Urlop wychowawczy i wypoczynkowy dla funkcjonariusza policji

Prawa i obowiązki policjantów pełniących służbę

Prawa i obowiązki policjantów pełniących służbę reguluje ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 z późn. zm.) oraz rozporządzenia wykonawcze do niej. Z tych przepisów wynika, że stosunek służbowy policjanta nawiązuje się na podstawie mianowania (art. 28 ust. 1 ustawy). Do policjantów pełniących służbę nie stosuje się więc Kodeksu pracy, bo mundurowa służba w policji nie odbywa się na podstawie stosunku pracy (do którego odnosi się Kodeks pracy), ale na podstawie stosunku służbowego, regulowanego w całości ustawą o policji i rozporządzeniami wykonawczymi. Jest to szczególny stosunek służbowy o charakterze administracyjnoprawnym. Taka też jest linia orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w szczególności w wyroku z dnia 05.06.1991 r., sygn. akt II SA 35/91 (ONSA 1991, z. 3, poz. 64, OSP 1992 z. 1, poz. 25 z gl. J. Łętowskiego) – sąd ten stwierdził, że stosunki służbowe zatrudnionych na podstawie mianowania funkcjonariuszy policji nie są stosunkami pracy w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy. W konsekwencji do stosunków tych przepisy Kodeksu pracy mogą mieć zastosowanie tylko w zakresie wyraźnie określonym w przepisach regulujących te stosunki służbowe. Policjant nie jest więc pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy i dlatego do jego uprawnień i obowiązków związanych ze służbą nie stosujemy tego kodeksu.

Urlop wypoczynkowy dla policjanta

W praktyce oznacza to, że zasady nabywania urlopu wypoczynkowego, jego wymiar, sposób i terminy wykorzystania, przypadki, w których wypłacany jest ekwiwalent za niewykorzystany urlop, sposób obliczania jego wysokości oraz okres, za który taki ekwiwalent będzie policjantowi przysługiwał w całości, reguluje m.in. ustawa o policji oraz rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2002 r. w sprawie urlopów policjantów (Dz. U. z 2002 r. Nr 81, poz. 740 z późn. zm.) oraz z 7 czerwca 2002 r. w sprawie wprowadzenia płatnych urlopów dodatkowych dla policjantów (Dz. U. z 2002 r. Nr 81, poz. 741).

Według powyższych przepisów policjant ma prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26 dni (art. 82 ust. 1 ustawy o policji).

Gdy pełni służbę w szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia warunkach lub gdy osiągnął określony wiek lub staż służby albo gdy jest to uzasadnione szczególnymi właściwościami służby, to oprócz 26 dni urlopu przysługuje mu urlop dodatkowy. Jego wymiar i warunki przyznawania określają przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie urlopów policjantów oraz w sprawie wprowadzenia płatnych urlopów dodatkowych dla policjantów.

Natomiast zgodnie z § 27 przywołanego rozporządzenia:

• „urlop bezpłatny trwający nie dłużej niż jeden miesiąc nie ogranicza uprawnień policjanta do urlopów wypoczynkowego i dodatkowego″ (ust. 1),
• „w razie korzystania przez policjanta z urlopu bezpłatnego dłuższego niż jeden miesiąc, urlopy wypoczynkowy i dodatkowy ulegają skróceniu o 1/12 za każdy miesiąc urlopu bezpłatnego, nie więcej jednak niż za 12 miesięcy. Jeżeli urlopy za ten rok zostały już wykorzystane, skróceniu ulegają urlopy za następny rok kalendarzowy″ (ust. 2),
• „urlopy wypoczynkowy i dodatkowy nie przysługują za rok kalendarzowy objęty w całości urlopem bezpłatnym″ (ust. 3).

Na podstawie powyższego przepisu należy uznać, ze pracodawca prawidłowo wyliczył Pana urlop. Jako że przed pójściem na urlop wychowawczy wykorzystał Pan przysługujący urlop wypoczynkowy w pełnym wymiarze, tj. 26 dni, a w 2008 r. przepracował Pan tylko 6 miesięcy – tj. od 1 stycznia do 30 czerwca 2008 r., to pracodawca zgodnie z § 27 tegoż rozporządzenia ma prawo skrócić Panu urlop za następny rok kalendarzowy, w którym urlop wypoczynkowy będzie Panu przysługiwał.

Cały rok 2009 przebywał Pan na urlopie wychowawczym, tak więc w roku 2009 nie uzyskał Pan prawa do ani jednego dnia urlopu wypoczynkowego. Skróceniu ulegnie też urlop przypadający w roku 2010. Jako że w roku 2010 do września również Pan będzie przebywał na urlopie wychowawczym i urlop wypoczynkowy, jaki będzie Panu w 2010 r. przysługiwał, nie wystarczy na pokrycie tej „nadwyżki urlopowej”, pracodawca sięgnął również do urlopu przysługującego Panu w 2011 r.

