Wniosek o ułaskawienie – do kogo skierować, jakie mam szanse?

Postępowanie o ułaskawienie

Postępowanie ułaskawieniowe jest szczególnym rodzajem postępowania po uprawomocnieniu się wyroku, którego celem jest korekta tego wyroku, umożliwiająca przestrzeganie podstawowych zasad sprawiedliwości.

Określona korekta wyroku nie wynika z okoliczności nieuwzględnionych w toku postępowania rozpoznawczego, ale powstałych po jego wydaniu i uprawomocnieniu. Jak stanowi art. 563 Kodeksu postępowania karnego, przy badaniu przesłanek do ułaskawienia należy uwzględnić:

• zachowanie się oskarżonego po wydaniu wyroku,
• rozmiar wykonanej kary,
• stan zdrowia skazanego i jego warunki rodzinne,
• naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem,
• szczególne wydarzenia, jakie nastąpiły po wydaniu wyroku.

Szczególne wydarzenia mogą dotyczyć skazanego lub jego rodziny i powinny niejako w sposób naturalny powodować potrzebę zmiany orzeczenia, dotyczącej przede wszystkim kary. Przykładowo można wskazać, że tego rodzaju zdarzeniami są: ciężka choroba skazanego lub członka jego rodziny, konieczność zapewnienia opieki nad małoletnimi dziećmi, ważne względy gospodarcze, inne zdarzenie losowe powodujące istotne zmiany w sytuacji skazanego w stosunku do czasu orzekania w sprawie.

Osoby uprawnione do wniesienia prośby o ułaskawienie

Osobami uprawnionymi do wniesienia prośby o ułaskawienie są: skazany, osoba uprawniona do składania na jego korzyść środków odwoławczych (przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której stałą pieczą skazany nieletni przebywa, obrońca, prokurator), krewni w linii prostej (zstępni i wstępni), przysposabiający lub przysposobiony, rodzeństwo (także przyrodnie), małżonek i osoba pozostająca ze skazanym we wspólnym pożyciu (w konkubinacie).

Jeżeli prośbę o ułaskawienie wniesie osoba nieuprawniona, wówczas sąd (jeżeli postępowanie toczy się z udziałem sądów) pozostawia ją bez rozpoznania. Zarówno na określone postanowienie, jak i na każde inne (w tym i merytoryczne) wydane przez sąd w postępowaniu ułaskawieniowym zażalenie nie przysługuje. Jak już wyżej wspomniano, postępowanie o ułaskawienie może toczyć się na wniosek (prośbę) osoby uprawnionej lub z urzędu.

Postępowanie o ułaskawienie wszczęte z urzędu

Z urzędu postępowanie ułaskawieniowe może wszcząć v z własnej inicjatywy lub na polecenie prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Osoba, która wniosła prośbę o ułaskawienie, może ją cofnąć.

Prośba o ułaskawienie powinna być skierowana do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, któremu zgodnie z art. 139 Konstytucji przysługuje prawo łaski. Stosowanie prawa łaski przez prezydenta RP nie wymaga wydania ustawy ustalającej tryb jego działania w tym zakresie ani kontrasygnaty prezesa Rady Ministrów. Oznacza to, że w postępowaniu prezydenta RP mogą być respektowane zasady Kodeksu postępowania karnego, ale prezydent RP może postępować swobodnie.

Skierowanie prośby o ułaskawienie do prezydenta RP

Według Kodeksu postępowania karnego kierowanie prośby o ułaskawienie do prezydenta RP odbywa się przede wszystkim za pośrednictwem sądów pierwszej, ewentualnie też drugiej instancji.

Prośbę o ułaskawienie przedstawia się sądowi, który wydał wyrok w pierwszej instancji (rejonowemu lub okręgowemu). Zważywszy, że postępowanie o ułaskawienie może wszcząć z urzędu lub na polecenie prezydenta RP Prokurator Generalny, prośba o ułaskawienie może być skierowana bezpośrednio do prezydenta RP lub Prokuratora Generalnego, który akta sprawy może przedstawić prezydentowi RP z opiniami sądów albo bez tych opinii.

Jeżeli prośba o ułaskawienie przedstawiona jest za pośrednictwem sądu, to ponowna prośba wniesiona przed upływem roku od negatywnego załatwienia poprzedniej prośby może być pozostawiona bez biegu, szczególnie wówczas, gdy wnioskujący powołuje się na te same lub zbliżone okoliczności. Pozostawienie bez biegu może dotyczyć próśb o ułaskawienie wnoszonych przez różne podmioty uprawnione, jeżeli dotyczą one jednego skazanego.

Jakie są opłaty od prośby o ułaskawienie?

Pierwsza prośba o ułaskawienie nie podlega opłacie. Od ponownej (i każdej następnej) prośby obowiązuje opłata w aktualnej wysokości 45 zł, którą należy uiścić wraz ze złożeniem prośby. Osoba, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść tej opłaty bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny, może ubiegać się o zwolnienie od opłaty.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że może Pani złożyć wniosek o ułaskawienie, skierować go do prezydenta RP za pośrednictwem sądu, który wydał wyrok w Pani sprawie. Wniosek powinien być uzasadniony, co oznacza, że powinna w nim Pani dokładnie opisać swoją sytuacje rodzinną, niskie zarobki męża, pozostawanie Pani bez zatrudnienia oraz potrzebę opieki nad małoletnimi dziećmi. Każda okoliczność podnoszona w prośbie o ułaskawienie powinna być należycie udokumentowana stosownymi zaświadczeniami lub innymi dokumentami. Dokumentem nie jest nieuwierzytelniona kserokopia.

