Urlop macierzyński, rodzicielski i wychowawczy - jak zaplanować opiekę nad dzieckiem i wrócić do pracy?

Urlop wypoczynkowy dla pracownicy bezpośrednio po macierzyńskim

Jeżeli podpisze Pani porozumienie o rozwiązaniu umowy, to za niewykorzystany urlop wypoczynkowy otrzyma Pani ekwiwalent pieniężny. Oczywiście może się Pani nie zgodzić na porozumienie i pracodawca jest zobligowany do udzielenia Pani urlopu wypoczynkowego. Zgodnie z art. 163 § 3 Kodeksu pracy (K.p.) bezpośrednio po urlopie rodzicielskim pracownica lub pracownik – ojciec dziecka mają prawo wykorzystać urlop wypoczynkowy. Pracodawca jest obowiązany wyrazić na to zgodę w tym terminie. Bezpośrednio po urlopie rodzicielskim pracownik ma prawo wykorzystać swój urlop wypoczynkowy, zarówno zaległy, jak i bieżący.

Urlop wychowawczy

Może Pani złożyć wniosek o urlop wychowawczy i korzystać z niego w trakcie trwania urlopu rodzicielskiego męża. Urlop wychowawczy jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca udziela urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku.

Urlop wychowawczy jest celową, bezpłatną przerwą w wykonywaniu pracy. Celowość urlopu – która, co do zasady, jest charakterystyczna dla wszystkich urlopów związanych z rodzicielstwem – oznacza, że przysługuje on pracownikowi nie z tego powodu, że jest rodzicem lub opiekunem, ale dlatego, że sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem. Osobista opieka nad dzieckiem nie wyklucza oczywiście korzystania z pomocy innych. Zresztą sam przepis wskazuje możliwość korzystania z urlopu przez dwóch pracowników (rodziców/opiekunów) równocześnie. Zgodnie z art. 186 Kodeksu pracy pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. W okresie, w którym urlop przysługuje, może on być wykorzystany w całości lub w części, z tym zastrzeżeniem, że liczba części będzie nie większa niż 5 w odniesieniu do obojga uprawnionych. Pracownik może wycofać swój wniosek o udzielenie urlopu lub części urlopu wychowawczego w terminie co najmniej 7 dni przed terminem jego rozpoczęcia, składając pracodawcy stosowne oświadczenie. W takim przypadku należy przyjąć, że wniosku tego nie uwzględnia się przy ustalaniu liczby wykorzystanych części urlopu.

Ochrona zatrudnienia pracownika – rodzica po powrocie z urlopu

Proszę pamiętać iż zgodnie z art. 183⁴ K.p.: „Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu ojcowskiego oraz urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2017 roku (II PK 333/15):

„W pierwszym rzędzie pracownik ma bowiem zapewniony powrót na stanowisko zajmowane przed urlopem macierzyńskim, a dopiero gdy powrót na to stanowisko nie jest możliwy, w dalszej kolejności pracodawca powinien zaoferować mu stanowisko równorzędne lub odpowiadające jego kwalifikacjom zawodowym. W ten sposób ustawodawca chroni stabilność zatrudnienia pracownicy powracającej z urlopu macierzyńskiego. Pracodawca nie może bowiem rozwiązać z tym pracownikiem stosunku pracy z powodu likwidacji stanowiska pracy, lecz musi zaproponować stanowisko równorzędne lub inne odpowiadające kwalifikacjom pracownika. [...] Niemożność zatrudnienia na dotychczasowym stanowisku powinna mieć przy tym obiektywny charakter. Powinna ona wynikać ze zmiany struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa i likwidacji tego stanowiska. Przyjmując, że możliwość zatrudnienia na dotychczasowym stanowisku zależy wyłącznie od jego istnienia (czyli sytuacji, gdy stanowisko to nie zostało zlikwidowane), pracodawca nie może zaproponować pracownikowi innych alternatywnych stanowisk w rozumieniu art. 183(2) K.p. Dopiero zatem gdy dotychczasowe stanowisko uległo likwidacji w okresie nieobecności pracownika, w grę wejść mogą pozostałe rozwiązania przewidziane w powołanym przepisie. Niemożność dopuszczenia pracownika powracającego z urlopu macierzyńskiego na dotychczasowe stanowisko nie zachodzi natomiast w razie zatrudnienia na tym stanowisku innej osoby”.

Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy

Na marginesie wskaże również, iż po powrocie do pracy może Pani złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa. Pracodawca musi zaakceptować wniosek. W okresie od złożenia wniosku przez kolejnych 12 miesięcy będzie Pani pod szczególną ochroną. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z wyjątkiem ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub w sytuacji ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracownika (zwolnienie dyscyplinarne).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
2. Wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2017 roku, sygn akt II PK 333/15