Wezwanie wnuka do zapłaty za pobyt w DPS dziadka

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego zwanego dalej K.c., przepisy Kodeksu postępowania cywilnego zwanego dalej K.p.c. oraz przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Zobowiązanie do zapłaty za pobyt w DPS-ie

W pierwszej kolejności pozwolę sobie wskazać, iż Pani w żaden sposób nie może być zobowiązana do zapłaty opłat za pobyt byłego teścia w DPS-ie. W chwili obecnej zgodnie z obowiązującymi przepisami, organ ustala wysokość dochodu na jedną osobę w gospodarstwie domowym, w którym mieszka syn, bowiem to syn, a nie Pani jest zobowiązany do zapłaty za pobyt dziadka w DPS-ie. Oczywiście dopóty nie będzie decyzji, syn jest jedynie hipotetycznie zobowiązany. Na miejscu syna podjąłbym czynności zmierzające do ustalenia, czy wszystkie osoby, które rzeczywiście taką odpowiedzialność mogą ponosić, są przez organ ujęte. W praktyce bowiem spotkałem się z sytuacjami, kiedy organ pomijał, jedynie z sobie wiadomych powodów, np. dziecko osoby przebywającej w DPS-ie, lub jego wnuków (próbując wyegzekwować należność jedynie od części). Wyprowadzenie się do inne miejsca, celem ustania wspólnego gospodarstwa, także jest rozwiązaniem. Niemniej musi mieć Pani świadomość, że organ będzie dokładnie badał, czy taka zmiana miejsca zamieszkania nie jest fikcyjna. Rozumiem bowiem, że syn studiuje i mieszka w tej samej miejscowości.

Zgodnie z art. 61 ww. ustawy „obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność”.

Wysokość opłaty za pobyt w DPS-ie

„Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 % tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

2a. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2.

2b. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, gmina wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a.

2c. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, art. 103 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

3. W przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1, 2 i 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

4. Dochód mieszkańca domu podejmującego pracę ze wskazań terapeutyczno-rehabilitacyjnych lub uczestniczącego w warsztatach terapii zajęciowej, stanowiący podstawę naliczania opłaty, zmniejsza się o 50% kwoty otrzymywanej z tytułu wynagrodzenia za tę pracę lub o kwotę odpowiadającą wysokości kieszonkowego wypłacanego z tytułu uczestnictwa w tych warsztatach”.

Mieszkaniec domu wnosi opłatę do kasy domu lub na jego rachunek bankowy. Za jego zgodą opłata może być potrącana z emerytury lub renty mieszkańca domu - przez właściwy organ emerytalno-rentowy, zgodnie z odrębnymi przepisami lub z zasiłku stałego mieszkańca domu – przez ośrodek pomocy społecznej dokonujący wypłaty świadczenia; opłatę za pobyt ośrodek pomocy społecznej przekazuje na rachunek bankowy domu pomocy społecznej.

Istotna z punktu widzenia Pani syna interesu jest treść przepisu art. 64 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, zgodnie z którym „osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce; występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych; małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia; osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko”.

Wezwanie wnuczka do ponoszenia opłat

Wyraźnie podkreślić należy, iż syn nie jest osobą zobowiązaną do łożenia na utrzymanie dziadka w pierwszej kolejności. W pierwszej kolejności zobowiązane są dzieci, a dopiero gdyby osoby te nie pozostawały przy życiu bądź też gdyby zostały zwolnione z obowiązku uiszczenia opłaty po umieszczeniu dziadka w DPS-ie, Pani syn winien otrzymać dokumenty. Dysponując decyzją, Pani syn mógłby zanegować lub wnosić o zwolnienie lub umorzenie częściowe odpłatności.

W podobnym tonie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 11 marca 2008 r., sygn. akt II SA/Bk 114/08, zgodnie z którym „organ rozpoznający prośbę o zwolnienie z odpłatności za pobyt w placówce, nie ma obowiązku przyznania zwolnienia, ale ma takie prawo. Fakultatywność orzeczenia o zwolnieniu z odpłatności zależna jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat. Przypadki uprawniające do zwolnień zostały w przepisie wymienione jedynie przykładowo. Każdorazową decyzję rozstrzygająca o wniosku o przyznanie zwolnienia organ winien uzasadnić w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania organu i poznać kryteria podjęcia danej decyzji”.

Zwolnienie jest możliwe jednak dopiero wówczas, gdy organ ustali wysokość dopłaty i osoby zobowiązane do jej dokonania. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 30 listopada 2007 r., sygn. akt IV SA/GL 431/07, „Zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może dotyczyć sytuacji, w której określona opłata została ustalona w sposób przewidziany przepisami prawa. Zwolnienie takie musi się, bowiem odnosić do skonkretyzowanego obowiązku strony”.

Stosownie do art. 64 pkt 2 osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można z tego zwolnić, w szczególności gdy występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych. W przepisie tym skumulowano, chyba zbędnie, zwrot wskazujący na przykładowy charakter przesłanki zwolnienia, jaką jest „uzasadniona okoliczność”; równocześnie posłużono się określeniami „w szczególności” oraz „zwłaszcza”.

Mimo iż nie wynika to bezpośrednio z przepisów prawa, wykładnia systemowa prowadzi do wniosku, że wydanie decyzji na podstawie art. 64 pkt 1–4 ww. ustawy leży w kompetencjach tego organu, który wcześniej był właściwy do wydania decyzji ustalającej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej.

Jako podstawę w walce z organem wskazać należy na niemożność ponoszenia przez Pani syna kosztów utrzymania dziadka. W tym miejscu wskazać należy, iż do wniosku winna być dołączona dokumentacja, która będzie wskazywała na jego koszty utrzymania. Innymi słowy, każdy dokument, z którego wynika wysokość jego zobowiązania, winien być dołączony do wniosku.