Warunkowe umorzenie postępowania a pozwolenie na broń

Czy sprawca czynu zabronionego wobec którego warunkowo umorzono postępowanie karne może uzyskać zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego o swojej niekaralności?

Na samym początku należy zaznaczyć, że w myśl przepisu art. 66 § 1 Kodeksu karnego (K.k.) – sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Warunkowe umorzenie postępowania nie jest skazaniem w rozumieniu powszechnie obowiązujących przepisów prawa, a zatem osoba, wobec której zastosowano wskazaną formę karnoprawnej reakcji na popełnione przestępstwo, nie powinna ponosić żadnych konsekwencji, jakich doświadczyłaby przy wyroku skazującym. Faktem jest, iż decyzję o zastosowaniu tego środka probacyjnego podejmuje wyłącznie sąd i to w formie wyroku. Nie jest to jednak wyrok skazujący, a jego wydanie nie łączy się z wymierzeniem sprawcy jakiejkolwiek kary. Sprawca czynu zabronionego, wobec którego warunkowo umorzono postępowanie karne, może bez problemu uzyskać zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego o swojej niekaralności.

W myśl regulacji art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy z 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym, w KRK gromadzi się dane o osobach, przeciwko którym prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne w sprawach o przestępstwa karne lub przestępstwa skarbowe.

Sąd Najwyższy uznaje warunkowe umorzenie postępowania za odstąpienie od skazania i karania sprawcy. Nie jest ono także warunkowym skazaniem, co wprost wyrażone zostało m.in. w uchwale SN z 29 stycznia 1971 r. (VI KZP 26/69, OSNKW 1971/3, poz. 33) oraz postanowieniu SN z 1 marca 2004 r. (V KK373/03, OSNwSK 2004 r., nr 1, poz. 437). Ustawa o KRK również nie traktuje warunkowego umorzenia postępowania jako skazania, skoro w art. 1 ust. 2 pkt 1 określa odrębną kategorię informacji, wskazując, iż KRK zawiera dane osób prawomocnie skazanych za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe.

Warunkowe umorzenie postępowania a zaświadczenie o niekaralności

Tak więc jeżeli mówimy o zaświadczeniu o niekaralności to zaświadczenie będzie stanowić, że jest Pan osobą niekaraną. Jeżeli zaś Policja skieruje pytanie, czy figuruje Pan w Krajowym Rejestrze Karnym to na zaświadczeniu znajdzie się informacja o warunkowym umorzeniu postępowania wobec Pana.

Najczęściej niestety jest tak, że Policja uzyskuje informacje o warunkowym umorzeniu postępowania. Warto więc odwołać się od odmowy (gdyby tak się stało), uzasadniając, że warunkowe umorzenie postępowania wobec Pana nie ma żadnego związku z faktem posiadania broni i stwarzania niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia ludzi. Zarzuty wobec Pana dotyczą przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu i to w jego najlżejszej postaci, a mianowicie braku sprawozdawczości z prowadzenia działalności gospodarczej.

Policja, jako organ administracyjny pierwszej instancji (II instancja to Komenda Główna Policji), niestety może powołać się na ten fakt, jednak Pan powinien koniecznie się odwoływać, najpierw do organu II instancji, a następnie do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Policja często w tych wypadkach opiera się na ogólnym art. 15 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (dalej jako ustawa o broni).

Pozwolenie na broń

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o broni: „Pozwolenia na broń nie wydaje się osobom:

1) niemającym ukończonych 21 lat, z zastrzeżeniem ust. 2;

2) z zaburzeniami psychicznymi, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375), lub o znacznie ograniczonej sprawności psychofizycznej;

3) wykazującym istotne zaburzenia funkcjonowania psychologicznego;

4) uzależnionym od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych;

5) nieposiadającym miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

6) stanowiącym zagrożenie dla siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego:

a) skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,

b) skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu za nieumyślne przestępstwo:

– przeciwko życiu i zdrowiu,

– przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia.”

Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 2015 r. II OSK 1683/13 – „nie sposób wyprowadzić wniosku, że tylko skazanie prawomocnym wyrokiem (nawet gdy spełnione są warunki podane w art. 15 ust. 1 pkt 1-5 tej ustawy z 1999 r. o broni i amunicji) uniemożliwia wydanie pozwolenia na broń, jeżeli, w konkretnym stanie faktycznym, okaże się, że wnioskodawca może stanowić zagrożenie dla samego siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego z innych przyczyn, a zatem sam fakt nieskazania nie stanowi pozytywnej przesłanki do wydania pozwolenia na broń”.

