Uprawnienia pracownika - ojca małego dziecka do opieki, gdy matka jest bezrobotna

Dwa dni opieki nad dzieckiem dla pracownika – ojca

Jeśli chodzi o opiekę nad dzieckiem, to komentatorzy nie mają wątpliwości, że w przypadku, gdy jeden z rodziców nie pracuje, drugi z rodziców może w pełni korzystać z przypisanych mu uprawnień kodeksowych:

„Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, również wtedy, gdy drugi rodzic (czy opiekun) nie pracuje (nie prowadzi działalności zarobkowej) albo korzysta z urlopu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego), rodzicielskiego lub wychowawczego” (E. Maniewska w: Kazimierz Jaśkowski, Eliza Maniewska, Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, LEX/el. 2017).

„Jeśli drugi z rodziców lub opiekunów nie pracuje, pracownikowi i tak przysługuje omawiane uprawnienie” (Krzysztof Baran w: (red.), Kodeks pracy. Komentarz, wyd. III, WK 2016).

„Na ocenę sytuacji pracownika w tych przypadkach nie wpływa również możliwość sprawowania opieki przez innych domowników lub członków rodziny ani korzystanie z usług żłobka czy przedszkola.”

Ojciec dziecka do lat 4 może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych

To samo stanowisko wyrażane jest wobec uprawnień z art. 178 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139, jak również delegować poza stałe miejsce pracy.

Urlop ojcowski

Mężczyznom wychowującym dzieci przysługuje urlop ojcowski w wymiarze do 2 tygodni. Ojcowie mogą skorzystać z tego urlopu w jednej lub dwóch częściach w dowolnie wybranym przez siebie momencie. Mają na to czas do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. Urlop ojcowski jest wyłącznym i samodzielnym prawem ojca. Pracodawca jest zobowiązany udzielić urlopu ojcowskiego na pisemny wniosek pracownika–ojca wychowującego dziecko. Nie ma tu zależności od zatrudnienia bądź nie matki dziecka.

Urlop „tacierzyński”

Jeśli chodzi o urlop macierzyński, to taki przysługuje co do zasady wyłącznie matce – pracownicy. Ojciec może z niego skorzystać na określonych warunkach jedynie wówczas, gdy matka ze swojego urlopu (określonej jego części) zrezygnuje. Innymi słowy urlop macierzyński dla ojca jest zależny od urlopu macierzyńskiego matki. Jeśli matka nie pracuje, nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego, zatem i ojciec z takiego nie skorzysta. Podobnie jest z urlopem rodzicielskim, bowiem ten nierozerwalnie związany jest z wcześniejszym wykorzystaniem urlopu macierzyńskiego.

Ojciec na urlopie wychowawczym

Ojciec dziecka, którego matka nie pracuje, może natomiast skorzystać z urlopu wychowawczego. „Z uprawnienia do urlopu wychowawczego może skorzystać wyłącznie pracownik – rodzic lub opiekun dziecka, legitymujący się co najmniej 6-miesięcznym stażem pracy i wychowujący dziecko w wieku do 6 lat. Prawo do urlopu wychowawczego nie jest uzależnione od braku możliwości zapewnienia opieki dziecku przez innego domownika; opieka osoby udającej się na urlop nie musi mieć charakteru wyłącznego. Jeżeli pracownik pozostaje w dwóch stosunkach pracy, z uprawnienia do urlopu wychowawczego może skorzystać u obu pracodawców bądź tylko u jednego z nich (zasada ta ma odpowiednie zastosowanie w przypadku zatrudnienia u większej liczby pracodawców). Prawo do tego urlopu jest także niezależne od okoliczności, czy drugi rodzic (opiekun dziecka) ma status pracownika, ubezpieczonego czy też osoby nieobjętej ubezpieczeniem” [E. Maniewska [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, LEX/el. 2021, art. 186, art. 186(2), art. 186(3), art. 186(4), art. 186(5), art. 186(7), art. 186(8)].