Ustanowienie drogi koniecznej na gruncie PKP

Ustanowienie za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej

Odpowiedź na Pana główne pytanie jest pozytywna, pod warunkiem że brak dostępu do drogi koniecznej nie jest następstwem własnych działań rolników. Zgodnie bowiem z art. 145 Kodeksu cywilny, jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich (w tym od PKP S.A.) ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między zainteresowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.

Ustanowienie służebności drogi koniecznej

Powyższa służebność może być ustanowiona albo na drodze umowy albo na drodze orzeczenia sądowego.

Jeśli do ustanowienia służebności dochodzi na podstawie umowy, wówczas przynajmniej oświadczenie PKP S.A. powinno zostać sporządzone w formie aktu notarialnego (na ogół cała umowa jest sporządzana w formie aktu notarialnego).

Jeżeli PKP S.A. odmówi ustanowienia służebności drogi bądź żądane wynagrodzenie będzie zbyt wygórowane, wówczas należy wystąpić do sądu rejonowego z wnioskiem o ustanowienie służebności drogi koniecznej. Sądem miejscowo właściwym będzie sąd miejsca położenia nieruchomości. Do wniosku należy załączyć odpis z księgi wieczystej dotyczący nieruchomości, która nie ma dostępu do drogi publicznej, wyrys z mapy ewidencyjnej oraz dowód uiszczenia opłaty sądowej od wniosku w wysokości 200 zł (istnieje możliwość złożenia wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych).

Z reguły, jeśli właściciel, którego nieruchomość ma być obciążona służebnością, żąda zbyt dużego wynagrodzenia, warto wystąpić do sądu, który na ogół określa jednorazowe wynagrodzenie w rozsądnej wysokości.

Zasiedzenie służebności drogi koniecznej

Można również rozważyć, czy w niniejszym przypadku nie doszło do zasiedzenia służebności, jeśli rolnicy korzystali z drogi nieprzerwanie przez 30 lat. Przesłanki zasiedzenia służebności drogi koniecznej określone zostały w art. 292 Kodeksu cywilnego, w myśl którego służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia (z zastrzeżeniem, że to urządzenie musieliby wykonać sami rolnicy).

Powyższe potwierdza orzeczenie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym samoistny posiadacz może zasiedzieć służebność drogi koniecznej tylko w przypadku, gdy poczynił trwałe i widoczne urządzenie (art. 282 K.c.) własnym nakładem na nieruchomości sąsiedniej. Samo natomiast korzystanie z drogi urządzonej na nieruchomości sąsiedniej przez właściciela tej nieruchomości lub jej poprzednika prawnego w ogóle nie prowadzi do nabycia takiej służebności (drogi koniecznej) przez zasiedzenie (SN z dnia z 10 marca 1998 r. I CKN 543/07).

W praktyce więc, aby można było mówić o spełnieniu warunku korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, rolnicy musieliby tę drogę przynajmniej własnym działaniem utwardzić.

Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia

Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia składa się do sądu rejonowego miejsca położenia nieruchomości. Do wniosku należy załączyć odpis z księgi wieczystej dotyczący nieruchomości, która nie ma dostępu do drogi publicznej, wyrys z mapy ewidencyjnej oraz dowód uiszczenia opłaty sądowej od wniosku w wysokości 200 zł (istnieje możliwość złożenia wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych).

Przepisy nie określają minimalnej szerokości drogi koniecznej. Nie określają również, kto powinien doprowadzić do stanu poprzedniego po zakończeniu wykonywania służebności.

Co do zasady obowiązek utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej obciąża właściciela nieruchomości władnącej, czyli rolników, chyba że w umowie postanowiono inaczej.