Prawomocny wyrok pozbawienia wolności a wstrzymanie wykonanie kary

Czy wniosek o odroczenie kary wstrzymuje wykonanie kary orzeczonej prawomocnym wyrokiem do czasu rozparzenia wniosku?

Z Pana relacji wynika, że jest już Pan po rozprawie apelacyjnej, w której sąd podtrzymał wyrok pozbawienia wolności i wyrok jest prawomocny. Wobec powyższego pyta Pan, czy jeśli teraz złoży Pan wniosek o odroczenie kary wraz z wnioskiem o wstrzymanie wykonania kary do czasu rozpoznania prośby o odroczenie, to czy sąd w tym momencie wstrzymuje wykonanie kary do czasu rozpatrzenia złożonego przez Pana wniosku, czy może się nie zastosować, a i tak wyśle termin, aby się stawić do aresztu.

Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (K.k.w.):

„§ 1. Postępowanie wykonawcze wszczyna się bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się wykonalne.

§ 2. Wyrok oraz postanowienia wydane w trybie art. 420 Kodeksu postępowania karnego stają się wykonalne z chwilą uprawomocnienia, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§ 3. Postanowienie w postępowaniu wykonawczym staje się wykonalne z chwilą wydania, chyba że ustawa stanowi inaczej lub sąd wydający postanowienie albo sąd powołany do rozpoznania zażalenia wstrzyma jego wykonanie.

§ 4. Złożenie wniosku o wydanie postanowienia w postępowaniu wykonawczym nie wstrzymuje wykonania orzeczenia, którego wniosek dotyczy, chyba że sąd, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, postanowi inaczej. Postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania orzeczenia nie wymaga uzasadnienia.”

Jak z powyższego wynika wykonalność orzeczenia (wyroku, postanowienia) umożliwia, a nawet obliguje właściwe organy do podjęcia czynności mających na celu skierowanie tego orzeczenia do wykonania, a następnie do wykonywania dalszych czynności i podejmowania decyzji przewidzianych w prawie karnym wykonawczym.

Artykuł 9 § 1 K.k.w. mówi o „wykonalności”, a nie o „prawomocności” orzeczenia jako warunku wszczęcia postępowania wykonawczego. Nie są to pojęcia tożsame.

W art. 9 § 3 K.k.w. nie zostały sprecyzowane przesłanki ani ograniczenia odnośnie do podejmowania przez sąd decyzji o wstrzymaniu wykonania postanowienia. Wstrzymanie wykonania postanowienia wydanego w postępowaniu wykonawczym pozostawione jest więc uznaniu sądu, zarówno pierwszej, jak i drugiej instancji. Jednak z samej istoty takiej decyzji, jako wyjątku od zasady natychmiastowej wykonalności, wynika, że wstrzymywanie wykonania postanowień wydawanych w postępowaniu wykonawczym powinno być ograniczone do niezbędnego minimum.

Słuszność powyższej tezy potwierdził Sąd Najwyższy, uznając, że wstrzymanie wykonania wyroku może nastąpić jedynie wyjątkowo, gdy ujawnią się okoliczności świadczące o tym, że bezzwłoczne podjęcie czynności wykonawczych pociągnie za sobą nieodwracalne i niepowetowane skutki dla skazanego (postanowienia SN: z dnia 26 września 2012 r., V KK 218/12, LEX nr 1220962 i z dnia 17 października 2013 r., V KK 271/13, LEX nr 1375780).

Wstrzymanie wykonania wyroku

Wstrzymanie wykonania wyroku powinno być uzasadnione szczególnymi i jednoznacznymi w swej wymowie okolicznościami prowadzącymi do wniosku, że wykonanie orzeczenia przed rozpoznaniem wniosku (bądź wykonanie postanowienia z chwilą jego wydania) spowodowałoby dla skazanego zbyt poważne następstwa. Instytucja ta stanowi odstępstwo od reguły i w związku z tym należy traktować ją jako wyjątkową, a nie zastępować nią obowiązującą regułę. Postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania orzeczenia jest niezaskarżalne, nie wymaga uzasadnienia i jest wydawane bez udziału stron (B. Orłowska-Zielińska, K. Szczechowicz, Wykonalność postanowień…, s. 111).

Dodany nowelą z 2011 r. art. 9 § 4 K.k.w. usankcjonował ten kierunek praktyki, w myśl którego złożenie wniosku o wydanie postanowienia w postępowaniu wykonawczym nie wstrzymuje wykonania orzeczenia, którego wniosek dotyczy. Tym samym usunięte zostały występujące w praktyce wątpliwości w tym zakresie, głównie w sprawach o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności. Uznaniu sądu, ale tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, pozostawia się możliwość wydania postanowienia (niewymagającego uzasadnienia i niezaskarżalnego) o wstrzymaniu wykonania orzeczenia w zakresie objętym wnioskiem.

Powyższy przepis wymaga, aby postępowanie wykonawcze wszcząć bezzwłocznie, gdy stało się wykonalne. Bezzwłocznie – tzn. bez zbędnej zwłoki, natychmiast, gdy tylko jest to możliwe. Pojęcie to precyzuje § 348 ust. 1 regulaminu urzędowania sądów, w myśl którego każde orzeczenie powinno być skierowane do wykonania bezzwłocznie, nie później niż w ciągu 14 dni od daty jego uprawomocnienia lub od daty zwrotu akt sądowi pierwszej instancji, natomiast postanowienia wydane w postępowaniu wykonawczym, wykonalne z chwilą wydania, powinny być skierowane do wykonania w dniu ich wydania.

Chociaż 14-dniowy termin skierowania wyroku do wykonania jest terminem regulaminowym, a więc instrukcyjnym, to jednak zasada bezzwłocznego wykonania orzeczenia wymaga jego bezwzględnego przestrzegania, nawet pod rygorem konsekwencji służbowych. Termin ten należy uważać za wykładnię ustawowego określenia „bezzwłocznie”. Takie rozumienie bezzwłoczności wszczynania postępowania wykonawczego jest wymogiem wynikającym z realizacji zasady ochrony społeczeństwa przed przestępczością, z której należy wyprowadzić wymóg szybkiej reakcji karnej na czyn zabroniony. Przepis art. 9 K.k.w. jest odzwierciedleniem tej zasady w stadium wykonania orzeczenia.

Wniosek o wstrzymanie wykonania kary razem z wnioskiem o odroczenie

Tak więc wniosek o wstrzymanie wykonania kary można składać razem z wnioskiem o odroczenie. Niestety z praktyki wiem, że sąd często przed datą stawienia się w zakładzie karnym w ogóle nie rozpoznaje wniosku o odroczenie i wniosku o wstrzymanie, stąd też złożenie takiego wniosku o wstrzymanie kary nie daje gwarancji, że sąd w tym czasie jej nie wykona.

Zawsze jednak mając już termin stawienia się w zakładzie karnym, może Pan zwlekać ze stawieniem się kilka dni licząc, że sąd rozpozna Pana wniosek i mając usprawiedliwienie przed policją, że taki wniosek Pan zgłosił. Z góry jednak uprzedzam, że jest to praktyka, a takie działanie nie ma wyraźnej podstawy prawnej.

Reasumując, proszę działać kumulatywnie, a więc wnosić o odroczenie kary, o zawieszenie jej wykonania razem z wnioskiem o wstrzymanie wykonania wyroku do czasu rozpoznania wniosku o odroczenie. Oczywiście wnioski (odroczenie i zawieszenie) powinny być złożone w piśmie jako wnioski ewentualne (odroczenie ewentualnie zawieszenie). Nie ma Pan obecnie nic do stracenia.