Wydanie pozwolenia na broń sportową

Ponadto sąd ten stwierdził, że prawidłowe zastosowanie art. 10 ust. 1 ustawy z 1999 r. o broni i amunicji wymaga nadania zawartemu w tym przepisie zwrotowi ocennemu konkretnej treści (z wyjątkami ujętymi w art. 15 ust. 1 pkt 6 ww. ustawy) przez co autorytatywne stwierdzenie tego, jakie przyczyny usprawiedliwiają wydanie pozwolenia na broń sportową, a jakie muszą być uznane za niewystarczające, może nastąpić jedynie odrębnie w każdej indywidualnej sprawie.

W uzasadnieniu NSA stwierdził, że podstawą prawną wydania pozwolenia na broń jest art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji stanowiący, iż właściwy organ Policji wydaje pozwolenie na broń, jeżeli wnioskodawca nie stanowi zagrożenia dla samego siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego oraz przedstawi ważną przyczynę posiadania broni. W przepisie tym wskazano zatem warunki, które musi spełniać wnioskodawca, aby otrzymać pozwolenie na broń.

Dodał, że chociaż wydaje się, że spór w rozpatrywanej sprawie dotyczy interpretacji art. 10 ustawy o broni i amunicji, to – jak zauważono to już w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 lutego 2012 r. w innej sprawie, sygn. akt II OSK 2294/10 – problem dotyczy także znacznie donioślejszej na gruncie prawa administracyjnego kwestii pewnego luzu decyzyjnego w postępowaniu prowadzonym z wniosku osoby zainteresowanej uzyskaniem uprawnienia w postaci pozwolenia na broń. Nie chodzi jednakże w tym przypadku o luz decyzyjny utożsamiany z tzw. swobodnym uznaniem, a więc o przyznanie organowi stosującemu prawo swobody co do wyboru konsekwencji, niemniej jednak ponieważ zakres swobody, jaką posiada organ Policji w zakresie oceny przesłanek, które usprawiedliwiają wydanie pozwolenia, został przez ustawodawcę wyznaczony niezwykle szeroko, przywoływane „związanie” organu ma szczególny wymiar, nadający mu pewne cechy uznaniowości (por. M. Filar, Prawo do posiadania broni palnej jako obywatelskie prawo podmiotowe, PiP z 1997 r., nr 5, s. 43-44).

Sformułowaniu „jeżeli wnioskodawca nie stanowi zagrożenia dla samego siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego” przypisać trzeba charakter zwrotu ocennego (zwrotu szacunkowego), który w przeciwieństwie do wyrażeń wieloznacznych, oparty jest nie tyle na wyinterpretowaniu treści normy prawnej zapisanej nieostro lub niewyraźnie, co na dokonaniu wartościowania określonego stanu rzeczy, w tym przypadku przyczyn wystąpienia przez wnioskodawcę z żądaniem wydania pozwolenia na broń sportową (por. L. Leszczyński, Pojęcie klauzuli generalnej, Annales UMCS z 1991 r., vol. XXXVIII, s. 161-162).

W art. 15 ust. 6 tej ustawy przesłanka powyższa została uszczegółowiona. Ustawodawca, celem usunięcia rozbieżnego rozumienia tego przepisu, co znajdowało też odbicie w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, po słowach: „jeżeli wnioskodawca nie stanowi zagrożenia dla samego siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego” wymienił punkty 1 i 2 dotyczące skazania wnioskodawcy w warunkach zawinienia za określone typy przestępstw.

Skutkiem zmiany tego przepisu nie jest jednak, jak przyjmuje strona skarżąca kasacyjnie, powstanie definicji legalnej ww. pojęcia, lecz to, że obecnie przesłanka zagrożenia porządku lub bezpieczeństwa publicznego jest zawsze spełniona, gdy wnioskodawca zostanie skazany prawomocnym wyrokiem, za wymienione w tych punktach przestępstwo. Organy nie muszą wówczas prowadzić rozważań co do wpływu konkretnego wyroku skazującego na rozstrzygnięcie w przedmiocie udzielenia pozwolenia na broń (lub jego cofnięcia).

Czy skazanie prawomocnym wyrokiem uniemożliwia wydanie pozwolenia na broń?

