Wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie w celu zakończenia postępowania spadkowego

Ustalenie spadkobierców w postępowaniu o nabycie spadku

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku uregulowane jest w Kodeksie postępowania cywilnego (K.p.c.), w art. 669-679. Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkobierca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Zadaniem sądu jest więc określenie kręgu spadkobierców.

Problem z ustaleniem kręgu spadkobierców

Z opisu wynika, że jest problem z ustaleniem kręgu spadkobierców oraz określeniem ich miejsca pobytu. W praktyce często zdarzają się sytuację, gdy nie ma możliwości ustalenia adresu spadkobierców, ponieważ np. część z nich przebywa za granicą. W przepisach mamy do czynienia z dwoma sytuacjami:

1. Osoby te są znane z imienia i nazwiska, ale nie jest znane ich miejsce pobytu – wówczas ustanawia się kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu.

Spadkobiercy nieznani z miejsca pobytu

Zgodnie z art. 143 K.p.c.: „jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe, wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający”. Kuratora można jednak ustanowić tylko wtedy, kiedy znane jest imię i nazwisko danej osoby i jest pewne, że ta osoba w ogóle żyje.

Uprawdopodobnienie, że miejsce pobytu strony jest nieznane, stanowi podstawowy warunek ustanowienia kuratora. Wynika to wyraźnie z art. 144 § 1 K.p.c. Zdanie pierwsze tego przepisu brzmi: „przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane”.

Ustanowienie kuratora spadkobiercy nieznanego z miejsca pobytu

Nie można uznawać za uprawdopodobnienie samego twierdzenia strony, że nie zna aktualnego miejsca zamieszkania (pobytu) strony przeciwnej. W praktyce sądowej przesłanki ustanowienia kuratora dowodzone są przy pomocy takich dokumentów jak pisemne informacje biur adresowych lub organów ewidencji ludności.

Jeżeli na podstawie tych danych nie uda się ustalić miejsca pobytu poszukiwanych osób, sąd najprawdopodobniej ustanowi kuratora dla tych spadkobierców. Przed ustanowieniem kuratora sąd wezwie zapewne Pana, jako wnioskodawcę, do wskazania kandydata na takiego kuratora. Najlepiej będzie wskazać kogoś z rodziny.

2. Jeżeli w ogóle nie wiadomo, kto jest spadkobiercą, nie tylko gdzie mieszka, ale nie znamy też imienia, nazwiska, nie wiadomo, czy osoba żyje, czy nie, to w takim wypadku właściwą instytucją jest ustalenie kręgu spadkobierców przez tzw. poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie.

Wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie

Zgodnie z art. 672 K.p.c. „jeśli zapewnienie spadkowe nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie”.

Zgodnie z art. 673 „ogłoszenie powinno zawierać:

• imię, nazwisko, zawód oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy;
• datę śmierci spadkodawcy;
• wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy;
• wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu 6 miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięcie w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku”.

Ogłoszenie powinno być umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty. W praktyce ogłoszenie można umieścić np. w „Rzeczpospolitej”, „Gazecie Wyborczej” itp.

Kto ponosi koszt ogłoszenia wzywającego spadkobiercę nieznanego z miejsca zamieszkania?

Koszt ogłoszenia ponosi ten, kto o takie ogłoszenie wniósł. Ogłoszenie jest dość drogie – należy się liczyć z kosztem około 1000 zł albo i większym.

Może Pan ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych, jeśli nie jest Pan w stanie ich ponieść bez uszczerbku w utrzymaniu koniecznym dla siebie i rodziny – w tym celu wypełnia się stosowne oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i dochodach (jest dostępne w każdym sądzie, a także w Internecie; wystarczy wpisać w wyszukiwarce: „Oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku i dochodach”). W praktyce sąd zwalnia z kosztów ogłoszenia, jeśli są ku temu podstawy (tzn. stanowiłoby to dla Pana znaczny ciężar finansowy), chociaż częściowo. Jeżeli prawo do pomocy nie zostanie przyznane, wówczas trzeba będzie pokryć koszty ewentualnego ogłoszenia i sąd podejmie wszystkie czynności (aczkolwiek proszę dokładnie zapytać się na rozprawie, gdyż praktyka sądów jest różna – czasem np. każą odbierać tekst ogłoszenia w sekretariacie i samemu udawać się do gazety w celu zamówienia ogłoszenia).

Nieodnalezienie spadkobiercy mimo ogłoszenia

Następnie trzeba poczekać 6 miesięcy (liczy się od daty ukazania się ogłoszenia). Sąd wyznacza rozprawę, na którą wezwie także osoby, które wskutek ogłoszenia zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania. „Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosi nabycia spadku albo zgłosiwszy je, nie udowodni go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku tylko na rzecz tych spadkobierców, których prawa zostały wykazane” (art. 676 K.p.c.).

Dodam jeszcze, że na rozprawie spadkowej w zasadzie powinien stawić się tylko wnioskodawca (ten, kto składał wniosek o stwierdzenie nabycia spadku). Wystarczy też, że sam wnioskodawca złoży wniosek o ogłoszenie w prasie.

W Pana sytuacji należy więc złożyć krótkie pismo do sądu, w którym trzeba wnieść o:

1. podjęcie zawieszonego postępowania (jeżeli jest zawieszone, a domyślam się, że z uwagi na nieodnalezienie wszystkich spadkobierców sąd postępowanie spadkowe zawiesił lub zawiesi);
2. zarządzenie poszukiwania spadkobierców przez ogłoszenie lub podjęcie działania w celu ustalenia kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu;
3. wyznaczenie posiedzenia w celu rozpoznania wniosku o ogłoszeniu lub ustalenia kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu.