Umieszczenie rodzica w domu opieki społecznej

Co zrobić z osobą wymagającą całodobowej opieki z powodu wieku?

„Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej” (art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.). Osobę taką kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, po uzyskaniu zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego na umieszczenie w domu pomocy społecznej.

W przypadku gdy przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy społecznej danego typu zlokalizowanym najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej wynosi ponad 3 miesiące, osobę kieruje się na jej wniosek do domu pomocy społecznej zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, w którym przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie jest krótszy niż 3 miesiące.

Jak wygląda procedura skierowania osoby do domu pomocy społecznej?

Zgodnie z uregulowaniami zawartymi w ustawie o pomocy społecznej standardowa procedura skierowania do domu pomocy społecznej wygląda następująco:

• Postępowanie w sprawie skierowania i umieszczenia w domu pomocy społecznej rozpoczyna się na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego.
• Wywiad środowiskowy przeprowadza pracownik socjalny w ciągu 14 dni od dnia przyjęcia wiadomości o potrzebie przyznania świadczenia.
• Wywiad środowiskowy przeprowadza się w miejscu zamieszkania osoby lub rodziny albo w miejscu ich pobytu. Wywiad środowiskowy ma na celu ustalenie sytuacji zdrowotnej i materialno-bytowej osoby, co daje podstawę do stwierdzenia przesłanek do umieszczenia w domu pomocy społecznej.
• Wywiad środowiskowy (alimentacyjny) przeprowadzany jest także u osób zobowiązanych do alimentacji (dzieci, rodzice). Wywiad alimentacyjny ma na celu ustalenie możliwości zapewnienia przez rodzinę opieki osobie ubiegającej się o miejsce w DPS, a w przypadku braku możliwości zapewnienia tej opieki– ustalenie wysokości opłat za dom pomocy społecznej.

Kto jest zobowiązany do ponoszenia opłat za pobyt w domu opieki społecznej?

Zobowiązani do ponoszenia opłat za pobyt w DPD są w kolejności:

• mieszkaniec domu, nie więcej niż 70% swojego dochodu,
• małżonek,
• zstępni przed wstępnymi,
• gmina, z której osoba została skierowana do DPD w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w DPD a opłatami wnoszonymi przez wymienione osoby.

Dokumenty wymagane od wnioskodawcy (strony):

• pisemny wniosek o umieszczenie w domu pomocy społecznej złożony przez osobę zainteresowaną lub jej przedstawiciela ustawowego,
• dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający tożsamość wnioskodawcy – do wglądu,
• zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia w celu określenia typu domu (dokument pomocniczy),
• dokumenty potwierdzające wysokość dochodów osób zobowiązanych do alimentacji,
• zaświadczenie o kombatantach oraz osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.

Dokumenty uzyskiwane w postępowaniu:

• kwestionariusz rodzinnego wywiadu środowiskowego,
• pisemna zgoda osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego na umieszczenie w domu pomocy społecznej, a w przypadku braku zgody osoby postanowienie sądu o umieszczeniu „bez zgody”,
• oświadczenie o stanie majątkowym,
• pisemne oświadczenie o wyrażeniu zgody na odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej,
• wywiad przeprowadzony u osób zobowiązanych do opłaty, czyli małżonka, zstępnych i wstępnych, w załączeniu potwierdzenie wysokości dochodów.

Decyzja w sprawie skierowania do określonego typu domu pomocy społecznej wydawana jest w terminie jednego miesiąca od daty złożenia wniosku, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – do dwóch miesięcy.

Co zrobić gdy osoba nie wyraża zgody na skierowanie do domu pomocy społecznej?

Jednak w sytuacji, gdy osoba nie wyraża zgody na skierowanie do domu pomocy społecznej lub nie jest w stanie jej wyrazić, np. w wyniku choroby psychicznej, ustawodawca przewidział zmodyfikowany tryb postępowania.

Otóż, artykuł 38 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.), głosi, że „jeżeli osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego, może być za jej zgodą lub zgodą jej przedstawiciela ustawowego przyjęta do domu pomocy społecznej”.

Jeżeli osoba ta lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na przyjęcie jej do domu pomocy społecznej, a brak opieki zagraża życiu tej osoby, organ do spraw pomocy społecznej może wystąpić do sądu opiekuńczego miejsca zamieszkania tej osoby z wnioskiem o przyjęcie do domu pomocy społecznej bez jej zgody.

