Właściwość przemienna sądu

Właściwość miejscowa sądu

Zasadą generalną postępowania cywilnego jest to, że powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby. Stosownie do tego powództwo powinno być wytoczone do sądu właściwego dla siedziby podmiotu organizującego wyjazd.

Opinia, którą znalazł Pan w Internecie, nie dotyczy postępowania cywilnego, lecz zapisów w umowach zawieranych przez biura turystyczne oraz ich klientów. Według niej postanowienia umowne narzucające właściwość miejscową sądu ze względu na siedzibę organizatora uznane zostały za tzw. klauzule niedozwolone przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W świetle art. 385³ Kodeksu cywilnego (w skrócie: K.c.):

Klauzule niedozwolone

„W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności (…):

23) wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy”.

Zapisy takie są nieważne, a w ich miejsce wchodzą przepisy powszechnie obowiązujące.

Oto kilka przykładów takich zapisów:

„Wszelkie spory mogące wyniknąć z tytułu realizacji niniejszej umowy będą rozstrzygane polubownie, a w razie braku porozumienia przez sąd właściwy dla siedziby biura” (nr wpisu 3838, wyrok z 16 lipca 2012 r.).

„Wszelkie spory mogące wyniknąć z tytułu realizacji umowy będą rozstrzygane polubownie, a w razie braku porozumienia przez sąd właściwy dla siedziby biura” (nr wpisu 3295, wyrok z 2 kwietnia 2012 r.).

„Wszelkie spory mogące wyniknąć w związku z realizacją umowy załatwiane będą w pierwszej kolejności polubownie, a następnie zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego przez sąd właściwy dla organizatora” (nr wpisu 2991, wyrok z 16 grudnia 2011 r.).

Właściwość przemienna sądu

Przepisy przewidują tzw. właściwość przemienną sądu, czyli możliwość wytoczenia powództwa nie według zasady ogólnej, lecz szczególnej. Kodeks postępowania cywilnego (w skrócie: K.p.c.) wskazuje:

Art. 31. Powództwo w sprawach objętych przepisami oddziału niniejszego wytoczyć można bądź według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sąd oznaczony w przepisach poniższych.

Art. 32. Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej (nie wchodzi w rachubę).

Art. 33. Powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału (ten przepis wchodziłby w rachubę, gdyby w okręgu sądu, w którym wytoczono sprawę, był oddział organizatora, filia itp.).

Art. 34. Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.

Art. 35. Powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (nie wchodzi w rachubę).

Art. 36. Powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy wytoczyć można przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy sprawę prowadził (nie wchodzi w rachubę).

Art. 37. Powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości wytoczyć można przed sąd miejsca położenia nieruchomości (nie wchodzi w rachubę).

Art. 37¹. 

§ 1. Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności (nie wchodzi w rachubę).

§ 2. Kilku zobowiązanych z weksla lub czeku można łącznie pozwać przed sąd miejsca płatności lub sąd właściwości ogólnej dla akceptanta albo wystawcy weksla własnego lub czeku.

Jak widać, jako ewentualna podstawa właściwości dotychczasowego sądu pozostaje tylko art. 34.

Miejsce wykonania umowy

Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, zmianę umowy oraz ustalenie istnienia umowy, jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.

Powództwo o odszkodowanie z powodu nienależytego wykonania umowy obejmuje roszczenia z tym związane, np. o zapłatę odszkodowania z tytułu naprawienia szkody z tytułu nienależytego wykonania umowy.

Co do miejsca wykonania umowy przez dłużnika z tytułu odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy, należy rozumieć to w ten sposób, że świadczenie pieniężne (a o takie tutaj chodzi) powinno być spełnione generalnie w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela (czyli Pana).

Być może nie wykazał Pan dokumentem, że miejsce zapłaty odszkodowania to miejsce Pana zamieszkania lub rachunek bankowy na terenie właściwości sądu, co mogłoby zostać uznane za miejsce zapłaty odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania umowy i uzasadniałoby zastosowanie właściwości przemiennej i pozostawienia sprawy w tym sądzie.

Dokumentem takim mogłoby być wezwanie do zapłaty ze wskazaniem Pańskiego rachunku bankowego w oddziale banku, który ma siedzibę na terenie właściwości sądu.

Jeżeli sąd uznał, że nie ma takiego dokumentu, postanowił o przekazaniu sprawy sądowi według właściwości ogólnej.

W zależności od sytuacji faktycznej oraz czasu, jaki upłynął od wydania postanowienia, może Pan w ciągu 7 dni od jego wydania złożyć na nie zażalenie do sądu II instancji.

Zaznaczę, ze w tym zakresie sądy mają różne i niekiedy sprzeczne ze sobą poglądy. Jeśli trafiłby Pan na skład mający takie zdanie, jak prezentowane w odpowiedzi, sprawa toczyłaby się przed dotychczasowym sądem. Jeżeli skład orzekający miałby takie zdanie jak przeciwnik, sprawa zostałaby przekazana do nowego sądu.