Urlop proporcjonalny liczy się w ten sposób: 26 dni urlopu wypoczynkowego przysługującego Panu dzielimy na 12 miesięcy. Wychodzi liczba 2,16 dnia urlopu przysługującego Panu za każdy miesiąc w roku. Przysługujący urlop wyliczamy proporcjonalnie.

Regulacje Kodeksu pracy dotyczące kwestii ustalania wymiaru urlopu wypoczynkowego w przypadku, gdy ten został w całości wykorzystany przed udaniem się na urlop wychowawczy, wyglądają inaczej niż obowiązujące Pana przepisy rozporządzenia. Otóż zgodnie z art. 155² § 2 Kodeksu pracy (w skrócie K.p.) gdy pracownik wraca do pracy po trwającym dłużej niż 1 miesiąc urlopie wychowawczym lub bezpłatnym, którego okres „przypadł po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze”. Pracownik, którego obowiązuje Kodeks pracy, pobranego już urlopu nie musi „zwracać”.

Jednak w tej kwestii § 27 ust. 2 rozporządzenia w sprawie urlopów policjantów jednoznacznie stanowi, jak należy liczyć urlop proporcjonalny i jak należy traktować fakt wykorzystania w całości urlopu wypoczynkowego przed pójściem na urlop bezpłatny.

Czy urlop wychowawczy jest równorzędny z urlopem bezpłatnym według ustawy o policji

Ponadto pisze Pan, że pracodawca poinformował Pana, że „urlop wychowawczy jest równorzędny z urlopem bezpłatnym”.

Ponieważ ustawa policyjna i akty wykonawcze nie regulują wystarczająco zagadnień związanych z ustalaniem wymiaru urlopu wypoczynkowego w roku, w którym pracownik udaje się na urlop wychowawczy, w zakresie nieuregulowanym ustawą o policji i rozporządzeniami wykonawczymi należałoby stosować przepisy Kodeksu pracy. Skoro więc w ani ustawie policyjnej, ani w rozporządzeniach wykonawczych do niej nie ma wskazanego sposobu, jak obliczyć wymiar urlopu wypoczynkowego w sytuacji, gdy pracownik wykorzystał cały przysługujący mu urlop i udał się na urlop wychowawczy, należy przyjąć, że skoro w Kodeksie pracy urlop wychowawczy jest wymieniony obok urlopu bezpłatnego, to jako taki należy go traktować przy obliczaniu wymiaru urlopu wypoczynkowego.

Otóż, zgodnie z art. 155² K.p. w powiązaniu do art. 155¹ K.p., ustawodawca przewidział ten sam sposób obliczenia wymiaru urlopu wypoczynkowego dla pracownika przebywającego w danym roku zarówno na urlopie bezpłatnym, jak i na urlopie wychowawczym.

Pozwoli Pan, że zacytuję powyżej wspomniane przepisy Kodeksu pracy:

Art. 155¹ § 1. „W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop:

1. u dotychczasowego pracodawcy — w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze,
2. u kolejnego pracodawcy — w wymiarze:
   • proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego — w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego,
   • proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym — w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.

§ 2. Pracownikowi, który przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego wykorzystał urlop w wymiarze wyższym niż wynikający z § 1 pkt 1, przysługuje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze; łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być jednak niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.

§ 2¹. Przepis § 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do pracownika podejmującego pracę u kolejnego pracodawcy w ciągu innego roku kalendarzowego niż rok, w którym ustał jego stosunek pracy z poprzednim pracodawcą.

Art. 155² § 1. Przepis art. 155¹ § 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie:

1. urlopu bezpłatnego,
2. urlopu wychowawczego,
3. odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, okresowej służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych,
4. tymczasowego aresztowania,
5. odbywania kary pozbawienia wolności,
6. nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.

§ 2. Jeżeli okres, o którym mowa w § 1, przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze”.

Mimo że zgodnie z Kodeksem pracy urlopu wychowawczego i bezpłatnego udziela się na innych zasadach, to wymiar urlopu wypoczynkowego po powrocie do pracy po trwającym co najmniej miesiąc czasu urlopie bezpłatnym i wypoczynkowym liczy się w ten sam sposób. Zgodnie z powyższym przepisem do urlopu bezpłatnego i wychowawczego w omawianym zakresie stosuje się te same zasady wyliczeń.