Wielkość udziału małżonka we wspólnym mieszkaniu, jeśli włożył w nie środki z majątku osobistego

Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego – zasada surogacji

Zgodnie z treścią art. 33 ust. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) – do majątku osobistego każdego z małżonków należą: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej. Zgodnie natomiast z ust. 10 powyższej regulacji: „Do majątku osobistego każdego z małżonków należą: przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (wyrok SN z 12.05.2000 r., V CKN 50/00, Legalis): „przewidziana w art. 33 pkt 10 krio tzw. surogacja polega na zastąpieniu jednego składnika majątku odrębnego innym składnikiem. Przesłankami tak rozumianej surogacji są – jak się przyjmuje – dwa wymagania: po pierwsze, aby jedno i to samo zdarzenie spowodowało wyjście określonego przedmiotu z majątku odrębnego i nabycie innego przedmiotu majątkowego, oraz po drugie, aby przedmiot nabyty był uzyskany także w sensie ekonomicznym kosztem majątku odrębnego”. Ustawodawca więc posłużył się w komentowanym przepisie słowami „przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego”.

Kluczowe dla zdefiniowania istoty zasady surogacji jest zatem wyjaśnienie, kiedy można mówić o zamianie w rozumieniu art. 33 pkt 10 K.r.o.

Wskazane wyżej cele tej zasady przemawiają na rzecz przyjęcia jej szerszego znaczenia, nieograniczającego się do oczywistych przypadków czynności prawnych, takich jak umowy kupna-sprzedaży lub zamiany, w których następuje wymiana dóbr (przedmiotów). Wskazane jest posługiwanie się pojęciem surogacji w znaczeniu ekonomicznym.

Środki z majątku osobistego małżonka włożone w majątek wspólny

Z uwagi na powyższe, jak widać, środki pieniężne pozyskane ze sprzedaży nieruchomości stanowiącej Pani majątek osobisty zostały włożone do majątku wspólnego, a więc doszło do powstania nierównych udziałów i tego przy podziale majątku może Pani dochodzić. Sąd ustala wartość majątku podlegającego podziałowi według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i według cen obowiązujących w chwili zamknięcia rozprawy (post. SN z 11.03.2010 r., IV CSK 429/09, Legalis).

W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania (uchwała SN z 21.02.2008 r., III CZP 148/07, OSNC 2009, Nr 2, poz. 23).

Rozliczenie nakładów i wydatków z majątków odrębnych przy podziale majątku

O rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego nakładów i wydatków poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty i z majątku osobistego na majątek wspólny w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, a także rozliczenia nakładów i wydatków dokonanych przez każdego z małżonków (lub byłych małżonków) w okresie od ustania wspólności do chwili podziału majątku wspólnego (zob. post. SN: z 07.01.2009 r., II CSK 390/08, Legalis; z 17.11.2011 r., IV CSK 93/11, Legalis i z 13.12.2013 r., III CZP 86/13, Legalis).

Zgodnie z treścią art. 43 § 1 K.r.o.: „Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Reguła ta, podyktowana zasadą równouprawnienia małżonków, może zostać jednak zmodyfikowana w uzasadnionych przypadkach”.

Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków

Z art. 43 § 2 wynika, że ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym po ustaniu wspólności może nastąpić wtedy, gdy: 1) zaistnieją po temu ważne powody, 2) małżonkowie w nierównym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego. Ustawodawca konsekwentnie, tak jak w przypadku obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny unormowanego w art. 27 K.r.o., uznaje pracę przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym za zadośćuczynienie obowiązkom małżeńskim, nakazując uwzględnienie tej pracy przy określaniu ewentualnych nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Z uwagi na powyższe, jeżeli mąż nie zgadza się z powyższym, a więc tym, że doszło do powstania nierównych udziałów w majątku wspólnym na skutek tego, że zasiliła Pani majątek wspólny swoim majątkiem osobistym, pozostaje jedynie droga sądowa i wniosek o podział majątku. We wniosku musi Pani wykazać, iż doszło do powstania nierównych udziałów, przydatne będą: akt notarialny sprzedaży mieszkania, potwierdzenia przelewów oraz zeznania świadków.