Upadłość konsumencka a wykup mieszkania, co warto wiedzieć?• Data: 05-01-2025 • Autor: Radca prawny Katarzyna Talkowska-Szewczyk |
Babcia ogłosiła upadłość konsumencką i musi płacić przez trzy lata 400 zł miesięcznie na rzecz wierzycieli – wyrok sądu jest już prawomocny. Babcia mieszka w mieszkaniu, do którego ma spółdzielcze prawo lokatorskie (taka informacja przekazana została we wniosku upadłościowym). Ostatnio pojawiła się możliwość wykupienia tego mieszkania. Czy wykup tego lokalu w okresie tych trzech lat spłacania wierzycieli może wpłynąć na ustalony przez sąd plan spłaty? Czy tym krokiem babcia może pogorszyć swoją sytuację jako dłużnika? Z jakimi problemami należy się liczyć, jeśli babcia nabędzie prawo własności nieruchomości? Plan jest taki, aby po wykupie i założeniu księgi wieczystej babcia przekazała to mieszkanie członkowi rodziny w formie darowizny. |
|
Co wolno upadłemu podczas wykonywania planu spłaty wierzycieli?Podstawę prawną do udzielenia odpowiedzi na Pana zapytanie stanowi ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2024 r., poz. 794).
Aktualnie Pana babcia wykonuje ustalony wobec jej osoby plan spłat. W związku z powyższy, z uwagi na regulacje ustawową nałożone są na nią pewne obowiązki. Zgodnie z art. 49118:
§ 1 W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły nie może dokonywać czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli.
Ustawodawca wprowadził w tym przepisie nowe pojęcie czynności prawnych, dotyczących majątku, które mogą pogorszyć zdolność do wykonywania planu spłaty, odmienne od dotychczas funkcjonującego w prawie upadłościowym terminu czynności prawnych przekraczających granice zwykłego zarządu. Z uwagi na powyższe upadły nie powinien dokonywać żadnych czynności prawnych, które mogłyby zagrozić wykonaniu ustalonego planu spłaty, np. kupować na raty rzeczy, które nie są dla niego niezbędne do codziennego funkcjonowania lub do wykonywania czynności zawodowych. Jeżeli chodzi o samą interpretację pojęcia majątku, to należy je interpretować bardzo szeroko. Majątek w tym znaczeniu obejmuje zarówno aktywa jak i pasywa. Dlatego też czynnością prawną dotyczącą majątku będzie zarówno sprzedaż, jak i darowizna odnosząca się do posiadanego majątku. Nadto czynnościami dotyczącymi majątku będzie również działanie zmierzające do nabycia wartościowej rzeczy (nieruchomości), tj. w opisanym przez Pana przypadku nabycia własności nieruchomości. Natomiast co warto podkreślić – z chwilą wydania postanowienia o ustaleniu planu spłaty następuje zakończeniu postępowania upadłościowego. Upadły wbrew wcześniejszym regulacjom uzyskuje możliwość osobistego władania nad majątkiem.
Przesłanki uchylenia planu spłaty wierzycieli – czy nabycie mieszkania może zagrozić planowi?W oparciu o ust. 2 omawianego przepisu: W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd, na wniosek upadłego, może wyrazić zgodę na dokonanie albo zatwierdzić dokonanie czynności prawnej, o której mowa w ust. 1. Zgodę na podjęcie takiej czynności sąd wydaje na wniosek upadłego. Wskazać należy, że wprowadzono w tym przepisie odrębnie możliwość uzyskania przez upadłego zgody na dokonanie czynności, jak i możliwość zatwierdzenia czynności już dokonanej. Upadły z wnioskiem o wydanie zgody przez sąd na dokonanie czynności powinien wystąpić przed jej dokonaniem. Po uzyskaniu zgody sądu upadły może dokonać czynności, nie obawiając się, że sąd uchyli ustalony plan spłaty wierzycieli. W przypadku natomiast, gdy upadły, przykładowo z uwagi na zaistnienie nagłej sytuacji lub z powodu roztargnienia, już dokonał czynności bez zgody sądu, pozostaje mu tylko złożenie wniosku o zatwierdzenie dokonanej czynności. Należy podkreślić, że dokonanie czynności dotyczącej majątku, która mogłaby pogorszyć zdolność upadłego do wykonania planu spłaty, bez uzyskania zatwierdzenia sądu, nie powoduje nieważności takiej czynności. Skutek dokonania takiej czynności reguluje bowiem art. 49120 ust. 2 pkt. 3 Prawa upadłościowego i jest to tylko podstawa do uchylenia planu spłaty wierzycieli i tym samym nieumorzenia zobowiązań upadłego. Wierzycielom natomiast pozostanie ewentualnie powództwo o uznanie wymienionej czynności prawnej dokonanej przez upadłego za bezskuteczną wobec nich na podstawie art. 527 Kodeksu cywilnego. Powyższe oznacza, że w przypadku gdyby babcia chciała dokonać darowizny, to musiałaby uzyskać zgodę sądu ewentualne następcze zatwierdzenie czynności. Istotnym jest, że sąd wykonując dyspozycję przedmiotowego przepisu, powinien kierować się wpływem określonej czynności na sytuację majątkową upadłego oraz charakterem tej czynności. Jest bowiem oczywiste, że inaczej sąd powinien oceniać sprzedaż majątku w przypadku potrzeby uzyskania środków pieniężnych niezbędnych do leczenia upadłego lub osoby pozostającej na jego utrzymaniu, a inaczej sprzedaż majątku celem uzyskania środków pieniężnych na ryzykowną inwestycję.
Sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieliW kontekście Pana zapytania istotny jest ust. 3 omawianego art. 49118, zgodnie z którym upadły jest obowiązany składać sądowi corocznie, do końca kwietnia, sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy, w którym wykazuje osiągnięte przychody, spłacone kwoty oraz nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ostatni kwartał okresu sprawozdawczego, ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Do sprawozdania upadły dołącza kopię złożonego rocznego zeznania podatkowego. W związku z powyższym w przypadku nabycia własności nieruchomości Pana babcia w sporządzonym sprawozdaniu do sądu winna o tym poinformować.
Zmiana planu spłaty wierzycieli – polepszenie się sytuacji majątkowej upadłegoWażny jest również art. 49119 Prawa upadłościowego. Zgodnie z ust. 1: Jeżeli upadły nie może wywiązać się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli, sąd na jego wniosek, po wysłuchaniu wierzycieli, może zmienić plan spłaty wierzycieli. Sąd może przedłużyć termin spłaty wierzytelności na dalszy okres nieprzekraczający osiemnastu miesięcy. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie, a od postanowienia sądu drugiej instancji skarga kasacyjna. Natomiast w oparciu o ust. 2: Jeżeli brak możliwości wywiązania się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli ma charakter trwały i wynika z okoliczności niezależnych od upadłego, sąd na wniosek upadłego, po wysłuchaniu wierzycieli, może uchylić plan spłaty wierzycieli i umorzyć niewykonane zobowiązania upadłego, o których mowa w art. 49115 ust. 1-3. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie, a od postanowienia sądu drugiej instancji skarga kasacyjna. Wyżej wskazane regulacje w kontekście opisanej przez Pana sytuacji raczej nie będą miały zastosowania.
Odnieść należy się natomiast do ust. 3 przedmiotowej regulacji, który stanowi, że: W razie istotnej poprawy sytuacji majątkowej upadłego w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli, wynikającej z innych przyczyn niż zwiększenie się wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskiwanych z osobiście wykonywanej przez upadłego działalności zarobkowej, każdy z wierzycieli oraz upadły może wystąpić z wnioskiem o zmianę planu spłaty wierzycieli. O zmianie planu spłaty wierzycieli sąd orzeka po wysłuchaniu upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty wierzycieli. Na postanowienie przysługuje zażalenie. Nabycie nieruchomości na własność może spowodować, że wierzyciele wystąpią o zwiększenie planu spłaty z uwagi na polepszenie się sytuacji majątkowej babci. Kiedy sąd uchyla plan spłaty wierzycieli?Warto również wskazać na art. 49120 Prawa upadłościowego, który w ust. 1 stanowi, że w razie niewykonywania przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd z urzędu albo na wniosek wierzyciela, po wysłuchaniu upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty wierzycieli, uchyla plan spłaty wierzycieli, chyba że uchybienie obowiązkom jest nieznaczne lub dalsze wykonywanie planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Na postanowienie przysługuje zażalenie. W oparciu o ust. 2 przedmiotową regulację stosuje się również w przypadku gdy upadły:
1) nie złożył w terminie sprawozdania z wykonania planu spłaty wierzycieli zgodnie z art. 49118 ust. 3; 2) w sprawozdaniu z wykonania planu spłaty wierzycieli zataił osiągnięte przychody lub nabyte składniki majątkowe, o których mowa w art. 49118 ust. 3; 3) dokonał czynności prawnej, o której mowa w art. 49118 ust. 1, bez uzyskania zgody sądu albo czynność ta nie została przez sąd zatwierdzona; 4) ukrywał majątek lub czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Sąd z urzędu lub na wniosek wierzyciela uchyla plan spłaty. Wniosek o uchylenie planu spłaty może złożyć każdy z wierzycieli ujętych w planie spłaty. Przed wydaniem postanowienia w przedmiocie uchylenia planu spłaty sąd obligatoryjnie wysłuchuje upadłego i wierzycieli objętych planem spłaty. Pomimo niewykonywania przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty sąd może odstąpić od uchylenia planu spłaty, jeżeli uchybienie obowiązkom jest nieznaczne lub dalsze wykonywanie planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Nieznaczne uchybienie obowiązkom zaistnieje w szczególności w przypadkach, gdy upadły uchybił terminowi, natomiast finalnie wpłacił na rzecz wierzycieli całość zobowiązań ustalonych w planie spłaty.
