Umowa o alimenty w formie aktu notarialnego

Umowa o alimenty w formie aktu notarialnego

Zakładam, że chodzi Pani o zawarcie z ojcem dziecka umowy o alimenty w formie aktu notarialnego, w którym ojciec dobrowolnie poddałby się egzekucji.

Niewątpliwie zawarcie umowy alimentacyjnej może być w wielu przypadkach znacznie korzystniejsze niż kierowanie sprawy do sądu. Podstawowa różnica między umową a wyrokiem jest taka, iż w przypadku umowy strony mogą samodzielnie i w miarę szybko ustalić wysokość alimentów, termin i formę ich płacenia. Natomiast w przypadku wyroku sądowego to sąd decyduje, czy alimenty faktycznie się należą, oraz określa ich wysokość. Wiąże się to z koniecznością przeprowadzenia postępowania dowodowego przez sąd, ustalenia istotnych okoliczności sprawy, co niewątpliwie zabiera więcej czasu.

Czy umowa o alimenty w formie aktu notarialnego może być tytułem egzekucyjnym?

Trzeba zauważyć, że zarówno wyrok sądowy, jak i umowa o alimenty w formie aktu notarialnego mogą być tytułami egzekucyjnymi, które po zaopatrzeniu przez sąd w klauzulę wykonalności będą tytułami wykonawczymi umożliwiającymi wszczęcie egzekucji komorniczej.

Czym jest tytuł egzekucyjny?

Podstawą prowadzenia egzekucji jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Najprościej mówiąc, tytuł egzekucyjny to dokument stwierdzający obowiązek określonego świadczenia. Z tytułu egzekucyjnego musi wynikać, kto jest wierzycielem, kto dłużnikiem oraz jaka jest treść świadczenia. Artykuł 777 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie K.p.k.) zawiera katalog tytułów egzekucyjnych. Należą do niego m.in. orzeczenie sądowe (wyroki, postanowienia, nakazy zapłaty), ugody sądowe, a także akty notarialne.

Aby taki akt notarialny mógł stanowić tytuł egzekucyjny, musi zawierać oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji.

Instytucja dobrowolnego poddania się egzekucji

Instytucja dobrowolnego poddania się egzekucji, o której Pani wspomina na początku pytania, jest uregulowana w tymże art. 777 K.p.c.: „tytułem egzekucyjnym jest akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany”.

Ojciec dziecka może więc w formie aktu notarialnego zobowiązać się do zapłaty alimentów w określonej kwocie pod warunkiem, że w przypadku niewykonania tego obowiązku akt notarialny będzie mógł być podstawą egzekucji komorniczej po uprzednim zaopatrzeniu go przez sąd w klauzulę wykonalności.

Oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji

Wierzyciel posiadający oświadczenie dłużnika (w formie aktu notarialnego) o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, w sytuacji gdy dłużnik dobrowolnie nie wypełnia swojego zobowiązania, może złożyć to oświadczenie w sądzie rejonowym z prośbą o nadanie mu klauzuli wykonalności.

Sąd powinien rozpoznać wniosek w ciągu trzech dni od daty jego złożenia Po zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności wierzyciel może udać się do komornika w celu egzekucji zobowiązania. Oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji może dotyczyć roszczeń przyszłych lub wynikających z istniejącego już stosunku prawnego.

Rozwiązanie, o którym mowa powyżej, pozwala przede wszystkim uniknąć często długotrwałego postępowania sądowego i znacznie przyspiesza dochodzenie alimentów.

Wspomniany przepis nie ustanawia hierarchii tytułów egzekucyjnych, w związku z czym należy przyjąć, że zarówno wyrok sądowy, jak i akt notarialny zaopatrzone uprzednio przez sąd w klauzulę wykonalności stanowią równorzędne tytuły wykonawcze, na podstawie których może zostać wszczęte postępowanie egzekucyjne.

Innymi słowy, akt notarialny (umowa), w którym dłużnik dobrowolnie poddał się egzekucji, ma wartość wyroku wydanego przez sąd.

Brak wpłaty alimentów mimo zobowiązania się do tego w akcie notarialnym

Reasumując, gdyby ojciec dziecka przestał płacić alimenty, do czego zobowiązał się w akcie notarialnym, będzie Pani mogła skierować do sądu wniosek o nadanie temu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności i następnie skierować wniosek egzekucyjny do komornika. Proszę jednak pamiętać, że poddanie się dłużnika rygorowi egzekucji obejmuje wyłącznie świadczenie ustalone treścią aktu notarialnego. Jeżeli po podpisaniu aktu notarialnego strony zawarły dalszą umowę, na podstawie której dłużnik zobowiązał się do dalszych świadczeń na rzecz wierzyciela, to ten zwiększony obowiązek nie może być egzekwowany na podstawie aktu notarialnego.