Z wnioskiem takim może wystąpić również kierownik szpitala psychiatrycznego, jeżeli przebywająca w nim osoba jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, natomiast nie wymaga dalszego leczenia w tym szpitalu.

Co jeżeli osoba wymagająca skierowania do domu pomocy społecznej ze względu na swój stan psychiczny nie jest zdolna do wyrażenia na to zgody?

Jeżeli osoba wymagająca skierowania do domu pomocy społecznej ze względu na swój stan psychiczny nie jest zdolna do wyrażenia na to zgody, o jej skierowaniu do domu pomocy społecznej orzeka sąd opiekuńczy.

Możliwość uzyskania zgody sądu opiekuńczego na umieszczenie osoby wymagającej opieki w domu pomocy społecznej potwierdzają bardziej szczegółowo przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 lipca 1995 r. w sprawie szczegółowego sposobu działania w sprawach przyjęcia do domu pomocy społecznej oraz wypisania z domu pomocy społecznej osoby chorej psychicznie i upośledzonej umysłowo (Dz. U. z 1995 r. Nr 92, poz. 460) zgodnie z którymi „osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z pomocy innych osób, może być skierowana do domu pomocy społecznej, jeżeli nie wymaga leczenia szpitalnego”. Na wniosek osoby lub jej przedstawiciela ustawowego albo kierownika szpitala psychiatrycznego „organ gminy właściwy zgodnie z przepisami o pomocy społecznej, kieruje tę osobę do domu, na zasadach przewidzianych przepisami o pomocy społecznej”. Natomiast zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia „jeżeli osoba, o której wyżej mowa, nie wyraża zgody na skierowanie do domu lub nie wyraża na to zgody jej przedstawiciel ustawowy, a brak opieki zagraża jej życiu, kieruje się ją do domu na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego. Odnosi się to również do osoby, która nie jest zdolna do wyrażenia zgody”.

Do czasu wydania przez sąd opiekuńczy orzeczenia o skierowaniu do domu pomocy społecznej ośrodek pomocy społecznej powinien w dalszym ciągu zapewniać Pani mamie usługi opiekuńcze.

Po otrzymaniu orzeczenia sądu opiekuńczego o skierowaniu do domu pomocy społecznej ośrodek pomocy społecznej powinien wydać decyzję o skierowaniu Pani mamy do odpowiedniego domu pomocy społecznej. Wydanie takiej decyzji nie wymaga w wyżej opisanym trybie złożenia wniosku o skierowanie do domu pomocy społecznej oraz przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego. Proszę zauważyć, że procedura została tu przyśpieszona.

Jeżeli więc mama nie wyraża zgody lub nie jest w stanie podjąć decyzji o zamieszkaniu w DPS, należy zwrócić się do ośrodka opieki społecznej z prośbą, aby ośrodek jako organ uprawniony wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wydanie orzeczenia w sprawie przyjęcia do domu pomocy społecznej. Jako że, jak Pani wspomniała, MOPS zapewnia Pani mamie usługi opiekuńcze, nie powinno być wątpliwości co do zasadności Pani prośby.

Wydanie postanowienia sądu opiekuńczego o umieszczeniu osoby w domu pomocy społecznej

Zgodnie z art. 45 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego w sprawach dotyczących umieszczenia w domu pomocy społecznej „sąd opiekuńczy orzeka w składzie jednego sędziego po przeprowadzeniu rozprawy”; rozprawa powinna się odbyć nie później niż w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku ośrodka pomocy społecznej o wydanie orzeczenia kierującego do domu pomocy społecznej.

Przed wydaniem postanowienia co do istoty sprawy sąd jest obowiązany uzyskać opinię jednego lub kilku lekarzy psychiatrów. Biegłym nie może być osoba, która uczestniczyła w podjęciu decyzji o przyjęciu do szpitala lub odmowie wypisania osoby chorej psychicznie ze szpitala psychiatrycznego.

Jeśli osoba psychicznie chora, która ma być poddana badaniu przez biegłego, odmawia stawienia się w publicznym zakładzie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub w inny sposób uchyla się od tego badania, sąd może zarządzić doprowadzenie tej osoby do publicznego zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej przez policję. Doprowadzenie przez policję następuje w obecności lekarza lub pielęgniarki publicznego zakładu opieki zdrowotnej.