W razie uchylenia planu spłaty wierzycieli zobowiązania upadłego nie podlegają umorzeniu. Wniosek o zgodę sądu – istotny krok przed wykupem lub darowiznąZatem w opisanej sytuacji babcia będzie musiała: 1. poinformować sąd o nabyciu własności nieruchomości; 2. uzyskać zgodę sądu na dokonanie darowizny tej nieruchomości. Działania te mogą wpłynąć na zmianę w zakresie obowiązującego aktualnie planu spłat. Dlatego też warto najpierw zrealizować plan spłat nałożony na babcię, a dopiero później podjąć zamierzone i opisane czynności. PrzykładySamotna matka w trakcie upadłości Pani Joanna, samotna matka, ogłosiła upadłość konsumencką z powodu nieudanej inwestycji w działalność gospodarczą. W trakcie planu spłaty wierzycieli dowiedziała się o możliwości wykupu mieszkania komunalnego, w którym mieszkała z dziećmi. Chociaż oferta była atrakcyjna, postanowiła poczekać z zakupem do zakończenia okresu spłat, aby nie ryzykować uchylenia planu spłaty przez sąd z uwagi na poprawę jej sytuacji majątkowej.
Darowizna jako rozwiązanie Pan Andrzej, emeryt, spłacał wierzycieli po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Postanowił skorzystać z okazji i wykupić swoje mieszkanie od spółdzielni, z zamiarem przekazania go wnukowi w formie darowizny. Po konsultacji z prawnikiem złożył wniosek do sądu o zgodę na wykup i darowiznę, co pozwoliło mu uniknąć problemów z realizacją planu spłaty wierzycieli.
Nieudane nabycie mieszkania Pani Halina, będąca w trakcie realizacji planu spłaty wierzycieli, zakupiła mieszkanie na własność, nie informując o tym sądu. Po kilku miesiącach jeden z wierzycieli złożył wniosek o uchylenie planu spłat, powołując się na poprawę sytuacji majątkowej dłużniczki. Sąd uchylił plan, co doprowadziło do wznowienia postępowania upadłościowego, a Pani Halina straciła możliwość umorzenia swoich długów. PodsumowanieWykup mieszkania przez upadłego konsumenta może być zarówno szansą na poprawę sytuacji życiowej, jak i ryzykiem dla realizacji planu spłaty wierzycieli. Każda decyzja dotycząca majątku powinna być starannie przemyślana i skonsultowana z sądem, aby uniknąć uchylenia planu spłat. Kluczowe jest zachowanie ostrożności i przestrzeganie obowiązków wynikających z prawa upadłościowego. Oferta porad prawnychOferujemy profesjonalną pomoc w analizie sytuacji upadłościowej oraz w przygotowaniu wniosków i pism do sądu dotyczących wykupu mieszkania lub zmian w planie spłaty wierzycieli. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Źródła:1. Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe - Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę, wypełniając formularz poniżej ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online O autorze: Radca prawny Katarzyna Talkowska-Szewczyk Członek Okręgowej Izby Radców Prawnych we Wrocławiu. Absolwentka Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz studiów podyplomowych – Prawo medyczne i bioetyka na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Prawa i Administracji w Krakowie. Radca prawny z wieloletnim doświadczeniem zawodowym zdobywanym w kancelariach prawnych będących liderami w branżach medycznych, odszkodowawczych oraz windykacyjnych. Aktywność zawodową łączy z działalnością pro bono na rzecz organizacji pozarządowych. Posiada umiejętności lingwistyczne poparte certyfikatami. Od 1 października 2019 roku rozpoczęła studia doktoranckie na Uniwersytecie Wrocławskim w Zakładzie Postępowania Cywilnego. Przedmiotem naukowych zainteresowań i badań jest prawo medyczne. Nieustannie podnosi swoje kompetencje zawodowe uczestnicząc w konferencjach, seminariach i szkoleniach. Specjalizacja: prawo medyczne, prawo cywilne (prawo pracy, prawo rodzinne), prawo oświatowe oraz ochrona danych osobowych. https://www.linkedin.com/in/paulina-olejniczak-suchodolska-84b981171/ |
|
Zapytaj prawnika
Najnowsze pytania w dziale