Uzyskanie zgody na dokonanie ekshumacji

Kiedy można przeprowadzić ekshumację?

Zgodnie z obowiązującym prawem i ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych ekshumacje przeprowadza się:

1. na zarządzenie prokuratora lub sądu,
2. decyzją inspektora sanitarnego w razie zajęcia cmentarza na inny cel oraz za zezwoleniem inspektora sanitarnego,
3. na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok.

Za osoby uprawnione do pochowania zwłok ustawa uznaje:

1. małżonka zmarłego,
2. krewnych zstępnych (dzieci i wnuki zmarłego),
3. krewnych wstępnych (rodzice zmarłego),
4. krewnych bocznych do 4 stopnia pokrewieństwa (rodzeństwo i kuzyni zmarłego),
5. powinowatych w linii prostej do 1 stopnia (zięć, synowa i teściowie zmarłego).

Kolejność osób uprawnionych do pochowania zwłok

W tym miejscu należy nadmienić, że w kwestii interpretacji treści art. 10 ww. ustawy judykatura zajęła dwa odmienne stanowiska. W wyroku z dnia 7 czerwca 1966 r. (I CR 346/65) Sąd Najwyższy stwierdził, że przedmiotowa regulacja nie zastrzega na rzecz pewnych osób prawa do pochowania zwłok z pierwszeństwem przed prawem innych osób (miejsce publikacji: LEX 5998). Natomiast już w wyroku z dnia 25 września 1972 r. (II CR 353/72) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że przepis art. 10 ust. 1 ustala kolejność osób uprawnionych do pochowania zwłok; stwierdzając, iż prawo pochowania zwłok danej osoby przysługuje osobie wymienionej w dalszej kolejności (np. krewnym w linii bocznej) dopiero wtedy, gdy brak jest osoby wymienionej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta prawa tego nie chce lub nie może wykonać.

Ewentualny spór między osobami uprawnionymi może rozstrzygnąć tylko sąd powszechny w procesie cywilnym. Według Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z dnia 23 listopada 2010 r., II OSK 1383/10) oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (VII SA/Wa 1201/2009) do ekshumacji wymagana jest zgoda wszystkich uprawnionych. Ewentualny spór między nimi nie może być rozstrzygnięty w postępowaniu administracyjnym, lecz przez sąd cywilny. Prawo pochowania osoby zmarłej wraz z prawem do ekshumacji stanowią bowiem dobro osobiste, a do jego ochrony powołany jest sąd powszechny.

Zgodnie z nadal aktualnym wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1966 r. (I CR 346/65) ustawa nie zastrzega na rzecz pewnych osób prawa ekshumacji z pierwszeństwem przed prawem innych osób. W wypadku sporu między osobami, którym przysługuje prawo ekshumacji, osoba uprawniona do niej może skutecznie domagać się zobowiązania innej uprawnionej osoby do złożenia stosownego oświadczenia woli dopiero wtedy, gdy dobro osobiste osoby domagającej się ekshumacji (sfera kultu dla zmarłego) zostaje zagrożone cudzym działaniem bezprawnym w takim stopniu, że samo zaniechanie tego działania przedstawia się jako niewystarczające (art. 15 ust. 1 ustawy w zw. z art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego).

Samo rozstrzygnięcie sporu między stronami przy braku zgody wszystkich uprawnionych może nastąpić więc tylko na drodze procesu cywilnego toczącego się na skutek powództwa o zobowiązanie do złożenia stosownego oświadczenia woli (art. 23 i 24 w zw. z art. 64 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 1047 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego).

Decyzja co do miejsca spoczynku żony i ewentualnej ekshumacji

Co do szans w sądzie: po pierwsze, jest Pan najbliższą rodziną żony, więc w myśl jednego z powołanych powyżej poglądów, to Panu przysługuje decyzja co do miejsca spoczynku żony i ewentualnej ekshumacji. Po drugie, w związku z zachowaniem rodziny żony naruszone jest Pańskie prawo do pamięci o zmarłej i sprawowania kultu osoby zmarłej. Po trzecie, ma Pan prawo być pochowany wraz z żoną zgodnie z jej wolą, czego odmawia Panu jej rodzina. Kolejny argument to poniesienie przez Pana kosztów pochówku żony i wykupienia miejsca. Uważam, że ma Pan bardzo duże szanse w sądzie, by ten podzielił pogląd, iż ma Pan prawo decydować o miejscu spoczynku żony. W takiej zaś sytuacji sąd winien wyrazić zgodę na dokonanie ekshumacji.

Proszę pamiętać, iż ekshumacji dokonuje się jedynie w okresie od 16 października do 15 kwietnia.