Uniknięcie opłat za pobyt ojca w DPS

Kto ponosi opłaty za pobyt osoby w domu pomocy społecznej?

Odnoszą się do treści Pani pytań wskazać należy, że zgodnie z art. 61 u.p.s. obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Mieszkaniec domu wnosi opłatę do kasy domu lub na jego rachunek bankowy. Za jego zgodą opłata może być potrącana z emerytury lub renty mieszkańca domu – przez właściwy organ emerytalno-rentowy, zgodnie z odrębnymi przepisami lub z zasiłku stałego mieszkańca domu – przez ośrodek pomocy społecznej dokonujący wypłaty świadczenia; opłatę za pobyt ośrodek pomocy społecznej przekazuje na rachunek bankowy domu pomocy społecznej.

Kiedy można starać się o zwolnienie z opłat za pobyt w domu pomocy społecznej?

Istotna w tej sprawie jest treść przepisu art. 64 u.p.s., mianowicie – osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce; występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych; małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia; osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

W postępowaniu w sprawie świadczeń z pomocy społecznej należy kierować się przede wszystkim dobrem osób korzystających z pomocy społecznej i ochroną ich dóbr osobistych. W szczególności nie należy podawać do wiadomości publicznej nazwisk osób korzystających z pomocy społecznej oraz rodzaju i zakresu przyznanego świadczenia. Brak informacji ze strony Pani o stanie Pani majątku skutkować może zwróceniem się przez pracownika pomocy społecznej do urzędu skarbowego z prośbą o podanie niezbędnych informacji. Sądy, organy i jednostki organizacyjne są obowiązane niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, udostępnić lub udzielić na wniosek pracownika socjalnego odpowiednich informacji, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia o przyznaniu lub wysokości świadczeń z pomocy społecznej.

Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego na temat rodziny ubiegającej się o świadczenia z opieki społecznej

Gmina będzie zobowiązana przyjąć ojca do DPS i jednocześnie ustalić wydatki, które poniesienie, a które będą obciążały Panią i matkę (żonę). W mojej ocenie nawet w przypadku odmowy z Pani strony udzielenia informacji majątkowych będzie miał zastosowanie przepis art. 107 ust 4a u.p.s., zgodnie z którym niewyrażenie zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego przez osoby lub rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej lub na jego aktualizację przez osoby lub rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, albowiem to nie Pani wnosi o pomoc lecz Pani ojciec.

Opłata za pobyt w domu opieki społecznej

Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

„1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

2a. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2.

2b. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, gmina wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a.

2c. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, art. 103 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

3. W przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1, 2 i 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

4. Dochód mieszkańca domu podejmującego pracę ze wskazań terapeutyczno-rehabilitacyjnych lub uczestniczącego w warsztatach terapii zajęciowej, stanowiący podstawę naliczania opłaty, zmniejsza się o 50% kwoty otrzymywanej z tytułu wynagrodzenia za tę pracę lub o kwotę odpowiadającą wysokości kieszonkowego wypłacanego z tytułu uczestnictwa w tych warsztatach.”

Wysokość należności podlegających zwrotowi oraz terminy ich zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej. Wyraźnie podkreślić należy jednak, iż należności, o których mowa powyżej, ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym decyzja ustalająca te należności stała się ostateczna. Przyznanie świadczeń z pomocy społecznej następuje w formie decyzji administracyjnej. Rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się u osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej oraz u osoby ubiegającej się o przyznanie pomocy.

Nie ma skutecznej możliwości oceny Pani stanu majątkowego i osobistego w odniesieniu do wyżej wymienionej sytuacji. Ocena taka będzie zatem dokonywana na podstawie domniemań.

Wniosek o zwolnienie z kosztów utrzymania ojca w DPS

Proszę pamiętać, że to nie Pani mąż jest zobowiązany do łożenia na Pani ojca, lecz Pani. Podaje Pani, że nie osiąga dochodów, a zatem konieczne będzie wnoszenie o zwolnienie z kosztów utrzymania w DPS, albowiem zarówno Pani sytuacja finansowa, jak i sytuacja matki (żony), nie pozwala na wnoszenie opłat.

Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Rodzice mogą domagać się alimentów od pełnoletnich dzieci. Powstanie obowiązku alimentacyjnego względem rodziców jest uzależnione od zaistnienia określonych przesłanek. Po stronie rodziców przesłanką jest ich stan niedostatku. Natomiast dzieci muszą mieć możliwości zarobkowo-finansowe, aby spełnić nałożony na nich obowiązek. Niezbędne w takim przypadku będzie zatem wykazanie owego niedostatku i możliwości zarobkowych Pani jako córki. W orzecznictwie przyjmuje się, iż niedostatek ma miejsce wtedy, gdy „uprawniony nie może w pełni własnymi siłami i z własnych środków, zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb” (por. teza III uchwały SN z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawach alimentacyjnych). Według J. Gwiazdomorskiego (System..., s. 1015) „w niedostatku znajduje się osoba, która nie jest w stanie uzyskiwać środków swego utrzymania, tzn. środków zaspokajania swoich potrzeb samodzielnie czy własnymi siłami”.

Czy można uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem rodzica?

Mając na uwadze powyższe, w mojej ocenie, po Pani stronie nie występują możliwości majątkowo-zarobkowe. W literaturze prezentowany jest słuszny pogląd, w myśl którego wysokość obciążenia alimentacyjnego powinna być określona na takim poziomie, aby nie prowadziła do niedostatku samego obciążonego (tak J. Pietrzykowski, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem, s. 636 oraz powołani tam autorzy: S. Szer i J. Winiarz). Nie ma przy tym znaczenia, jakiej wysokości zarobki otrzymuje Pani mąż. Ważny jest tu także przepis art. 144(1) K.r.o., zgodnie z którym „zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka”.

Wyraźnie podkreślić należy zatem, iż jako córka, tj. zstępna, ma Pani prawo wystąpić do organu o zwolnienie od odpłatności za pobyt w placówce. Organ ma jednak prawo, a nie obowiązek zwolnić osobę upoważnioną od takiej opłaty.

W podobnym tonie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 11 marca 2008 r., sygn. akt II SA/Bk 114/08, zgodnie z którym „organ rozpoznający prośbę o zwolnienie z odpłatności za pobyt w placówce, nie ma obowiązku przyznania zwolnienia, ale ma takie prawo. Fakultatywność orzeczenia o zwolnieniu z odpłatności zależna jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat. Przypadki uprawniające do zwolnień zostały w przepisie wymienione jedynie przykładowo. Każdorazową decyzję rozstrzygającą o wniosku o przyznanie zwolnienia organ winien uzasadnić w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania organu i poznać kryteria podjęcia danej decyzji”.

Ustalenie wysokości opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej i zwolnienie z tej opłaty

Zwolnienie jest możliwe jednak dopiero wówczas, gdy organ ustali wysokość dopłaty i osoby zobowiązane do jej dokonania. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 30 listopada 2007 r., sygn. akt IV SA/GL 431/07: „Zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może dotyczyć sytuacji, w której określona opłata została ustalona w sposób przewidziany przepisami prawa. Zwolnienie takie musi się bowiem odnosić do skonkretyzowanego obowiązku strony”.

Stosownie do art. 64 pkt 2 u.p.s. osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można z tego zwolnić, w szczególności gdy występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych. W przepisie tym skumulowano, chyba zbędnie, zwrot wskazujący na przykładowy charakter przesłanki zwolnienia, jaką jest „uzasadniona okoliczność”; równocześnie posłużono się określeniami „w szczególności” oraz „zwłaszcza”.

Mimo że nie wynika to bezpośrednio z przepisów prawa, wykładnia systemowa prowadzi do wniosku, iż wydanie decyzji na podstawie art. 64 pkt 1-4 u.p.s. leży w kompetencjach tego organu, który wcześniej był właściwy do wydania decyzji ustalającej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej. Jako podstawę w walce z organem wskazać należy na możliwość uchylenia się od świadczeń alimentacyjnych.

W mojej ocenie przestawiony przez Panią stan faktyczny upoważnia Panią do złożenia wniosku o zwolnienie z ponoszenia kosztów opieki nad Pani ojcem.