Umowa najmu okazjonalnego – na czym polega i co powinna zawierać?

Czy meldunek jest tytułem prawnym do zajmowania lokalu?

Z pytania wynika, że chciałaby Pani wynająć mieszkanie swojemu wujowi. Na początek musi Pani rozróżnić dwie zasadnicze kwestie: zameldowanie i tytuł prawny do mieszkania (domu).

Meldunek jest czynnością administracyjną, realizowaną zgodnie z przepisami ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych i ma on umożliwić ustalenie pobytu czasowego lub stałego danej osoby. Zgodnie z art. 10 ust. 1 powołanej wyżej ustawy osoba, która przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia przybycia.

Zameldowanie jest więc jedynie czynnością tzw. administracyjno-techniczną, która służy wyłącznie celom ewidencyjnym i ma na celu potwierdzenie faktu pobytu w tym lokalu. Potwierdza to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dni 07.05.2008 r. (IV SA/Wa 446/08), zgodnie z którym zameldowanie w lokalu jest czynnością materialno-techniczną organu administracji publicznej i może być dokonane jedynie wówczas, gdy spełnione zostaną wymagania określone w art. 10 ust. 1 ustawy z 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych.

Oznacza to, że dana osoba przez samo zameldowanie nie nabywa żadnych praw do lokalu – nie jest ono żadnym tytułem prawnym do zajmowania lokalu. Aby mieć prawo zajmowania lokalu, trzeba dysponować tytułem prawnym do niego, czyli np. prawem własności, prawem najmu. Zameldowanie konkretnej osoby w lokalu nie jest źródłem powstania jakichkolwiek praw majątkowych do tego lokalu, a jest jedynie rejestracją faktu pobytu danej osoby pod wskazanym adresem (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dn. 10.09.2008 r. (II SA/Sz480/08).

Niewykonanie obowiązku meldunkowego

Na marginesie warto dodać, że niewykonanie obowiązku meldunkowego, w tym przypadku obowiązku zameldowania się, jest wykroczeniem. Zgodnie z art. 147 § 1 Kodeksu wykroczeń, kto nie dopełnia ciążącego na nim obowiązku meldunkowego, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny albo karze nagany.

Jeżeli osoba, która opuściła miejsce swojego pobytu stałego, nie dopełniła swego obowiązku meldunkowego, obowiązek zawiadomienia właściwych organów gminy obciąża podmioty posiadające określone prawo do lokalu, w którym zamieszkiwała ta osoba. Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności właściciel lub inny podmiot dysponujący tytułem prawnym do lokalu jest obowiązany do zawiadamiania właściwego organu gminy o stałym lub czasowym pobycie innej osoby w ich lokalach (pomieszczeniach) oraz o opuszczeniu przez nią tego lokalu (pomieszczenia), jeżeli osoba ta nie dopełniła obowiązku meldunkowego. Zawiadomienie powinno być dokonane niezwłocznie po upływie terminu określonego do wykonania obowiązku meldunkowego.

Na czym polega najem okazjonalny?

To tyle, jeśli chodzi o kwestię zameldowania. Teraz chciałbym przejść do kwestii tego, czym jest umowa najmu okazjonalnego.

Z tego, co Pani pisze, wynika, że chciałaby Pani zabezpieczyć się na wypadek, gdyby wujek nie chciał się dobrowolnie wyprowadzić z Pani mieszkania. W tym celu można skorzystać z instytucji najmu okazjonalnego. Co prawda, nie jest to bardzo prosta sprawa, ale poniżej postaram się w miarę jasno przedstawić, na czym ten polega najem okazjonalny.

Przy zwykłej umowie najmu, jeśli lokator bezprawnie zajmuje lokal, należy wnieść do sądu pozew o eksmisję. Po przeprowadzeniu postępowania (które czasami trwa dość długo) sąd powinien wydać wyrok eksmisyjny. Taki prawomocny wyrok jest podstawą wszczęcia egzekucji komorniczej o opróżnienie lokalu. W obecnym stanie prawnym nie ma jednak eksmisji na bruk.

