Umowa zlecenia przed umową o pracę, czy to legalne rozwiązanie?

Cechy stosunku pracy

Przede wszystkim należy wskazać, że umowa zlecenia oraz umowa o pracę to dwa zupełnie odmienne rodzaje umów. Pierwszą z nich reguluje Kodeks cywilny (dalej „K.c.”), a drugą Kodeks pracy („K.p.”). Zgodnie z treścią art. 22 § 1 K.c.:

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Treścią umowy o pracę jest więc zobowiązanie się pracownika do wykonywania określonej pracy za wynagrodzeniem. Umowa o pracę posiada cechy stosunku zobowiązaniowego – jest dobrowolna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna i konsensualna. Cechy stosunku pracy, wynikające z art. 22 K.c. wyróżniają go spośród innych stosunków prawnych do niego zbliżonych, w szczególności od umowy o dzieło (art. 627 i nast. K.c.) agencyjnej (art. 758 i nast. K.c.) oraz umowy zlecenia (art. 734 i nast. K.c.), a mianowicie charakteryzuje się on koniecznością osobistego wykonania pracy określonego rodzaju w ustalonym miejscu i czasie, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy i na jego ryzyko, a ponadto odpłatnością pracy. W razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy (np. brak podporządkowania, brak obowiązku osobistego jej wykonywania, konieczność „odpracowania” urlopu), nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę. Istotna jest również zgodna wola stron pozostawania w stosunku pracy.

Cechy umowy zlecenia (cywilnoprawnej)

Natomiast umowa zlecenia została uregulowana w Kodeksie cywilnym. Jej podstawowa cecha odróżniającą ją od umowy o pracę, to przede wszystkim brak konieczności osobistego jej wykonywania przez zleceniobiorcę, a także brak podporządkowania poleceniom pracodawcy. Zgodnie z art. 734 § 1 K.c.: Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Zlecenie jest umową konsensualną i dwustronnie zobowiązującą. Może być ona odpłatna lub nieodpłatna. Umowa zlecenia nie wymaga zachowania formy szczególnej. Zasada ta pozostaje aktualna niezależnie od tego, co jest przedmiotem zleconej czynności. Ustawa nie stawia ograniczeń podmiotowych. Zarówno dającym zlecenie, jak też przyjmujący zlecenie mogą być wszelkie podmioty prawa cywilnego. Podpisując umowę zlecenia obie strony stosunku prawnego decydują się na to, że właśnie taka, a nie inna forma umownej współpracy będzie ich łączyć.

Częsta praktyka pracodawców – najpierw umowa zlecenia potem umowa o pracę

W praktyce bardzo często zdarza się, że podpisanie umowy zlecenia poprzedza zawarcie umowy o pracę. Nierzadko w ramach tych dwóch umów wykonuje się tożsame czynności. Nie jest też tak że umowa zlecenia musi poprzedzać zawarcie umowy o pracę. O tym decydują głównie strony. Być może Pana pracodawca uznał, że konieczne jest szkolenie, które będzie odbywać się podczas pracy na umowie-zleceniu. Samo odbycie szkolenia i uzyskanie stosownego certyfikatu nie determinuje tego, czy zostanie zawarta umowa o pracę czy też nie. Natomiast zleceniodawca (przyszły pracodawca) mógł w taki sposób ukształtować Państwa stosunek prawny. Przy czym Pan nie musiał się zgadzać na zawarcie takiej, a nie innej umowy.

Pozorność umowy zlecenia

Natomiast w przypadku uznania, że w okresie zlecenia wykonywał Pan tak naprawdę umowę o pracę, bo pracę musiał Pan wykonać osobiście, podlegał Pan nadzorowi i wykonywał Pan polecenia pracodawcy, może Pan wytoczyć powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy za ten okres. Przed podjęciem tego kroku należałoby dokładnie przeanalizować treść umowy zlecenia, gdyż czasami zawierane są w jej treści klauzule, że np. zleceniobiorca ma świadomość, że nie zawiera umowy o pracę. Powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy wytacza się do sądu pracy.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141