„Sąd, do którego wpłynęła prośba o ułaskawienie powinien ją rozpoznać w ciągu 2 miesięcy od daty jej otrzymania. Jest to termin instrukcyjny, stąd jego niedotrzymanie nie powoduje bezskuteczności wydanej opinii ani też wadliwości formalnej tego orzeczenia. Prezes sądu, do którego wpłynęła prośba o ułaskawienie, wyznacza w tej sprawie posiedzenie, nie podejmując poza ewentualnym wezwaniem wnoszącego do usunięcia braków formalnych tego pisma procesowego żadnych innych decyzji w tym przedmiocie. Kontrola warunków dopuszczalności takiej prośby należy do sądu”.

Rozpoznanie przez sąd pierwszej instancji prośby o ułaskawienie

Rozpoznając prośbę o ułaskawienie, sąd pierwszej instancji może:

• pozostawić ją bez rozpoznania;
• nadać jej dalszy bieg i wydać opinię pozytywną;
• stwierdzić brak podstaw do wydania opinii pozytywnej i pozostawić prośbę bez dalszego biegu.

Opinia wydana przez sąd ma postać postanowienia, które musi być podpisane przez wszystkie osoby, które brały udział w jego wydaniu. Członek składu orzekającego, który został przegłosowany, może złożyć zdanie odrębne, podając w jakiej części i w jakim zakresie nie zgadza się z wydanym orzeczeniem.

„Jeżeli w postępowaniu ułaskawieniowym orzekał tylko sąd pierwszej instancji i nie wydał on opinii pozytywnej – postępowanie w tym przedmiocie nie ma dalszego biegu.

W razie wydania opinii pozytywnej sąd przesyła Prokuratorowi Generalnemu swoją pozytywną opinię, co czyni postanowieniem wraz z aktami sprawy lub niezbędnymi ich częściami.

Zarówno postanowienie o przekazaniu sprawy wraz z opinią Prokuratorowi Generalnemu (jeśli opinia jest pozytywna), jak i postanowienie o pozostawieniu prośby bez dalszego biegu w razie wydania opinii negatywnej jest niezaskarżalne – orzeczenia te bowiem nie zamykają drogi do wydania wyroku.

Rozpoznanie prośby o ułaskawienie przez sąd odwoławczy

W sytuacji, gdy prośbę o ułaskawienie rozpoznaje również sąd odwoławczy (co ma miejsce gdy i on orzekał w sprawie, w której wydano wyrok skazujący), wówczas sąd pierwszej instancji przesyła mu akta sprawy lub niezbędne do rozpoznania prośby o ułaskawienie jej części wraz ze swoją opinią. Opiniując pozytywnie prośbę o ułaskawienie sąd wydaje również odrębne postanowienie o nadaniu jej dalszego biegu – przekazaniu sądowi drugiej instancji, o ile ten ostatni orzekał w sprawie. Sąd odwoławczy pozostawia prośbę o ułaskawienie bez dalszego biegu tylko wówczas, gdy zarówno on, jak i sąd pierwszej instancji wydał opinię negatywną.

Pozostawienie prośby o ułaskawienie bez dalszego biegu następuje w formie postanowienia, którego treść może być zawarta w tym samym postanowieniu co opinia. Wydanie takiego orzeczenia skutkuje nieprzedstawieniem prośby o ułaskawienie Prezydentowi RP w celu wypowiedzenia czy skorzysta z prawa łaski, co jest równoznaczne z odmową ułaskawienia.

Do opinii negatywnej prawo wglądu mają wszystkie osoby posiadające czynną legitymację do wniesienia prośby o ułaskawienie, nie jest natomiast dostępna dla tych podmiotów opinia pozytywna.

Gdy przynajmniej jedna spośród wydanych przez sądy opinii jest opinią pozytywną sąd odwoławczy przekazuje akta sprawy lub niezbędne ich części wraz z wydanymi opiniami Prokuratorowi Generalnemu.

Przekazanie prośby o ułaskawienie Prezydentowi RP

Taką prośbę Prokurator Generalny przedstawia następnie Prezydentowi RP, gdy choćby jeden spośród sądów, które orzekały w sprawie zaopiniował ją pozytywnie, wraz ze swoim wnioskiem, który może być pozytywny (wskazuje na celowość ułaskawienia) lub negatywny (wniosek o nieprzychylnie się do prawa łaski wraz ze wskazaniem motywów takiego stanowiska) dotyczącym prośby oraz aktami sprawy lub niezbędną ich częścią” (źródło: Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze).

Mając na uwadze powyższe, wskazać należy, że procedura ułaskawieniowa może trwać co najmniej kilkanaście miesięcy. Konieczność wydania opinii przez poszczególne sądy, a także potrzeba zbadania, czy prośba jest zasadna, jak również fakt, iż prezydent RP również ma możliwość rozważenia takiej prośby, wskazują, że procedura ta jest długotrwała.

Odnosząc się do Pani pytania odnośnie przedawnienia, wskazać należy, że – jak sama Pani pisała – prawdopodobnie policja szuka Pani w celu wykonania kary. Jeżeli rzeczywiście w związku z faktem niewypełnienia ciążącego na Pani na mocy prawomocnego wyroku obowiązku naprawienia szkody sąd orzekł o wykonaniu zawieszonej kary pozbawienia wolności, instytucja przedawnienia będzie miała zastosowanie, jednakże po upływie określonego w przepisach terminu 15 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o wykonaniu kary pozbawienia wolności.

Jeżeli rzeczywiście sąd wydał orzeczenie, na mocy którego odwieszono Pani orzeczoną karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, to możliwe jest złożenie wniosku o odroczenie wykonania kary. Wskazać jednakże należy, że najpierw powinna Pani dokładnie zorientować się, co dzieje się w Pani sprawie.