Zakaz eksmisji na bruk

Od 05.02.2005 r. obowiązuje nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.), zgodnie z którą zakazana jest eksmisja na bruk (art. 1046 ust. 4 K.p.c.). Szczegółowe zasady przeprowadzania eksmisji zawiera rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 26.01.2005 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o opróżnienie lokalu lub pomieszczenia albo o wydanie nieruchomości oraz szczegółowych warunków, jakim powinno odpowiadać tymczasowe pomieszczenie. Stosownie do przepisów rozporządzenia komornik nie może przeprowadzić eksmisji donikąd. Musi poczekać, aż właściciel lub sam eksmitowany znajdzie pomieszczenie zastępcze. Jeżeli tego nie zrobią, komornik powinien zwrócić się o pomoc do gminy. Do czasu dostarczenia pomieszczenia komornik wstrzymuje eksmisję.

Tymczasowe pomieszczenie musi znajdować się w tej samej lub pobliskiej miejscowości. Na każdego domownika i samego eksmitowanego powinno przypadać co najmniej 5 m² powierzchni mieszkalnej. W pomieszczeniu powinien być dostęp do: wody, ustępu (może znajdować się poza budynkiem), światła naturalnego, prądu, ogrzewania. Ściany nie mogą być zawilgocone, a eksmitowany musi mieć możliwość zainstalowania kuchenki (lub innych urządzeń) do gotowania posiłków.

W praktyce nierzadko dochodziło do sytuacji, że właściciel uzyskał wyrok eksmisyjny przeciwko lokatorowi, jednak lokator dalej zajmował jego lokal, gdyż nie było lokalu albo pomieszczenia, do którego można by było wyeksmitować lokatora.

Instytucja najmu okazjonalnego - jak napisać umowę

W związku z tym problemem ustawodawca zdecydował się wprowadzić w tym roku instytucję najmu okazjonalnego, która ma ułatwić właścicielom pozbycie się niechcianego lokatora. Żeby jednak właściciel mógł skorzystać z tego typu najmu, muszą być spełnione określone – dodam, że niełatwe – warunki (m.in. musi być spisana umowa najmu okazjonalnego).

Przede wszystkim najemca (w tym wypadku wujek) musi złożyć oświadczenie w formie aktu notarialnego, że zgadza się na dobrowolne przeprowadzenie egzekucji komorniczej, w sytuacji gdy będzie bezprawnie korzystał z lokalu oraz zobowiązanie do opróżnienia lokalu.

Po drugie najemca będzie musiał wskazać lokal, w którym będzie mógł zamieszkać w przypadku wykonania egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu. Po trzecie najemca będzie musiał przedstawić oświadczenie właściciela lokalu o wyrażeniu zgody na zamieszkanie najemcy i osób z nim zamieszkujących w lokalu, w przypadku gdyby doszło do jego eksmisji.

Zawarta umowa najmu okazjonalnego musi być zgłoszona przez właściciela lokalu naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania właściciela, w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia najmu.

Rozwiązanie umowy najmu okazjonalnego mieszkania

Umowa najmu okazjonalnego lokalu ulega rozwiązaniu po upływie czasu, na jaki była zawarta, lub po upływie okresu wypowiedzenia tej umowy. Po jej rozwiązaniu, jeżeli najemca dobrowolnie nie opróżnił lokalu, właściciel doręcza najemcy żądanie opróżnienia lokalu, sporządzone na piśmie opatrzonym urzędowo poświadczonym podpisem właściciela. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu właściciel składa do sądu wniosek o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym lokator dobrowolnie poddał się egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu.

Zatem w przypadku najmu okazjonalnego, o ile doszło do zgłoszenia najmu do urzędu skarbowego, eksmisja najemcy może się odbyć bez wyroku sądowego (na podstawie samego aktu notarialnego) i bez dostarczania najemcy innego lokalu, co znacznie upraszcza możliwość odzyskania lokalu przez wynajmującego.