Umowa pożyczki w rodzinie a podatek

Termin zwrotu pożyczki

Termin zwrotu pożyczki strony uzgadniają dowolnie na zasadzie swobody umów. Może być spłacana przez wiele lat, w tym nawet ratalnie. Nie ma ku temu przeszkód. Ważne, by zachować formę pisemną, ponieważ zgodnie z art. 720 § 2 Kodeksu cywilnego „umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej”. Jest to ważne w celach dowodowych na wypadek kontroli z US wobec syna i konieczności tłumaczenia, skąd ma pieniądze.

Umowę spisuje się pomiędzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą. Jeśli pożycza Pani pieniądze z majątku wspólnego wraz z mężem, to pożyczkodawcą jest Pani i mąż. Jeśli pieniądze są pożyczane tylko synowi, to tylko on jest pożyczkobiorcą; jeśli jemu i jego żonie to razem są pożyczkobiorcami.

Podatek PCC od pożyczki

Zgodnie z art. 1. ust.1 pkt 1 lit. b ustawy o PCC podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a obowiązek podatkowy każdorazowo spoczywa na biorącym pożyczkę. Osoba udzielająca pożyczki jest zwolniona z opodatkowania.

W przypadku pożyczki od rodziny kluczowe znaczenie dla ustalenia obowiązku podatkowego ma stopień pokrewieństwa oraz kwota udzielonej pożyczki. Jeżeli kwota pożyczki nie przekroczy 10 434 zł, a pożyczkodawcą jest krewny zaliczony do I grupy podatkowej – przysługuje zwolnienie z podatku PCC. Zatem ze zwolnienia z zapłaty PCC może skorzystać każdy pożyczkobiorca, który otrzymał pożyczkę pieniężną od osób z I grupy podatkowej, do której zaliczamy małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów, ale jeśli pożyczka nie przekracza kwoty wolnej, tj. 10 434 zł (łącznie z wartością pożyczek pieniędzy lub rzeczy z ostatniego okresu i 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiła ostatnia pożyczka od tej samej osoby).

Dodatkowo pożyczkobiorca musi złożyć deklarację PCC-3 (w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych) w terminie 14 dni od daty zawarcia umowy pożyczki i udokumentowania otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę w określonej formie, np. dowodem przekazania pieniędzy na jego rachunek płatniczy i najlepiej umową.

Zwolnienie z zapłaty podatku

Pożyczki udzielone od najbliżej rodziny (czyli węższego kręgu niż I grupa podatkowa) w kwocie przekraczającej 10 434 zł podlegają opodatkowaniu wg stawki 0,5% podatku PCC, chyba że:

• syn jako członek najbliższej rodziny złoży deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC-3 w urzędzie skarbowym w terminie 14 dni od daty dokonania czynności,
• syn udokumentuje otrzymanie pieniędzy na rachunek bankowy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Natomiast możliwość uniknięcia opodatkowania w przypadku kwoty przekraczającej 10 434 zł dotyczy wyłącznie pożyczek udzielonych w grupie osób, o jakich mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, czyli małżonków, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma, macochę – niezależnie od wysokości uzyskanej pożyczki. Zwolnienie z podatku PCC ponad ww. kwotę nie dotyczy pożyczek udzielonych między teściami i synową.

Wynika to z art. 9 pkt 10 ustawy o PCC:

„Zwalnia się od podatku następujące czynności cywilnoprawne – pożyczki udzielane:

b) w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między osobami, o których mowa w art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r., poz. 1043), w wysokości przekraczającej kwotę, określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, pod warunkiem:

• złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, z wyłączeniem przypadku, gdy umowa została zawarta w formie aktu notarialnego,
• udokumentowania otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę dowodem przekazania na jego rachunek płatniczy lub na inny jego rachunek w banku, lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo przekazem pocztowym.

c) na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu – na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn”.

Art. 4a stanowi o małżonku, zstępnych, wstępnych, pasierbach, rodzeństwu, ojczymie i macosze. Zatem, jeśli syn dopełni ww. formalności, skorzysta ze zwolnienia niezależnie od tego, jak wysoka będzie pożyczka, zaś synowa tylko gdyby nie przekroczyła kwoty 10 434 zł jako osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

Jeśli więc pożyczka ma być wysoka, ponad ww. kwotę, to podatkowo korzystniej, aby pożyczkobiorcą w umowie i tytule przelewu był tylko syn, bo wówczas nie powstanie konieczność zapłaty podatku PCC, ale oczywiście trzeba dopilnować warunków, tj. syn musi dopilnować złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności oraz udokumentować fakt otrzymania pieniędzy dowodem przekazania na jego rachunek płatniczy lub na inny jego rachunek w banku albo w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, lub przekazem pocztowym.