Utrata prawa jazdy za granicą, czy można ubiegać się o wtórnik w Polsce?

Utrata lub zgubienie prawa jazdy

W pierwszej kolejności należy wskazać, że kwestię utraty lub zgubienia dokumentu prawa jazdy na gruncie prawa polskiego reguluje ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (j.t. Dz. U. 2017 r. Nr 0, poz. 978; zwana dalej „u.k.p.”).

Istotny w opisanej sprawie jest zwłaszcza art. 18 u.k.p. Przepis ten stanowi:

„Art. 18. 1. Osoba posiadająca prawo jazdy lub pozwolenie na kierowanie tramwajem jest obowiązana zawiadomić starostę o utracie tego dokumentu, jego zniszczeniu w stopniu powodującym nieczytelność, a także o zmianie stanu faktycznego wymagającego zmiany danych w nim zawartych, w terminie 30 dni od dnia zaistnienia tego zdarzenia.

2. Na wniosek osoby uprawnionej w przypadkach, o których mowa w ust. 1, starosta wydaje, za opłatą, o której mowa w art. 10 ust. 1 lub w art. 16 ust. 1, oraz po uiszczeniu opłaty ewidencyjnej:

1) wtórnik dokumentu pod warunkiem:

a) złożenia oświadczenia o utracie dokumentu, pod rygorem odpowiedzialności karnej wynikającej z art. 233 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2016 r. poz. 1137 i 2138 oraz z 2017 r. poz. 244, 768 i 773), albo

b) zwrotu zniszczonego dokumentu;

2) nowy dokument pod warunkiem zwrotu dokumentu wymagającego zmiany danych.

3. W stosunku do osób, o których mowa w art. 10 ust. 3, organem właściwym w sprawach określonych w ust. 1, 2 i 6 jest marszałek województwa mazowieckiego.

4. W przypadku utraty lub zniszczenia pozwolenia wojskowego wtórnik tego dokumentu wydaje nieodpłatnie dowódca jednostki wojskowej, który wydał pozwolenie wojskowe.

5. W przypadku utraty lub zniszczenia karty rowerowej wtórnik tego dokumentu wydaje nieodpłatnie podmiot, który wydał kartę rowerową.

6. Osoba, która po uzyskaniu wtórnika odzyskała utracony dokument, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązana zwrócić ten dokument staroście.”

Złożenie wniosku do starosty o wydanie wtórnika dokumentu prawa jazdy

Zatem złożenie wniosku do starosty o wydanie wtórnika dokumentu prawa jazdy może nastąpić w sytuacji, gdy nastąpiła utrata tego dokumentu, jego zniszczenie w stopniu powodującym nieczytelność, a także o zmianie stanu faktycznego wymagającego zmiany danych w nim zawartych (art. 18 ust. 1 u.k.p.). Przy czym należałoby przyjąć, że zatrzymanie prawa jazdy nie jest równoznaczne z jego utratą.

Pamiętać jednak należy, że zgodnie z art. 18 ust. 2 u.k.p., składając taki wniosek, będzie Pan obowiązany potwierdzić powyższe okoliczności pod rygorem odpowiedzialności karnej wynikającej z art. 233 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (j.t. Dz. U. 2017 r. Nr 0, poz. 665; zwanej dalej „K.k.”). Chodzi tu o przestępstwo składania fałszywych zeznań. Za ten czyn przewidziana jest zasadniczo kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

W tym stanie rzeczy, podając nieprawdziwe okoliczności dotyczące utraty dokumentu prawa jazdy, naraża się Pan na odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań. A jest to o tyle istotne, że po zakończeniu postępowania w Holandii dokumenty prawa jazdy mogą zostać odesłane do właściwego starosty. Wówczas nietrudno byłoby pociągnąć Pana do odpowiedzialności karnej.

Utrata dokumentu na skutek zatrzymania prawa jazdy przez policję holenderską w związku z prowadzeniem pojazdu pod wpływem alkoholu

Pewnym rozwiązaniem mogłoby być podanie we wniosku o wydanie wtórnika prawa jazdy (art. 18 ust.1 u.k.p.) prawdziwych okoliczności, tj. że utrata dokumentu nastąpiła na skutek zatrzymania prawa jazdy przez policję holenderską w związku z prowadzeniem pojazdu pod wpływem alkoholu. Ma to ten plus, że nie narażałby się Pan na odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań.

