Jak udowodnić pochodzenie pieniędzy na zakup mieszkania?

Urząd skarbowy wezwał mnie do złożenia wyjaśnień, skąd pochodziły środki na zakup mieszkania, gdyż z moich zeznań podatkowych nie wynikają aż takie oszczędności. Problem w tym, że w latach, z jakich muszę się tłumaczyć, żyłam w związku nieformalnym i mój partner za wszystko płacił, a ja swoje zarobki w całości odkładałam. Pozostała część moich oszczędności pochodziła z darowizn od najbliższej rodziny. Tych darowizn było kilka, w różnych latach, w wysokości jednorazowo nieprzekraczającej kwoty wolnej od podatku i nie były one zgłaszane w deklaracji podatkowej. Jak ja mam się tłumaczyć? A może prościej byłoby powiedzieć, że dochód czerpałam z nierządu, niż tłumaczyć się z nie wiadomo czego? Co mam robić?!

Brak możliwości udokumentowania źródeł pochodzenia środków pieniężnych na wezwanie urzędu skarbowego

Na samym początku wskazać należy, że brak możliwości udokumentowania źródeł pochodzenia środków pieniężnych na wezwanie urzędu skarbowego może spowodować dotkliwe konsekwencje dla podatnika. Przepisy podatkowe przewidują bowiem możliwość wszczęcia postępowania z nieujawnionych źródeł przychodów. Podstawowym celem opodatkowania takich przychodów jest uszczelnienie systemu podatkowego i zmniejszanie zjawiska „szarej strefy”.

Przychód ze źródeł nieujawnionych

Zgodnie z nową definicją, do przychodów ze źródeł nieujawnionych zaliczamy obecnie nadwyżkę wydatków nad przychodami opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi:

1. nieznajdującymi pokrycia w ujawnionych źródłach, obejmujące przychody ze źródeł wskazanych przez podatnika, lecz ujawnione w nieprawidłowej wysokości;
2. przychodami (dochodami) ze źródeł nieujawnionych niewskazanych przez podatnika i nieustalonych przez organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej.

Podstawę opodatkowania stanowi kwota nadwyżki wydatków nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi osiągnięta w roku podatkowym. Obowiązek ustalenia podstawy opodatkowania spoczywa na organie podatkowym lub organie kontroli skarbowej, który prowadzi właściwe postępowanie i wydaję w tej kwestii stosowną decyzję. Od przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych organ wymierzy podatek w wysokości 75% podstawy opodatkowania. Warto w tym miejscu zauważyć, że w przypadku ustalenia przez organ w toku postępowania, jakie było źródło danego dochodu, dochód tak ustalony podlega opodatkowaniu na zasadach określonych w przepisach ustawy innych niż przepisy tego rozdziału lub w przepisach innych ustaw.

Postępowanie z tytułu źródeł nieujawnionych

Przykład:

W stosunku do podatnika organ wszczął postępowanie z tytułu źródeł nieujawnionych. W toku postępowania podatnik wyjaśnił, że otrzymał darowiznę od wujka, której nie zgłosił wcześniej do urzędu skarbowego. W takim przypadku postępowanie dotyczące nieujawnionych źródeł zostanie umorzone, natomiast zostanie wszczęte postępowanie w zakresie podatku od spadków i darowizn.

Co do zasady w toku postępowania w sprawie nieujawnionych źródeł ciężar dowodu w zakresie wykazania, jakimi przychodami zostały pokryte wydatki, spoczywa na podatniku. Podatnik ma również obowiązek wskazania, które z poszczególnych przychodów posłużyły do sfinansowania konkretnych wydatków. Jeżeli podatnik tego nie zrobi, organ podatkowy dokona samodzielnego przyporządkowania zgodnie z zasadą, że najwcześniejszy wydatek został pokryty najwcześniejszymi przychodami.

Należy jednak zauważyć, że jeśli fakt uzyskania przychodu jest znany organowi z urzędu lub możliwy do ustalenia na podstawie posiadanych przez organ ewidencji, rejestrów lub innych danych, na podatniku nie spoczywa ciężar dowodu.

Przedawnienie zobowiązania podatkowego z tytułu otrzymanej darowizny

Odnośnie samych darowizn, to opodatkowaniu podlegają jedynie te, które przekraczają kwotę wolną od podatku i zostały otrzymane w ciągu ostatnich 5 lat. Starsze darowizny nie podlegają podatkowi, bowiem zobowiązanie podatkowe z ich tytułu uległo przedawnieniu. W rezultacie dobrym rozwiązaniem może być powołanie się na fakt otrzymania darowizny od członków najbliższej rodziny ponad 5 lat wstecz. Oczywiście należy się powołać na realne i możliwe do otrzymania kwoty. Proszę pamiętać, że urząd skarbowy może weryfikować zarobki darczyńców nawet do kilkudziesięciu lat wstecz. W związku z tym np. powołanie się na fakt otrzymania darowizny od dziadka w wysokości 300 000 zł, podczas gdy dziadek na emeryturze zarabiał 1200 zł miesięcznie, z pewnością zostanie podważone przez organ podatkowy.

Może Pani również powołać się na fakt otrzymania darowizny od członków najbliższej rodziny, z tym że kwota darowizny w ciągu ostatnich 5 lat nie może przekroczyć od jednej osoby 9637 zł. Takie darowizny nieprzekraczające kwoty wolnej nie podlegają bowiem zgłoszeniu do urzędu skarbowego.

Podsumowując, zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest powoływanie się na fakt otrzymywania darowizny niż przykładowo na nierząd. Przede wszystkim dzięki powołaniu się na darowiznę unikniemy zapłaty 75% podatku. Ponadto nierząd będzie Pani musiała udowodnić. Darowizny starsze niż 5 lat nie podlegają opodatkowaniu, ponieważ uległy przedawnieniu. Darowizny otrzymane w ciągu ostatnich 5 lat korzystają z kwoty wolnej. Proszę jednak mieć na uwadze, że darowizny ponad kwotę wolną podlegają opodatkowaniu sankcyjną stawką 20%. Wynika to z treści art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

„Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony”.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207
2. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350