Wadliwa suknia ślubna, odstąpienie od umowy o dzieło

Umowa na wykonanie sukni ślubnej na wymiar i niewywiązanie się przyjmującego zamówienie z umowy

W Pani przypadku mamy do czynienia z umową o dzieło.

Kodeks cywilny nie rozstrzyga wyraźnie kwestii, kto w braku uregulowania tej kwestii w umowie powinien dostarczyć materiały do wykonania dzieła. Przyjmuje się jednak, że w braku postanowień umowy lub ustalonego w tej materii zwyczaju materiały do wykonania dzieła zobowiązany jest dostarczyć przyjmujący zamówienie (zobacz: A Brzozowski w: Prawo zobowiązań – część szczegółowa, tom VII pod redakcją J. Rajski Warszawa 2001 r. str. 240, podobnie Z. Radwański, Zobowiązania. Część szczegółowa Warszawa 2001 r. str. 128).

Jeżeli materiały do wykonania dzieła dostarcza przyjmujący zamówienie, to na nim spoczywa w pełnym zakresie odpowiedzialność za wady dzieła wynikłe z wad materiału. Na nim również ciąży ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia materiału (art. 641 § 1 Kodeksu cywilnego).

Zamawiającemu przysługuje prawo odstąpienia od umowy, dopóki dzieło nie zostało ukończone (art. 644 Kodeksu cywilnego). Uprawnienie to zamawiający traci zatem z chwilą, gdy dzieło zostało mu oddane (zobacz: A. Brzozowski „Kodeks cywilny. Komentarz” t. II, Warszawa 2000 r. str. 209). Przyjmuje się, że oświadczenie o odstąpieniu od umowy wywrze skutek jedynie wtedy, gdy zostanie dokonane jednocześnie z zapłatą umówionego wynagrodzenia lub też już po zapłacie umówionego wynagrodzenia (zobacz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 1998 r., II CKN 5/98, OSNC 1999 r. nr 3 poz. 62, tak również A. Brzozowski Kodeks cywilny. Komentarz t. II, Warszawa 2000 r., str. 209; odmienny pogląd w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2001 r., II CKN 365/2000, OSNC 2001 r. nr 10 poz. 154).

Jeżeli zamawiający korzysta z prawa odstąpienia od umowy, może od wynagrodzenia należnego przyjmującemu zamówienie odliczyć to, co przyjmujący zamówienie zaoszczędził w konsekwencji zaprzestania wykonywania dzieła. Będą to zarówno oszczędności wynikające z zaoszczędzenia materiałów, które miał dostarczyć przyjmujący zamówienie, jak również i to, co przyjmujący zamówienie zarobił wykorzystując czas wolny od wykonywania dzieła (zobacz aktualny pomimo zmiany stanu prawnego wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 1964 r., II CR 417/63; OSNCP 1964 r. nr 11 poz. 240).

Wynagrodzenie za wykonanie dzieła

Ponieważ umowa o dzieło jest umową rezultatu umówione wynagrodzenie należy się przyjmującemu zamówienie jedynie wtedy, gdy dzieło wykonał. Kodeks cywilny przewiduje jednakże pewne wyjątkowe sytuacje, gdy pomimo niewykonania przyjmujący zamówienie może żądać zapłaty całości lub części wynagrodzenia, mimo że dzieła nie wykonał.

Całego wynagrodzenia pomimo niewykonania dzieła przyjmujący zamówienie może żądać, jeżeli był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkód z przyczyn dotyczących zamawiającego (art. 639 K.c.). Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy do wykonania dzieła konieczne było współdziałanie ze strony zamawiającego (np. dostarczenie materiału, narzędzi lub projektu lub parametrów dzieła przez zamawiającego), a współdziałania tego nie było.

Całe wynagrodzenie musi zamawiający zapłacić przyjmującemu zamówienie, jeżeli chce skutecznie odstąpić od umowy przed ukończeniem dzieła.

W obu powyższych wpadkach zamawiający ma prawo od należnego przyjmującemu zamówienie wynagrodzenia odliczyć to, co wskutek niewykonania dzieła przyjmujący zamówienie zaoszczędził. Niewątpliwie dotyczy to oszczędności uzyskanych skutkiem tego, że przyjmujący nie zużył materiałów, które miał sam dostarczyć. Zamawiający może również odliczyć wartość wszystkiego, co zostało przez przyjmującego zamówienie zaoszczędzone (a zatem nie tylko materiał, którego przyjmujący zamówienie musiałby użyć do wykonania dzieła, a którego z powodu niewykonania dzieła nie zużył lub wydatki, które musiałby ponieść, gdyby dzieło nie zostało zaniechane), lecz również wszystko to, co musiałby zużyć, aby dzieło wykonać, a co wskutek zaniechania wykonania dzieła, może wykorzystać zarobkowo w inny sposób.

Powyższe dotyczy również czasu potrzebnego na wykonanie zamówionego dzieła, co oznacza, że zamawiający może odliczyć również zyski, które przyjmujący zamówienie uzyskał wykorzystując czas, którego nie musiał spędzić na wykonywaniu dzieła (patrz A. Brzozowski „Kodeks cywilny. Komentarz” t. II, Warszawa 2000 r. str. 206 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 1964 r., II CR 417/63, OSNCP 1964 nr 11 poz. 240 wydany w analogicznym stanie prawnym w okresie obowiązywania kodeksu zobowiązań – Dz. U. 1933 r. Nr 82, poz. 599).