Kiedy prawo jazdy nie może być wydane?

Minusem powyższego rozwiązania jest jednak fakt, że zatrzymanie prawa jazdy może nie zostać zakwalifikowane jako jego utrata. Poza tym przepisy ustawy o kierujących pojazdami przewidują pewne przypadki, w których nie jest wydawane prawo jazdy. Kwestię tę reguluje przede wszystkim art. 12 u.k.p. Przepis ten stanowi:

Art. 12. 1. Prawo jazdy nie może być wydane osobie:

1) u której w wyniku badania lekarskiego stwierdzono aktywną formę uzależnienia od alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu;

2) w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu;

3) w stosunku do której wydano decyzję o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami lub zatrzymaniu prawa jazdy – w okresie i zakresie obowiązywania tej decyzji;

4) posiadającej inny dokument stwierdzający uprawnienie do kierowania pojazdem silnikowym;

5) która uzyskała za granicą prawo jazdy, a to prawo jazdy zostało zatrzymane lub uprawnienie do kierowania pojazdami zostało cofnięte – w okresie obowiązywania zatrzymania prawa jazdy lub cofnięcia uprawnienia;

6) której prawo jazdy zostało wymienione w trybie art. 97 ust. 1 i 2;

7) która rozpoczęła w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, procedurę wymiany prawa jazdy na krajowe prawo jazdy lub procedurę wydania wtórnika polskiego krajowego prawa jazdy.

1a. Przepisu ust. 1 pkt 2 nie stosuje się w przypadku orzeczenia sądu o wykonywaniu zakazu prowadzenia pojazdów w postaci, o której mowa w art. 182a § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 665, 666 i 768).

2. Przepis ust. 1 pkt 2 stosuje się także wobec osoby ubiegającej się o wydanie lub zwrot zatrzymanego prawa jazdy, a także o przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii:

1) B1 lub B – w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2 lub A;

2) AM, A1, A2, A, C1, C, D1 lub D – w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B;

3) B+E, C1+E, C+E, D1+E lub D+E – w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B lub odpowiednio kategorii C1, C, D1 lub D.

2a. W celu wydania prawa jazdy właściwy organ wydający prawo jazdy zwraca się do odpowiednich organów państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, o potwierdzenie, że osoba ubiegająca się o uprawnienie nie posiada prawa jazdy wydanego w jednym z tych państw ani nie rozpoczęła procedury wymiany prawa jazdy na krajowe prawo jazdy lub procedury wydania wtórnika polskiego krajowego prawa jazdy.

2b. Zapytanie i potwierdzenie, o których mowa w ust. 2a, następuje wyłącznie w drodze teletransmisji przy użyciu Europejskiej Sieci Praw Jazdy.

3. Przepis ust. 1 pkt 3 stosuje się także wobec osoby ubiegającej się o wydanie prawa jazdy kategorii:

1) C1, C, D1 lub D – w okresie obowiązywania decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami lub decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy obejmujących uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B;

2) B+E, C1+E, C+E, D1+E lub D+E – w okresie obowiązywania decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami lub decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy obejmujących uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B lub odpowiednio kategorii C1, C, D1 lub D.

4. Przepis ust. 1 pkt 4 nie dotyczy międzynarodowego prawa jazdy oraz prawa jazdy posiadanego przez osoby, o których mowa w art. 10 ust. 3.

5. Przepisy ust. 1 pkt 1-6 oraz ust. 2 i 3 stosuje się do pozwolenia wojskowego.”

Wniosek o wydanie wtórnika prawa jazdy zatrzymanego za granicą

Zatem zwracając się z powyższym wnioskiem o wydanie wtórnika (zwłaszcza jeśli wskaże Pan, że dokument został zatrzymany w Holandii), może Pan uruchomić procedurę weryfikacji, czy przysługują Panu w ogóle uprawnienia do kierowania pojazdami.

Nie wspomniał Pan nadto, czy prawo jazdy jest polskie, czy wydane przez inne państwo UE oraz gdzie ma Pan miejsce zamieszkania. Stąd przedstawiam jeszcze kilka dodatkowych informacji w zakresie prawa UE, które mogą znaleźć zastosowanie.

I tak, zgodnie z Dyrektywą 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie praw jazdy, zwanej dalej „Dyrektywą”, jedna osoba nie może posiadać więcej niż jedno prawo jazdy (art. 7 ust. 5 lit. a Dyrektywy). Państwo członkowskie odmawia wydania prawa jazdy, jeśli stwierdzi, że osoba ubiegające się o nie posiada już prawo jazdy (art. 7 ust. 5 lit. b Dyrektywy). Państwa członkowskie podejmują niezbędne środki zgodnie z lit. b), jeśli przy wydawaniu prawa jazdy, wydawaniu wtórnika prawa jazdy, przedłużaniu okresu ważności prawa jazdy lub wymianie prawa jazdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że osoba ubiegająca się jest już posiadaczem innego prawa jazdy, niezbędne środki polegają na przeprowadzeniu weryfikacji takiego podejrzenia z innymi państwami członkowskimi (art. 7 ust. 5 lit. a Dyrektywy).

Co więcej, powyższa dyrektywa przewiduje, że przy zachowaniu zasady terytorialności prawa karnego i przepisów prawnych dotyczących policji, państwa członkowskie miejsca zamieszkania posiadacza prawa jazdy wydanego przez inne państwo członkowskie mogą stosować wobec niego własne przepisy krajowe w zakresie ograniczania, zawieszania, cofania lub unieważniania uprawnień do kierowania pojazdami i ewentualnie dokonać w tym celu wymiany jego prawa jazdy (art. 11 ust. 2 Dyrektywy). Państwo członkowskie dokonujące wymiany zwraca stare prawo jazdy władzom państwa członkowskiego, które je wystawiło, z podaniem uzasadnienia swojego działania (art. 11 ust. 3 Dyrektywy).

Państwo członkowskie odmawia wydania prawa jazdy osobie, której prawo jazdy podlega ograniczeniu, zawieszeniu lub cofnięciu w innym państwie członkowskim (art. 11 ust. 4 Dyrektywy).

Wtórnik prawa jazdy, które zostało, przykładowo, zagubione lub skradzione, może zostać wydany jedynie przez właściwe organy państwa członkowskiego, w którym posiadacz prawa jazdy ma miejsce zamieszkania; organy te wydają wtórnik na podstawie informacji, jakimi dysponują, lub, w stosownych okolicznościach, na podstawie poświadczenia ze strony właściwych organów państwa członkowskiego, które wydało oryginał prawa jazdy (art. 11 ust. 5 Dyrektywy).

Powyższym przepisom Dyrektywy odpowiada także art. 97 u.k.p. Przewiduje on wymianę prawa jazdy z urzędu przez polskie organy. Przepis ten stanowi:

„Art. 97. 1. Starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby posiadającej prawo jazdy wydane przez państwo członkowskie Unii Europejskiej wymieni z urzędu to prawo jazdy na polskie krajowe prawo jazdy w przypadku:

1) wydania wyroku sądu, który orzekł zakaz prowadzenia pojazdów, postanowienia sądu lub postanowienia prokuratora o zatrzymaniu prawa jazdy;

2) otrzymania od organu kontroli ruchu drogowego wniosku o skierowanie osoby na badanie lekarskie lub na badanie psychologiczne w zakresie psychologii transportu;

3) zaistnienia przesłanek do wydania decyzji, o której mowa w art. 99 ust. 1.

2. Osobie, o której mowa w art. 10 ust. 3, wymiany prawa jazdy dokonuje marszałek województwa mazowieckiego.

3. Do wymiany, o której mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 i 14.

4. Wymienianego prawa jazdy nie wydaje się do czasu ustania przyczyny, która spowodowała wymianę dokumentu.”

Prowadzenie pojazdu bez dokumentu prawa jazdy

Na koniec należy zauważyć, że prowadzenie pojazdu bez samego dokumentu prawa jazdy (mając jednak uprawnienia do prowadzenia pojazdu) stanowi w świetle prawa polskiego jedynie wykroczenie, a nie przestępstwo. Kwestię tę reguluje art. 95 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (j.t. Dz. U. 2015 r. Nr 0, poz. 1094; zwanej dalej „K.w.”. Przepis ten jest następujący:

„Art. 95. Kto prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu pojazd, nie mając przy sobie wymaganych dokumentów, podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany.”

Powyższy art. 95 K.w. przewiduje grzywnę „do 250 zł”. W praktyce jednak, zgodnie z załącznikiem do rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń (zwanym potocznie taryfikatorem), za kierowanie pojazdem przez osobę nieposiadającą przy sobie wymaganych dokumentów policja karze mandatem 50 zł, za brak każdego z wymaganych dokumentów, nie więcej niż 250 zł.

Podsumowując, jeśli ma Pan miejsce zamieszkania w Polsce albo przebywa Pan i jeździ głównie w Polsce, to doradzałbym wstrzymanie się ze zgłaszaniem utraty dokumentu prawa jazdy do czasu jego zwrotu lub zakończenia sprawy przez organy holenderskie. Wskazał Pan, że przy kontroli nie było problemów z polską policją. Należy z tego wnioskować, że w policyjnym systemie jest wpis potwierdzający Pańskie uprawnienia do kierowania pojazdami na terytorium RP. W takiej sytuacji w razie kontroli w Polsce grozi Panu co najwyżej mandat 50 zł za brak tego dokumentu.

Natomiast jeśli kieruje Pan pojazdami za granicą, a ma miejsce zamieszkania w Polsce, to może zwrócić się Pan o wydanie wtórnika prawa jazdy na podstawie art. 18 u.k.p. do właściwego starosty. Przy czym, z uwagi na odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań, należy podać dokładnie okoliczności zatrzymania prawa jazdy. Tak jak wspomniałem uprzednio, może to jednak spowodować postępowanie w zakresie weryfikacji Pańskich uprawnień.

Odradzam zaś wprowadzanie w błąd starosty co do okoliczności utraty dokumentu prawa jazdy. Grozi bowiem za to odpowiedzialność karna, a możliwość ujawnienia tego przestępstwa jest wysoka, gdyż organy holenderskie mogą odesłać zatrzymany dokument do kraju.

Wydanie wtórnika prawa jazdy w innym kraju niż Polska

Jeśli zaś zamieszkuje Pan w innym niż Polska państwie członkowskim UE, to o wydanie wtórnika musi się Pan zgłosić do organu państwa członkowskiego, w którym ma Pan miejsce zamieszkania; organy te wydają wtórnik na podstawie informacji, jakimi dysponują, lub w stosownych okolicznościach, na podstawie poświadczenia ze strony właściwych organów państwa członkowskiego, które wydało oryginał prawa jazdy (art. 11 ust. 5 Dyrektywy).

Przy czym, zgodnie z art. 13 Dyrektywy, do celów tejże dyrektywy „miejsce zamieszkania” oznacza miejsce, w którym osoba fizyczna mieszka zwykle, to znaczy przez co najmniej 185 dni w każdym roku kalendarzowym, ze względu na swoje więzi osobiste i zawodowe, lub — w przypadku osoby niezwiązanej z tym miejscem zawodowo — ze względu na więzi osobiste, które wskazują na istnienie ścisłych powiązań między tą osobą a miejscem, w którym mieszka. Jednak w przypadku osoby związanej zawodowo z miejscem innym niż miejsce, z którym łączą ją więzi osobiste i z tego względu mieszkającej kolejno w różnych miejscach w co najmniej dwu państwach członkowskich, za miejsce zamieszkania uważa się miejsce, z którym łączą ją więzi osobiste, pod warunkiem że regularnie do niego powraca. Ten ostatni warunek nie musi być spełniony, jeśli osoba ta mieszka w państwie członkowskim w celu wypełnienia zadania o określonym czasie trwania. Studia uniwersyteckie lub nauka w szkole nie oznaczają zmiany miejsca zamieszkania.