W kwestii kolejnych pytań – zgodnie z art. 135 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie K.r.io.) „zakres świadczeń alimentacyjnych obciążających obowiązanych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego”.

Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego a wysokość alimentów

Pojęcia „usprawiedliwione potrzeby” oraz „możliwości zarobkowe i majątkowe” szczegółowo omówiono w uchwale Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r. (sygn. akt III CZP 91/86). W uchwale tej stwierdzono m.in. „pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować, ponieważ nie ma jednego stałego kryterium odniesienia. Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech osoby uprawnionej oraz od splotu okoliczności natury społecznej i gospodarczej, w których osoba uprawniona się znajduje. Nie jest możliwe ustalenie katalogu usprawiedliwionych potrzeb podlegających zaspokojeniu w ramach obowiązku alimentacyjnego i odróżnienie ich od tych, które jako objaw zbytku lub z innych przyczyn nie powinny być uwzględnione. W każdym razie zakres obowiązku alimentacyjnego wyznaczać będą poszczególne sytuacje uprawnionego i zobowiązanego, konkretne warunki społeczno-ekonomiczne oraz cele i funkcje obowiązku alimentacyjnego. Dopiero na tym tle będzie można określić potrzeby życiowe – materialne i intelektualne uprawnionego”.

Zakres potrzeb dziecka, które rodzice powinni zaspokoić, wyznacza treść art. 96 K.r.io., według którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie – odpowiednio do jego uzdolnień – do pracy dla dobra społeczeństwa.

Wpływ na wysokość alimentów, oprócz usprawiedliwionych potrzeb dziecka, mają też możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego (art. 135 § 1 K.r.io.). Przez ustawowe określenie „możliwości zarobkowe i majątkowe” rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz także zarobki i dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych.

Na jakiej podstawie sąd ustala wysokość alimentów na dzieci?

Należy zatem stwierdzić, iż sąd ustala wysokość alimentów, mając na uwadze z jednej strony zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego, a z drugiej – usprawiedliwione potrzeby uprawnionego. Tymi wytycznymi sąd będzie się kierował się przy ustalaniu wysokości alimentów. Jeśli uzna, ze proponowana przez Państwa wysokość alimentów odpowiada powyższym wymogom, to przychyli się do Państwa propozycji.

Natomiast co do kwestii podwyższenia alimentów w przyszłości, warto przywołać art. 138 K.r.io. Zgodnie z nim „w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego”.

Omawianym w tym przepisie zagadnieniem zajął się między innymi Sąd Najwyższy w powołanej już wyżej uchwale pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej z dnia 16 grudnia 1987 r. W uchwale stwierdzono, iż „potrzeby uprawnionego oraz możliwości zobowiązanego ulegają zmianie; tym samym może ulegać zmianie wysokość alimentów. Dlatego w razie zmiany stosunków zarówno uprawniony, jak i zobowiązany mogą żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego (art. 138 k.r.o.). Zmiana stosunków może prowadzić do uchylenia obowiązku alimentacyjnego bądź do podwyższenia lub obniżenia alimentów”.

Kiedy następuje podwyższenie a kiedy obniżenie alimentów?

Przyjmuje się, że podwyższenie alimentów następuje wówczas, gdy zwiększeniu uległy potrzeby uprawnionego albo wzrosły możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Natomiast obniżenie alimentów uzasadnia zmniejszenie się potrzeb uprawnionego lub pogorszenie sytuacji majątkowej i materialnej zobowiązanego.

Strona występująca o podwyższenie alimentów musi uzasadnić, że nastąpiły zmiany stosunków, na które powołuje się w pozwie.

Gdy sąd będzie orzekał o podwyższeniu alimentów, najpierw ustali, czy nastąpiła tzw. zmiana stosunków uzasadniająca takie żądanie. W tym celu porównuje uzasadnione potrzeby dziecka z zarobkowymi i majątkowymi możliwościami zobowiązanego, które występowały w dniu orzeczenia alimentów w dotychczasowej wysokości, ze stanem istniejącym w dniu orzekania o podwyższeniu alimentów. Warto w tym miejscu przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z 26.03.1969 r., sygn. akt III CRN 54/69, zgodnie z którym „przy ocenie, czy zachodzą przesłanki do zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w myśl art. 138 k.r.io., należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków, a zwłaszcza możliwości zarobkowych i majątkowych stron. W wypadku gdy zobowiązany do alimentacji posiada określony majątek, o zmianie okoliczności świadczy nie tylko zmiana stosunków własnościowych (utrata lub powiększenie majątku), lecz także zmiany w zakresie faktycznego dysponowania majątkiem, możliwości jego upłynnienia w celu zaspokojenia zobowiązań alimentacyjnych itp.”