Współwłasność prywatnego wodociągu, uprawnienia i ograniczenia

Prywatna sieć jako część nieruchomości

Na wstępie wskazuję, że zgodnie z art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego „urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa”. Zatem wyłącznie sieć wodociągowa wchodząca w skład przedsiębiorstwa nie jest częścią składową nieruchomości. W przypadku prywatnej własności wodociągu uznać należy, że przynależy on do nieruchomości.

Zaznaczam, że dopiero „urządzenia wymienione w art. 49 § 1 k.c., z chwilą ich połączenia z siecią należącą do przedsiębiorstwa, przestają być częścią składową nieruchomości i stają się samoistnymi rzeczami ruchomymi, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i obrotu. Zgodnie zaś z art. 3053 § 1 k.c. służebność przesyłu przechodzi także »na nabywcę urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c.« Konsekwentnie należy zatem przyjąć, że w razie przeniesienia własności części tych urządzeń, które tworzą jedną z sieci przesyłu, wchodzącą w skład sieci mulimedialnej należącej do zbywcy, nabywca staje się właścicielem sieci stanowiącej przedmiot transakcji, a gdyby nie było możliwe techniczne wyodrębnienie tego przedmiotu - współwłaścicielem całej sieci. Nabycie tego prawa daje mu podstawę do żądania ujawnienia w dziale III księgi wieczystej uprawnienia do służebności przesyłu, obok wpisanego tam dotychczas prawa wyłącznego właściciela sieci multimedialnej, i, w rezultacie, do współkorzystania z tej służebności” (postanowienie SN z dnia 24 listopada 2016 r., sygn. akt II CSK 135/16).

Zatem uznać należy, że skoro sieć wodociągowa została zrealizowana w ramach prywatnej inwestycji i nie została przekazana właściwemu przedsiębiorstwu, stanowi ona własność bądź współwłasność prywatną.

Umiejscowienie prywatnego odcinka wodociągu

Wobec powyższego w pierwszej kolejności należy ustalić, do kogo należy grunt, w którym zlokalizowany jest wodociąg. Jeżeli jest on położony na działce, która stanowi wyłącznie Pana własność, to sprzedając dom, ma Pan prawo przenieść własność wodociągu na odcinku, który leży wyłącznie na Pana działce. W takiej sytuacji drugi z udziałowców wodociągu mógłby starać się od Pana o zwrot nakładów w połowie na przedmiotowy wodociąg.

Natomiast w sytuacji, w której wodociąg przebiegałby przez grunt będący Pana i sąsiada współwłasnością, wówczas ma Pan prawo rozporządzać swoim udziałem, w tym dokonać jego sprzedaży. Bowiem wskazuję, że zgodnie z art. 198 „każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli”.

Wobec tego „przepis art. 198 k.c. kreuje swobodę rozporządzenia udziałem, który jest prawem należącym wyłącznie do współwłaściciela. Innymi słowy, współwłaściciel ma względem swego udziału pozycję wyłącznego właściciela. W rezultacie, jak wynika z art. 198 k.c., współwłaściciel może zawierać także umowy dotyczące udziału, o ile nie wywierają one wpływu na całość sytuacji wspólnej rzeczy lub udziałów pozostałych współwłaścicieli” (wyrok SN z dnia 10 listopada 2022 r., sygn. akt II CSKP 1370/22).

Jeszcze inna sytuacja byłaby, gdyby wodociąg znajdował się de facto na działce sąsiada. Wówczas wyłącznie on jako właściciel działki i części składowych mógłby dokonać przeniesienia jego własności, a Pan mógłby ubiegać się o ewentualny zwrot nakładów w zależności, na jakich zasadach dokonano by owego przeniesienia prawa własności do wodociągu.

Podsumowując, możliwość zbycia udziału w wodociągu uzależniona jest od tego, czyją własnością jest grunt, na którym zlokalizowany jest wodociągów, który został zrealizowany przez Pana i sąsiada jako prywatnych inwestorów.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2016 r., sygn. akt II CSK 135/16
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2022 r., sygn. akt II CSKP 1370/22