społeczno-gospodarcze przeznaczenie ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a w ich braku właściwości terenu i sposób korzystania z nieruchomości sąsiednich;
• utrata pożytków;
• zakres ograniczenia w prawie rozporządzania, swobodnego decydowania o przeznaczeniu i zagospodarowaniu nieruchomości, która ma być obciążona;
• zakres i sposób ingerencji przedsiębiorcy w prawa właściciela nieruchomości, która ma być obciążona;
• zakres i sposób pozbawienia władztwa nad nieruchomością, która ma być obciążona;
• umiejscowienie urządzeń;
• trwałość i nieodwracalność obciążenia w dłuższej perspektywie (por. post. SN z 8.2.2013 r., sygn. akt IV CSK 317/12; post. SN z 27.2.2013 r., sygn. akt IV CSK 440/12).

Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu może być odpowiednio zmniejszona, gdy jej ustanowienie służy również zwiększeniu użyteczności nieruchomości obciążanej. Górną granicą wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu powinna być co do zasady wartość zajętej nieruchomości (post. SN z 18.4.2012 r., sygn.. akt V CSK 190/11).

Kodeks cywilny nie normuje sposobu ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności, w tym także służebności przesyłu (post. SN z 9.7.2015 r., sygn. akt I CSK 629/14). Wynagrodzenie powinno zostać każdorazowo ustalone w sposób zindywidualizowany oraz – jak już wskazano – proporcjonalny do stopnia ingerencji w prawo własności, z zachowaniem kryteriów obiektywnych.

Jak wiec Pani widzi, możliwości w niniejszej sprawie jest wiele – od roszczeń po usunięcie po ustanowienie wynagrodzenia. Z doświadczenia wskazuję, iż przesuwanie linii nie jest sytuacją częstą.

Należy jednak podnieść, iż swoją walkę powinna Pani rozpocząć od wystosowania wezwania do przedsiębiorcy i przedstawienia swojego stanowiska.