Ustalenie opiekuna faktycznego osoby starszej i schorowanej

Sprawowanie opieki nad chorym rodzicem a uprawnienia opiekuna faktycznego

Z treści Pani pytania wynika, iż Pani ojciec w chwili obecnej przebywa w prywatnym zakładzie opiekuńczym, gdzie trafił po nieudanej operacji, i jest częściowo sparaliżowany, ma szereg objawów chorobowych, a kontakt z nim jest utrudniony lub w niektórych sprawach niemożliwy. Z uwagi na powyższe dolegliwości Pani ojciec nie jest w stanie stawić się w urzędzie lub gdziekolwiek indziej, aby załatwić swoje sprawy. Pani wolą jest pomoc ojcu, chce Pani stać się opiekunem faktycznym.

Istotny z punktu widzenia Pani interesu jest art. 3 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, zgodnie z którym opiekunem faktycznym jest osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny opieki takiej wymaga.

Wyraźnie podkreślić należy jednak pogląd wyrażony w literaturze, zgodnie z którym małżonek, jak również dziecko nie może zostać uznane za opiekuna faktycznego, albowiem jest ono opiekunem ustawowym stosownie do treści art. 23 i 87 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego  (w skrócie K.r.io.) i 87. Zgodnie z art. 23 K.r.io. małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli”. Stosownie natomiast do treści art. 87 K.r.io. „rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się”.

Sprawowanie opieki jest zatem w dwóch powyższych sytuacjach obowiązkiem ustawowym, a nie faktycznym. Problem w zaistniałej sytuacji odnosi się jednak do faktu, iż ani małżonek, ani dziecko nie jest przedstawicielem ustawowym pacjenta. Regulacja opiekuna faktycznego i jego uprawnień niestety nie jest pełna i wymaga inicjatywy ustawodawcy w przyszłości.

Ustanowienie córki kuratorem ojca w skutek jego częściowego ubezwłasnowolnienia

W mojej ocenie najkorzystniejsze byłoby ustanowienie Pani kuratorem ojca wskutek jego częściowego ubezwłasnowolnienia. Zgodnie z art. 16 § 1 Kodeksu cywilnego osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi. W razie uchylenia ubezwłasnowolnienia kuratela ustaje z mocy prawa. Dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy. Wyraźnie podkreślić należy, iż kuratelę uchyla się na żądanie osoby niepełnosprawnej, dla której była ustanowiona.

Do czego upoważnia udzielone pełnomocnictwo pocztowe?

Wyraźnie wskazać należy także na możliwość udzielenie pełnomocnictwa pocztowego, które będzie upoważniało do odbioru korespondencji w imieniu ojca. Zgodnie z art. 37 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe „przesyłkę pocztową lub kwotę pieniężną określoną w przekazie pocztowym doręcza się adresatowi pod adresem wskazanym na przesyłce, przekazie lub w umowie o świadczenie usługi pocztowej.

Przesyłka pocztowa, jeżeli nie jest nadana na poste restante, może być także wydana ze skutkiem doręczenia przedstawicielowi ustawowemu adresata lub pełnomocnikowi adresata upoważnionemu na podstawie pełnomocnictwa udzielonego na zasadach ogólnych lub na podstawie pełnomocnictwa pocztowego:

1. pod adresem wskazanym na przesyłce pocztowej, przekazie pocztowym lub w umowie o świadczenie usługi pocztowej,
2. w placówce pocztowej.

Operator pocztowy może przyjąć od adresata pisemne oświadczenie o udzieleniu innej osobie pełnomocnictwa do odbioru przesyłek lub przekazów pocztowych, zwanego dalej „pełnomocnictwem pocztowym"”.

Pełnomocnictwo pocztowe obejmuje:

1) imię i nazwisko oraz rodzaj, serię i numer dokumentu ze zdjęciem potwierdzającego tożsamość osoby udzielającej pełnomocnictwa;

2) zakres pełnomocnictwa;

3) imię i nazwisko oraz rodzaj, serię i numer dokumentu ze zdjęciem potwierdzającego tożsamość pełnomocnika.

Pełnomocnictwa pocztowego adresat udziela w obecności pracownika operatora pocztowego w placówce pocztowej tego operatora lub, w przypadku gdy adresat nie jest w stanie poruszać się samodzielnie, w miejscu jego pobytu, okazując dokument potwierdzający tożsamość.

Operator pocztowy może określić w regulaminie świadczenia usług pocztowych lub regulaminie usług powszechnych inne przypadki, w których może być udzielone pełnomocnictwo pocztowe poza placówką pocztową tego operatora. Pełnomocnictwo pocztowe może być odwołane w każdym czasie. Za przyjęcie pełnomocnictwa pocztowego i jego odwołanie operator pocztowy może pobrać opłatę, jeżeli opłata za tę czynność określona została w cenniku usług pocztowych lub cenniku usług powszechnych, w chwili obecnej opłata wynosi 21 zł”.

Z ostrożności zasadne jest jednak w mojej ocenie zastanowienie się nad częściowym ubezwłasnowolnieniem ojca, co pozwoliłoby Pani dokonywać czynności w jego interesie bez jego wiedzy. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.