Wprowadzenie systemu pracy w ruchu ciągłym

Definicja pracy w ruchu ciągłym

Przedmiotem wykładni jest art. 138 Kodeksu pracy. Komentowany przepis zawiera legalną definicję pracy w ruchu ciągłym. Jest to praca, która ze względu na technologię produkcji nie może być wstrzymana.

„O tym, czy praca ma charakter pracy w ruchu ciągłym, nie decyduje ani zakres wykorzystania mocy produkcyjnych zakładu pracy, ani zakres możliwości produkcyjnych pracownika, lecz okoliczności, czy wykonywanie pracy przez 24 godziny na dobę i przez siedem dni w tygodniu jest konieczne z punktu widzenia zabezpieczenia prawidłowego procesu produkcyjnego oraz prawidłowej działalności urządzeń produkcyjnych” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 1975 r., sygn. akt I PRN 23/75).

Zapewnienie utrzymania produkcji w ciągłym ruchu

Praca w ruchu ciągłym to praca, która z przyczyn obiektywnych musi być kontynuowana bez przerwy. O konieczności pracy w ruchu ciągłym nie decyduje rodzaj zakładu, lecz rodzaj pracy. W jednym zakładzie pracy mogą być zatem stosowane przez pracodawcę rozmaite techniki organizacji czasu pracy, włącznie z pracą w ruchu ciągłym, w której będą zatrudnieni pracownicy obsługujący urządzenia, które musza być w ciągłym ruchu. Ustawodawca nie określa, jakie zakłady pracy są tymi, których działalność służy ciągłemu zaspokajaniu potrzeb ludności. Decydują o tym przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się prowadzić określony rodzaj działalności. Sąd Najwyższy uważa bowiem, że rozkład czasu pracy, który ma zapewnić utrzymanie produkcji w ruchu lub ciągłe zaspokajanie potrzeb ludności, jest fakultatywny. Nigdzie również nie dokonano podziału potrzeb ludności na te, które mają być zaspokojone w sposób ciągły, oraz te, które mogą być zaspokajane przez osiem godzin na dobę i przez 40 godzin w pięciodniowym tygodniu. Zasady czasu pracy w ruchu ciągłym mogą być stosowane odpowiednio wówczas, gdy praca nie może być wstrzymana ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności (szpitale, transport, hotele, domy pomocy społecznej itp.).

Wprowadzenie do zakładu pracy w ruchu ciągłym

Praca w ruchu ciągłym może być wprowadzona na mocy układu zbiorowego pracy, porozumienia normatywnego opartego na ustawie, regulaminu pracy, statutu, zarządzenia (obwieszczenia) pracodawcy (dotyczy to tych zakładów pracy, w których pracodawcy nie mają obowiązku wydawania regulaminów pracy). System pracy w ruchu ciągłym może być także wprowadzony w drodze umów o pracę zawieranych z tymi pracownikami, którzy zostaną objęci systemem czasu pracy w ruchu ciągłym. Regulując czas pracy w ruchu ciągłym w specyficznych źródłach prawa pracy oraz źródłach zobowiązań, należy stosować się do bezwzględnie obowiązujących powszechnych przepisów prawa pracy, w szczególności do art. 138 § 2 Kodeksu pracy.

Charakterystyczne dla prawa pracy źródła prawa, umowy o pracę wprowadzające system czasu pracy w ruchu ciągłym z naruszeniem ustawowych warunków przewidzianych dla tego systemu przez art. 138 Kodeksu pracy, nie mają mocy wiążącej jako sprzeczne z ustawą.

Przekroczenie norm godzinowych

Praca w ruchu ciągłym jest pracą wykonywaną przez trzy zespoły pracowników, z których każdy jest zatrudniony prze osiem godzin w ciągu doby. Konieczność rotacji zespołów pracowników na poszczególnych zmianach zobowiązuje pracodawcę do przedłużenia czasu pracy jednego dnia w niektórych tygodniach, powyżej podstawowej 8-godzinnej normy czasu pracy, do 12 godzin. Stosownie do regulacji art. 138 § 1 Kodeksu pracy w takich sytuacjach czas pracy w czasie jednej dniówki roboczej w niektórych tygodniach w okresie rozliczeniowym może być przedłużony do 12 godzin. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23.10.1979 r., sygn. akt I PRN 123/79, wskazał, że ustawowym warunkiem zastosowania szczególnego reżimu czasu pracy, jakim jest czas pracy w ruchu ciągłym, jest ograniczenie dopuszczalności przedłużenia pracy do 12 godzin tylko jednego dnia, i to nie w każdym, lecz jedynie w niektórych tygodniach w miesięcznym okresie rozliczeniowym.

Czterobrygadowy system pracy

W ruchu ciągłym pracodawca ma prawo zorganizować pracę w czterobrygadowym lub podobnym systemie organizacji pracy. Czterobrygadowy system czasu pracy opiera się na zorganizowaniu pracowników w cztery brygady, z których trzy są zatrudnione prze 24 godziny na dobę we wszystkie dni tygodnia, czwarta odpoczywa. Co kilka dni następuje rotacja brygady odpoczywającej. Podobna do czterobrygadowej organizacji czasu pracy opiera się na zwiększeniu liczby brygad zatrudnionych na zmianę przy wykonywaniu tego samego rodzaju pracy związanej z obsługą jednego stanowiska. Przy wprowadzeniu czterobrygadowego lub podobnego systemu organizacji pracy pracownicy wykonują pracę przez 8 godzin w ciągu doby i 40 godzin tygodniowo. Bez względu na porę doby, w jakiej wykonywana jest praca, i dzień tygodnia, praca w granicach czasu pracy do 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo nie jest uważana za pracę w godzinach nadliczbowych i nie uzasadnia wypłacania dodatków określonych w art. 151¹ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy.