Ustanowienie kuratora dla nieobecnej strony postępowania

Ustanowienie kuratora w związku z nieznajomością miejsca pobytu strony postępowania

Jeżeli miejsce pobytu strony nie jest znane, nie jest możliwe dokonanie jej doręczenia jakichkolwiek pism. Nieznajomość miejsca pobytu strony może występować zarówno od początku postępowania, jak i w jego trakcie.

Miejsce pobytu jest wówczas nieznane, gdy przy podjęciu właściwych w danym wypadku starań nie można go ustalić (por. E. Wengerek: Glosa do uchwały SN z 16 września 1961 r., 4 CO 18/60, OSPiKA 1963, nr 4, s. 239, K. Korzan: „Kurator w postępowaniu cywilnym”, s. 125).

Ustanowienie kuratora następuje na wniosek, który może zgłosić osoba zainteresowana, tj. każdy uczestnik postępowania – także interwenient uboczny, czyli podmiot, który chce w obronie własnych praw spowodować doręczenie wnoszonego pisma procesowego drugiej stronie procesu (lub innemu uczestnikowi postępowania). Jedynie w przypadkach, w których sąd może samodzielnie podejmować czynności pociągające konieczność obrony swych praw przez podmioty postępowania, ustanowienie kuratora może nastąpić także z urzędu, na przykład w postępowaniu nieprocesowym – art. 510 § 2 , a także w tych sytuacjach, w których sąd musi podjąć działanie, a nie jest możliwe stosowanie art. 136 § 2.

Przeprowadzenie dochodzenia mającego na celu ustalenie miejsca pobytu lub zamieszkania pozwanego

Warunkiem uwzględnienia wniosku o ustanowienie kuratora jest uprawdopodobnienie przez wnioskodawcę, że miejsce pobytu strony nie jest znane. W sprawach o roszczenia alimentacyjne oraz ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia istnieje obowiązek przewodniczącego przeprowadzenia stosownego dochodzenia mającego na celu ustalenie miejsca pobytu lub zamieszkania pozwanego (art. 144 § 1 K.p.c.). Polegać ono może na zasięganiu informacji np. w centralnym biurze adresowym, biurze ewidencji ludności, u pracodawcy. Kuratora ustanawia na rozprawie sąd w składzie właściwym do rozpoznania sprawy (jak we wzorze) lub jednoosobowo przewodniczący posiedzenia, jeżeli istnieje potrzeba wydania postanowienia poza rozprawą. Kuratorem w miarę możliwości należy ustanowić osobę bliską dla strony nieznanej z miejsca pobytu lub obeznaną ze stanem sprawy. Może nim być również adwokat. Obowiązkiem kuratora jest reprezentowanie interesów strony aż do końca trwania postępowania w sprawie. Do rąk kuratora dokonuje się też wszelkich doręczeń dla strony. Uprawnienia kuratora kończą się z chwilą prawomocnego zakończenia postępowania lub zgłoszenia się strony, jej przedstawiciela lub pełnomocnika (art. 143 K.p.c.). Kurator powinien podjąć działania zmierzające do nawiązania kontaktu ze stroną, którą reprezentuje.

Obowiązek ogłoszenia o ustanowieniu kuratora dla nieobecnej strony postępowania

Ustanowieniu kuratora towarzyszy obowiązek ogłoszenia o powyższym w budynku sądu oraz w lokalu właściwego organu gminy, a w sprawach większej wagi, w miarę potrzeby, także w prasie (art. 144 § 2 K.p.c.). W ogłoszeniu podaje się imię i nazwisko kuratora, miejsce jego zamieszkania, imię i nazwisko strony, którą ma reprezentować, imię i nazwisko przeciwnika procesowego, przedmiot sprawy i sygnaturę akt. Postanowienie o ustanowieniu kuratora doręcza się kuratorowi. Skuteczność tego doręczenia uzależnić można od upływu oznaczonego terminu od chwili wywieszenia obwieszczenia w budynku sądu. W przeciwnym wypadku jest ono skuteczne bezwarunkowo (art. 144 § 3 K.p.c.).

Kuratora sąd może ustanowić również dla organizacji niemającej organów lub której organy nie są znane z miejsca pobytu (tzn. miejsce pobytu nie jest możliwe do ustalenia; art. 146 K.p.c.).

Kuratorowi przysługuje wynagrodzenie, którego wysokość i sposób przyznawania określają przepisy § 3 i § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 sierpnia 1982 r. w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (Dz. U. 1982 r. Nr 27 poz. 197 z późn. zm.). Zaliczką na poczet wynagrodzenia kuratora sąd obciąża stronę wnoszącą o podjęcie czynności połączonej z wydatkami, oznaczając jej wysokość i termin złożenia (art. 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – Dz. U. 1967 r. Nr 24 poz. 110 z późn. zm.).

Kiedy ustanowienie kuratora nie będzie możliwe?

Instytucja ustanowienia kuratora nie ma zastosowania w sytuacji, gdy w toku postępowania miejsce pobytu strony było znane, a stało się nieznane na skutek niepowiadomienia przez stronę o jego zmianie, a ponadto chodzi o doręczenia związane z kontynuacją toczącego się postępowania. W takim przypadku, gdy stronie dokonano pierwszego doręczenia, przy którym poucza się o obowiązku zawiadomienia sądu każdorazowo o zmianie miejsca zamieszkania i skutkach niedopełnienia tego obowiązku, pismo sądowe pozostawia się w aktach ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres strony jest sądowi znany (art. 136 § 1 i 2 K.p.c.). Obowiązek ten nie ma zastosowania do doręczenia skargi o wznowienie postępowania (art. 136 § 3 K.p.c.) oraz w razie konieczności doręczenia stronie niestawiającej się wezwania łącznie z zawiadomieniem o śmierci działającego za nią pełnomocnika (art. 175 K.p.c.).

W taki sposób sprawa nie zostanie zawieszona.

Z uwagi na nieobecność uczestnika zapewne zostanie powołany rzeczoznawca do wyceny majątku objętego podziałem (zniesieniem) współwłasności. Wyceni jej wartość rynkową. Należy więc szacować i liczyć się z kosztami biegłego i kosztami ustanowienia kuratora.