Wezwanie do ustalenia danych uczestników postępowania spadkowego

Wskazanie uczestników postępowania spadkowego

Uczestnikami postępowania spadkowego są wszystkie osoby będące spadkobiercami testamentowymi i ustawowymi. Mimo że to Pan jest spadkobiercą testamentowym, w postępowaniu muszą wziąć udział spadkobiercy ustawowi wuja.

Pan, jako wnioskodawca, musi wskazać uczestników postępowania wraz z ich adresami.

Zgodnie z art. 511 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.) „wniosek o wszczęcie postępowania powinien czynić zadość przepisom o pozwie, z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie”.

Natomiast według art. 126 § 1 K.p.c. „każde pismo procesowe powinno zawierać:

1. oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
2. oznaczenie rodzaju pisma;
3. osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
4. podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
5. wymienienie załączników.”

Według art. 126 § 2 K.p.c. „gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu, pisma zaś dalsze – sygnaturę akt”.

Brak wskazania adresów miejsca zamieszkania stron postępowania spadkowego

Brak wskazania adresów miejsca zamieszkania stron postępowania jest brakiem formalnym, w którego wyniku sąd nie będzie rozpatrywał sprawy.

Dlatego najlepiej by było, gdyby ustalił Pan adresy osób, które powinny być uczestnikami postępowania spadkowego po Pana wuju i wskazał je sądowi.

Przepisy prawa pozwalają przeprowadzić postępowanie nawet w sytuacji, w której miejsce zamieszkania stron nie jest znane.

Stosownie do art. 143 K.p.c. „jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający”.

Ustanowienie kuratora w postępowaniu spadkowym dla osoby nie znanej z miejsca zamieszkania

Natomiast według art. 144 § 1 K.p.c. „przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane. W sprawach o roszczenia alimentacyjne, jak również w sprawach o ustalenie ojcostwa i o związane z tym roszczenia, przewodniczący przed ustanowieniem kuratora przeprowadzi stosowne dochodzenie w celu ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu pozwanego”.

Składając odpowiedź na wezwanie, jeżeli nie zna Pan adresów najbliższych osób zmarłego (które wchodzą w grę jako spadkobiercy ustawowi), powinien Pan w owej odpowiedzi uprawdopodobnić, że miejsce zamieszkania tych osób jest nieznane i że wnosi Pan o ustanowienie dla tych osób kuratorów dla nieznanych z miejsca pobytu.

Może Pan w szczególności wskazać, że nie utrzymuje kontaktów z tymi osobami, nie zna ich adresów zamieszkania i nie ma Pan możliwości ustalenia ich samodzielnie.

Najlepiej by było również przedstawić kandydata na kuratora dla nieznanych z miejsca pobytu stron postępowania.

Jednak powyższych okoliczności sąd może nie przyjąć jako uprawdopodobniających, że miejsce zamieszkania uczestników jest Panu nieznane.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 1997 r., sygn. akt. II CKU 71/97: 

„Uprawdopodobnienie, że miejsce pobytu strony jest nieznane, stanowi podstawowy warunek ustanowienia kuratora. Wynika to wyraźnie z art. 144 § 1 kpc. Zdanie pierwsze tego przepisu brzmi: »Przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane« [...]

Nie można uznawać za uprawdopodobnienie samego twierdzenia strony, że nie zna aktualnego miejsca zamieszkania (pobytu) strony przeciwnej. W praktyce sądowej przesłanki ustanowienia kuratora dowodzone są przy pomocy takich dokumentów, jak pisemne informacje biur adresowych lub organów ewidencji ludności. Trafnie także w literaturze przedmiotu podnosi się, że wobec praktycznie nieograniczonej możliwości korzystania z wyjazdów i okresowych pobytów za granicą należy - odpowiednio - zaostrzyć kryteria oceny, czy doszło do uprawdopodobnienia. W miarę potrzeby, i dla zapobieżenia ewentualnym nadużyciom, należałoby przesłuchać na tę okoliczność w trybie art. 299 kpc przeciwnika strony, dla której ma być ustanowiony kurator, domowników, sąsiadów, właściciela lub administratora domu itp. Samo zwrócenie się przez Sąd do Posterunku Policji, który przytoczył dane przez powódkę znane i w jej pismach do Sądu orzekającego przedstawione, nie może stanowić wypełnienia wymagania przewidzianego w art. 144 § 1 zdanie 1 kpc”.

Jak pozyskać informacje o adresie zamieszkania spadkobiercy?

Jeżeli dysponuje Pan ostatnim adresem osoby poszukiwanej, wniosek o udostępnienie danych tej osoby należy skierować do właściwego organu gminy. Gmina jest podstawowym źródłem informacji o osobie, uprawnionym do potwierdzania miejsca zameldowania, dysponuje także wiedzą o nowym adresie osoby wymeldowanej.

Do wniosku o udostępnienie danych meldunkowych należy dołączyć wezwanie z sądu, które potwierdza, że ma Pan interes prawny w ustaleniu danych konkretnych osób.

Można też zwrócić się z wnioskiem do Departamentu Centralnych Ewidencji Państwowych MSWiA (ul. Pawińskiego 17/21, 02-106 Warszawa) o udostępnienie informacji meldunkowych dotyczących spadkobierców ustawowych wuja.

Jeżeli na podstawie danych z gminy czy MSWiA nie będzie się dało ustalić miejsca pobytu spadkobierców ustawowych wuja, sąd ustanowi kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu. Przed ustanowieniem kuratora sąd wezwie zapewne Pana do wskazania kandydata na takiego kuratora. Najlepiej będzie, jeżeli wskaże Pan jako kandydata osobę z rodziny spadkobierców ustawowych.

Jeżeli nie zna Pan danych członków rodziny spadkobierców wuja, to można wnioskować, by sąd ustanowił kuratorem pracownika sądu.

Ustanowienie kuratorem osoby z bliskiej rodziny spadkobiercy nieznanego z miejsca zamieszkania

Tu muszę wskazać, iż z mojej praktyki wynika, że ustanowienie przez sąd kuratorem dla osoby nieznanej z miejsca pobytu członka bliskiej rodziny strony postępowania bardzo często powoduje, że nieznany z miejsca pobytu „odnajduje się”. Osoby z bliskiej rodziny strony ustanowione kuratorem niechętnie bowiem pełnią swoją funkcję (często błędnie myślą, że będą odpowiadały za zobowiązania osób, które reprezentują) i potrafią wpłynąć na stronę, dla której zostały ustanowione kuratorem, aby osobiście stawiła się w sądzie.

Głównym zadaniem kuratora jest ustalenie miejsca zamieszkania osoby, dla której został ustanowiony.

Opłata od wniosku składanego w gminie lub w MSWiA za udostępnienie danych meldunkowych wynosi 31 zł. Do tego dochodzi też konieczność poniesienia opłaty skarbowej w wysokości 17 zł.

Jeżeli nie ustali Pan samodzielnie adresów spadkobierców ustawowych wuja, to najlepiej będzie jeszcze przed upływem terminu wskazanego w wezwaniu wystąpić do sądu o przedłużenie tego terminu, np. o jeden miesiąc, motywując to tym, że w terminie wyznaczonym przez sąd nie jest Pan w stanie ustalić adresów tych osób.

Następnie powinien Pan wystąpić do gminy ostatniego znanego miejsca zamieszkania osób, których aktualnych adresów Pan nie zna, o udostępnienie danych tych osób.

Jeżeli w powyższy sposób nie uda się Panu ustalić miejsca zamieszkania stron postępowania, to może Pan, dysponując zaświadczeniem o tym, iż w zbiorach meldunkowych oraz ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych dane tych osób nie figurują, złożyć wniosek o ustanowienie dla tych osób kuratora dla nieznanych z miejsca pobytu.