Ze zmiany tej nie sposób wyprowadzić jednak wniosku, że tylko skazanie prawomocnym wyrokiem (nawet gdy spełnione są warunki podane w pkt 1-5) uniemożliwia wydanie pozwolenia na broń, jeżeli, w konkretnym stanie faktycznym, okaże się, że wnioskodawca może stanowić zagrożenie dla samego siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego z innych przyczyn, a zatem sam fakt nieskazania nie stanowi pozytywnej przesłanki do wydania pozwolenia na broń. Gdyby było inaczej ustawodawca, w art. 10 ust. 1 tej ustawy (a ten właśnie przepis jest podstawą wydania pozwolenia na broń) zamiast stawiać wymaganie, iż wnioskodawca nie może stanowić zagrożenia dla samego siebie, porządku lub bezpieczeństwa publicznego, użyłby odwołania do pełnego brzmienia art. 15 ust. 1 pkt 6 ww. ustawy, co w istocie stworzyłoby zamknięty katalog przyczyn odmowy wydania pozwolenia. Tak więc prawidłowe zastosowanie art. 10 ust. 1 ustawy o broni i amunicji wymaga nadania zawartemu w tym przepisie zwrotowi ocennemu konkretnej treści (z wyjątkami ujętymi w art. 15 ust. 1 pkt 6 ww. ustawy) przez co autorytatywne stwierdzenie tego, jakie przyczyny usprawiedliwiają wydanie pozwolenia na broń sportową, a jakie muszą być uznane za niewystarczające, może nastąpić jedynie odrębnie w każdej indywidualnej sprawie.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił poglądów pełnomocnika skarżącego co do liberalizacyjnych celów zmiany ustawy o broni i amunicji (w zakresie udzielania i cofania pozwoleń na broń) dokonanych w 2011 r., a także co do tego, że decyzja o pozwoleniu na broń posiada charakter decyzji związanej, w takim znaczeniu, że organ przed jej wydaniem traci uprawnienie dokonania oceny przesłanki zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego. Konsekwencją tego poglądu musiałoby być uznanie, że istnieje prawo podmiotowe na podobieństwo tego, które zapisano w II poprawce Konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki gwarantującej każdemu prawo posiadania i noszenia broni (co było powiązane z organizacją milicji obywatelskiej). Zapisów takich nie zawiera Konstytucja RP w rozdziale II traktującym o prawach i wolnościach obywatelskich, nie ma więc podstawy, aby inaczej rozumieć zapisy ustawy o broni i amunicji uchwalonej na podstawie i w zgodzie z Konstytucją R.P., a także aby w kategoriach nieistniejącego uprawnienia ważyć interes społeczny.

Dodać trzeba, że w sprawach o podobnym charakterze Naczelny Sąd Administracyjny wyrażał już stanowisko, wskazując, że zatarcie skazania pozwala wprawdzie daną osobę uznać za niekaraną, jednakże przy ocenie osobowości posiadacza broni ważny jest nie tyle fakt ukarania, ale dotychczasowe życie i sposób postępowania tej osoby. Zatarcie skazania nie stanowi przeszkody do ustalenia w trybie art. 75 K.p.a., że osoba, która posiada broń, a która popełniła czyn, który sam w sobie lub w powiązaniu z innymi okolicznościami rodzi obawę, użyje broni w celach sprzecznych z interesem porządku publicznego. Por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2012 r., sygn. akt II OSK 1097/11, LEX nr 1234072. Podobnie też orzeczono w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 lipca 2010 r., sygn. akt II OSK 1245/09, LEX nr 694434.

Reasumując, jeżeli spełni Pan pozostałe przesłanki wymagane do uzyskania pozwolenia na broń sportową i nie był Pan osobą wcześniej karaną za jakiekolwiek przestępstwo umyślne lub nieumyślne, to sam fakt warunkowego umorzenia postępowania w sprawie (czyli nieskazania Pana prawomocnym wyrokiem) przestępstwa wprawdzie umyślnego jednak niezwiązanego z bezpieczeństwem ludzi czy mienia, nie powinien mieć wpływu na ewentualne pozwolenie na broń. Trudno mi jednak stwierdzić, jakie stanowisko zajmie Komenda Wojewódzka Policji w Pana sprawie. Warto jednak przy takim stanie faktycznym próbować się odwoływać od ewentualnie negatywnej decyzji.