Całego wynagrodzenia lub jego odpowiedniej części może żądać przyjmujący zamówienie, jeżeli dzieło uległo zniszczeniu lub uszkodzeniu wskutek wad materiału dostarczonego przez zamawiającego albo wskutek wykonywania go według wskazówek zamawiającego. Prawo to przysługuje mu jednak jedynie wtedy, gdy uprzedził zamawiającego o niebezpieczeństwie utraty lub uszkodzenia dzieła, wynikającym z wad materiału lub wskazówek zamawiającego (art. 641 § 2 K.c.).

Odpowiednią część wynagrodzenia musi zapłacić zamawiający, jeżeli odstępuje od umowy o dzieło wskutek znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego (art. 631 K.c.).

Zapłaty odpowiedniej części wynagrodzenia może żądać przyjmujący zamówienie lub jego spadkobiercy, jeżeli – zgodnie z art. 645 § 2 K.c. – umowa o dzieło uległa rozwiązaniu z mocy prawa, wskutek śmierci lub niezdolności do pracy przyjmującego zamówienie, lecz wykonane z materiału dostarczonego przez przyjmującego zamówienie, jeszcze nie wykończone dzieło, przedstawia wartość dla zamawiającego.

Przy ocenie, jaką wysokość części wynagrodzenia należy uznać za odpowiednią, należy brać pod uwagę stopień zaawansowania prac nad wykonaniem dzieła, jak również wartość i przydatność, jaką niewykończone dzieło ma dla zamawiającego (patrz. A. Brzozowski „Kodeks cywilny. Komentarz” t. II, Warszawa 2000 r. str. 196).

Umowa o dzieło, jako umowa rezultatu zobowiązuje przyjmującego zamówienie nie tylko do wykonania dzieła w terminie, lecz również do wykonania go w sposób niewadliwy. Jeżeli już na etapie wykonywania dzieła przyjmujący zamówienie wykonuje je w sposób wadliwy Kodeks cywilny przyznaje zamawiającemu prawo wezwania do zmiany sposobu wykonania dzieła, a w dalszej kolejności prawo do odstąpienia od umowy lub powierzenia wykonania dzieła innej osobie.

Wada fizyczna dzieła

Jeżeli po oddaniu dzieła zamawiającemu ujawnią się wady dzieła, przyjmujący zamówienie ponosi za nie odpowiedzialność. Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie za wady dzieła (rękojmia za wady dzieła) polega na tym, że zamawiający uzyskuje, w konsekwencji ujawnienia się wad dzieła, szereg dodatkowych uprawnień w stosunku do przyjmującego zamówienie, a to: prawo żądania usunięcia wady, prawo żądania obniżenia ceny, prawo odstąpienia od umowy (art. 637 § 1 K.c.).

Wada fizyczna dzieła istnieje wówczas, gdy dzieło nie posiada właściwości, o których przyjmujący zamówienie zapewnił zamawiającego, dzieło ma mniejszą wartość lub zmniejszoną użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony, wynikający z okoliczności albo przeznaczenia dzieła jak również i wtedy, gdy dzieło zostało wydane zamawiającemu w stanie niezupełnym (art. 556 § 1 w związku z art. 638 Kodeksu cywilnego, szersze rozważania na temat pojęcia wady dzieła patrz A Brzozowski w: Prawo zobowiązań – część szczegółowa tom VII pod redakcją J. Rajski Warszawa 2001 r. str. 263-271).

Odstąpienie od umowy o dzieło

Odstąpienie od umowy o dzieło powoduje ten skutek, że zamawiający powinien zwrócić przyjmującemu zamówienie dzieło, zaś przyjmujący zamówienie zobowiązany jest zwrócić zamawiającemu zapłacone wynagrodzenie (art. 560 i art. 494 w zw. z art. 638 Kodeksu cywilnego). Każdej ze stron przysługuje prawo zatrzymania do czasu, gdy druga strona zaoferuje zwrot otrzymanego świadczenia – zobacz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1996 r. (II CKU 50/96, Jurysta 1997 r. nr 5 str. 22).

Jeżeli strony nie ustaliły w umowie kwestii terminu zapłaty wynagrodzenia za wykonanie dzieła w sposób odmienny, wynagrodzenie należy się przyjmującemu zamówienie w chwili oddania dzieła. Art. 642 § 1 K.c. nie uzależnia wymagalności wynagrodzenia od odebrania dzieła przez zamawiającego, czyli potwierdzenia przez zamawiającego spełnienia świadczenia przez przyjmującego zamówienie (art. 643 K.c.). Jeżeli oddane dzieło ma wady, to od rodzaju tych wad zależy, czy wynagrodzenie stanie się wymagalne. Gdy dzieło ma wady istotne, czyli czyniące dzieło niezdatnym do zwykłego użytku lub sprzeciwiające się wyraźnej treści umowy, wynagrodzenie dla przyjmującego zamówienie nie staje się wymagalne.

Tak więc zasadniczy problem w tej konkretnej sprawie to udowodnić, że przyjmujący dzieło nie wywiązał się z umowy, wykonał dzieło niezgodnie z umową. Tak jak zaznaczyłam – nie określimy, czy dzieło wykonane jest zgodnie z umową.

Proszę na piśmie odstąpić od umowy i żądać zwrotu zaliczki. W najgorszym wypadku czeka Panią sprawa sądowa. Wykonujący dzieło może podać Panią do sądu, ale wtedy będzie musiał wykazać, że suknia została uszyta zgodnie z umową, aby sąd zasądził mu dopłatę. Pani może mu wytoczyć powództwo wzajemne o zwrot zaliczki lub sama go podać do sądu – ale wówczas to Pani będzie musiała udowodnić, że wykonał dzieło niezgodnie z umową. To, która strona wygra, zależy od wykazania przed sądem, czy suknia została uszyta zgodnie z umową, czy nie.