Upadłość likwidacyjna spółki a prawa akcjonariusza

Zgłoszenie upadłości likwidacyjnej spółki

Obecnie złożony jest wniosek o upadłość. Oczekuje on na rozpatrzenie. Formalnie więc nie ma jeszcze upadłości. Jednak sytuacja wskazuje na to, że obligacje nie zostaną wykupione, tak jak powinno się to odbyć.

Niecelowe wydaje się podejmowanie prób ugodowego załatwienia sprawy: wezwanie do zapłaty i odzyskanie pieniędzy, a nawet skierowanie sprawy do sądu.

Złożono wniosek o upadłość i warto wstrzymać się ze złożeniem pozwu do czasu jego rozstrzygnięcia, ponieważ od ogłoszenia upadłości emitenta wierzytelności z obligacji mogą być dochodzone wyłącznie w postępowaniu upadłościowym.

Gdy zostanie ogłoszona upadłość, to w sytuacji gdy obligacje były zabezpieczone na majątku upadłego, pojedynczy inwestorzy nie są uprawnieni do dokonania samodzielnych zgłoszeń swoich roszczeń, a robi to za nich kurator ustanowiony dla reprezentowania praw obligatariuszy w postępowaniu (art. 484 Prawa upadłościowego i naprawczego – dalej P.u.n.). Kurator zgłasza do masy upadłości:

• ogólną sumę nominalną nieumorzonych do dnia ogłoszenia upadłości obligacji, których termin płatności przypada przed tym dniem, oraz ogólną sumę niezapłaconych odsetek od tych obligacji;

• ogólną sumę obligacji oraz odsetek płatnych po dniu ogłoszenia upadłości.

W zgłoszeniu należy wymienić składniki majątku emitenta, na których ustanowiono zabezpieczenie praw obligatariuszy. Proces odzyskiwania środków jest wszczynany automatycznie, bez udziału inwestorów.

Przedmiot zabezpieczenia praw z obligacji tworzy osobną masę upadłości przeznaczoną na zaspokojenie praw obligatariuszy. Likwidację osobnej masy upadłości przeprowadza syndyk z udziałem kuratora.

Zaspokojenie obligatariuszy

Jeżeli osobna masa upadłości nie wystarczy na pełne zaspokojenie należności obligatariuszy, należności niezaspokojone podlegają zaspokojeniu z funduszu masy upadłości.

Jeżeli obligacje nie posiadały zabezpieczenia, należy sprawdzić, kiedy i jaki sąd ogłosił upadłość spółki oraz ustalić, do kiedy trzeba zgłosić wierzytelność z tego tytułu.

Zgłoszenia dokonuje obligatariusz (Pan) bądź bank – reprezentant (ustawowy przedstawiciel obligatariuszy – art. 30 ustawy o obligacjach).

Spółka notowana jest na giełdzie, a więc zastosowanie do niej ma także ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.

Stosownie do tej ustawy w razie ogłoszenia upadłości takiej spółki po upływie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości spółki, obejmującej likwidację jej majątku, lub postanowienia o oddaleniu wniosku o ogłoszenie takiej upadłości ze względu na to, że majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, z mocy ustawy dochodzi do zniesienia dematerializacji akcji.

Spółka traci status spółki publicznej i następuje wycofanie akcji z obrotu na rynku regulowanym w terminie, o którym mowa wyżej. Tym samym nie jest możliwe nawet zawarcie umowy sprzedaży akcji na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.

Zniesienie dematerializacji akcji

Dochodzi więc do zniesienia dematerializacji akcji. Z chwilą tą powstaje stan zawieszenia w sferze obrotu akcjami, który utrzymuje się aż do czasu wydania dokumentu akcji akcjonariuszom.

Akcjonariusz może wtedy zbyć akcje poprzez przelew połączony z wydaniem dokumentu.

W okresie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej spółki akcje są jeszcze notowane i będą mogły być przedmiotem publicznego obrotu. Nie zostaną zawieszone również notowania akcji upadłej spółki.

Akcjonariusz nie jest wierzycielem spółki z tytułu posiadanych w niej akcji. Akcjonariusz spółki notowanej na giełdzie nie może być jednocześnie jej wierzycielem z tytułu posiadanych papierów. Nie ma możliwości wypłaty jakichkolwiek kwot akcjonariuszom spółki z tego tytułu, a jedynie jako wierzycielom z innych tytułów. Gdy po zakończeniu postępowania upadłościowego pozostanie w spółce majątek, ulega on podziałowi między akcjonariuszy, chyba że statut określa inne zasady podziału majątku.

Podział pozostałego majątku między akcjonariuszy

Majątek pozostały po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego dzieli się między akcjonariuszy w stosunku do dokonanych przez każdego z nich wpłat na kapitał zakładowy. Natomiast w przypadku, gdy statut spółki stanowi o uprzywilejowaniu konkretnych akcji w przypadku podziału majątku, należy przede wszystkim spłacić akcje uprzywilejowane w granicach sum wpłaconych na każdą z nich, a następnie spłacić w ten sam sposób akcje zwykłe.

Jak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 15 kwietnia 1933 r.: „Z faktu posiadania akcji nie wynika, że do kwoty wartości akcji akcjonariusz jest wierzycielem spółki akcyjnej; musiałoby to bowiem oznaczać, że spółka akcyjna jest dłużna akcjonariuszowi określoną kwotę równą nominalnej wartości akcji, a tymczasem tak oczywiście nie jest. Akcja jedynie oznacza prawo akcjonariusza do udziału w dochodach spółki akcyjnej oraz w majątku, jaki w toku likwidacji spółki pozostanie po zaspokojeniu długów”.

Podczas obrad walnego zgromadzenia zarząd jest obowiązany do udzielenia akcjonariuszowi na jego żądanie informacji dotyczących spółki, jeżeli jest to uzasadnione dla oceny sprawy objętej porządkiem obrad. Zarząd odmawia udzielenia informacji, jeżeli mogłoby to wyrządzić szkodę spółce, spółce z nią powiązanej albo spółce lub spółdzielni zależnej, w szczególności przez ujawnienie tajemnic technicznych, handlowych lub organizacyjnych przedsiębiorstwa.

Członek zarządu może odmówić udzielenia informacji, jeżeli mogłoby to stanowić podstawę jego odpowiedzialności karnej, cywilnoprawnej bądź administracyjnej. Odpowiedź uznaje się za udzieloną, jeżeli odpowiednie informacje są dostępne na stronie internetowej spółki w miejscu wydzielonym na zadawanie pytań przez akcjonariuszy i udzielanie im odpowiedzi. Zarząd może udzielić informacji na piśmie poza walnym zgromadzeniem, jeżeli przemawiają za tym ważne powody. Zarząd jest obowiązany udzielić informacji nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia żądania podczas walnego zgromadzenia.

Wniosek akcjonariusza o udzielenie informacji dotyczących spółki

W przypadku zgłoszenia przez akcjonariusza poza walnym zgromadzeniem wniosku o udzielenie informacji dotyczących spółki zarząd może udzielić akcjonariuszowi informacji na piśmie przy uwzględnieniu ograniczeń wynikających z przepisu § 2 art. 428 Kodeksu spółek handlowych – dalej K.s.h. (jeżeli mogłoby to wyrządzić szkodę spółce, spółce z nią powiązanej albo spółce lub spółdzielni zależnej, w szczególności przez ujawnienie tajemnic technicznych, handlowych lub organizacyjnych przedsiębiorstwa).

Tak więc może Pan zażądać udzielenia informacji przez zarząd i przedstawienia aktualnych wyników finansowych spółki za drugi kwartał. Musi Pan jednak liczyć się z odmową. A gdy zostanie ogłoszona upadłość, to jako ewentualny wierzyciel będzie Pan miał wgląd do akt i prawo zrobienia sobie nawet kopii.

Niestety prawo nie przewiduje udostępniania akcjonariuszowi na jego żądanie określonych dokumentów spółki, w tym operatów szacunkowych nieruchomości.

Może Pan złożyć do prokuratury zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez zarząd lub jego określonych członków. Należałoby opisać działania, zachowanie, zaniechania uznane przez Pana za świadczące o przestępstwie lub działaniu na szkodę spółki, wskazać ewentualne dowody.

Zakres odpowiedzialności członka zarządu spółki akcyjnej

W K.s.h. zakres odpowiedzialności członka zarządu spółki akcyjnej określa zasada odpowiedzialności, zgodnie z którą członek zarządu odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną zawinionym działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki. Roszczenie o odszkodowanie przeciwko członkom zarządu spółki akcyjnej przedawnia się po trzech latach od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, najpóźniej jednak po dziesięciu latach od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.

Wierzyciele lub inni poszkodowani mogą pozwać o odszkodowanie członków zarządu, gdy umyślnie lub przez niedbalstwo podali oni fałszywe dane w oświadczeniu o tym, że wkłady pieniężne zostały wniesione do spółki lub wkłady zostały wniesione na podwyższony kapitał zakładowy. W takim wypadku członkowie zarządu spółki akcyjnej odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez trzy lata od dnia zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego.

W spółce akcyjnej nie ma takiej odpowiedzialności za zobowiązania spółki (długi), jak w przypadku spółki z o.o.

Niezależnie od tego może Pan wytoczyć proces cywilny na zasadach ogólnych, w ramach którego wykaże Pan swoją szkodę, wskaże członka zarządu jako sprawcę szkody, wykaże jego winę (działanie lub zaniechanie będące przyczyną szkody) oraz związek pomiędzy owym zachowaniem członka zarządu a swoją szkodą.

Brak komunikacji ze strony zarządu z akcjonariuszem (obligatariuszem) nie jest wystarczającym powodem (w zasadzie to żaden powód ani żaden dowód) do wytoczenia procesu.