Postępowanie przed sądem opiekuńczym w tej sprawie jest wolne od kosztów sądowych.

Ponadto sąd może ustanowić dla osoby, której postępowanie dotyczy bezpośrednio, adwokata z urzędu, nawet bez złożenia wniosku, jeżeli osoba ta ze względu na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do złożenia wniosku, a sąd uzna udział adwokata w sprawie za potrzebny.

Jeżeli więc sąd wyda orzeczenie o umieszczeniu mamy w domu pomocy społecznej, jak już wyżej pisałam, nie będzie obowiązku złożenia wniosku o skierowanie do DPS, a ośrodek pomocy społecznej nie będzie przeprowadzał już wywiadu środowiskowego w tej sprawie.

Ponadto, zgodnie z § 8 ust. 3 rozporządzenia o domach pomocy społecznej, w przypadku gdy do domu kieruje się osobę na podstawie orzeczenia sądu, wydanie decyzji o skierowaniu do domu nie wymaga przedłożenia kompletu dokumentów, o których pisałam na początku, wymaganych przy standardowym kierowaniu do domu. Dokumenty te powinny zostać skompletowane później, ale w terminie nieprzekraczającym trzech miesięcy od dnia wydania decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej.

Według § 9 tegoż rozporządzenia w nagłych wypadkach, wynikających ze zdarzeń losowych, skierowanie i umieszczenie w domu może nastąpić poza kolejnością oraz bez przedłożenia kompletu dokumentów. Dokumenty te powinny zostać skompletowane przez ośrodek pomocy społecznej w terminie trzech miesięcy od dnia przyjęcia tej osoby do domu.

Jak wyżej opisałam, ustawodawca przewidział przyśpieszony tryb postępowania w sprawach dotyczących pilnego umieszczenia osób wymagających stałej opieki w domach pomocy społecznej.

Zastosowanie powyższej procedury znacznie bardziej przyśpieszy umieszczenie mamy w domu pomocy społecznej niż występowanie o jej ubezwłasnowolnienie (sprawy te toczą się miesiącami). Gdyby złożyła Pani wniosek o ubezwłasnowolnienie mamy, zostałaby Pani jej opiekunem i miałaby Pani prawo podejmować w imieniu mamy wszelkie decyzje. Także decyzję o umieszczeniu w domu pomocy społecznej. Jeżeli jednak Pani zależy tylko na uzyskaniu zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej, to najodpowiedniejsze będzie tu zwrócenie się do ośrodka opieki społecznej, aby wystąpił do sadu opiekuńczego o wydanie orzeczenia co do umieszczenia mamy w domu pomocy społecznej.

Czy umieszczenie osoby starszej w prywatnym domu opieki to dobry pomysł?

Pyta Pani również o prywatne domy opieki społecznej. Otóż, prywatne placówki, które zapewniają całodobową opiekę osobom w podeszłym wieku, niepełnosprawnym i przewlekle chorym (tzw. domy seniora) dopiero powstają w Polsce.

Z tego powodu często oferują niewiele więcej poza bardzo dobrymi warunkami mieszkaniowymi, choć miejsce kosztuje o wiele więcej niż w DPS. Wybierając tzw. dom seniora czy spokojnej starości, trzeba dokładnie sprawdzić, za co się płaci (czy jest w nim prowadzona rehabilitacja, czy personel to nie tylko kierownik, ale i odpowiednia liczba opiekunów i pielęgniarek). W prywatnych placówkach często mieszkają np. pensjonariusze z alzheimerem, a nie ma tam wykwalifikowanego personelu itp. Należy się dowiedzieć się nie tylko, ile kosztuje ośrodek, ale również co oferuje poza pomieszczeniem. Domy te prowadzone są na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub statutowej. Są to więc zazwyczaj prywatne firmy, które zarabiają pieniądze, prowadząc placówki opiekuńcze. Trafiają tu też osoby zdrowe, które mogą samodzielnie funkcjonować, ale np. są samotne.

Standardy w tych placówkach są mniej rygorystyczne niż w DPS. Za miesiąc trzeba średnio zapłacić 2 tys. zł, ale są i ekskluzywne domy, w których pobyt kosztuje 4-5 tys. zł miesięcznie.

Aby zamieszkać w takim domu, trzeba podpisać umowę cywilnoprawną. W jej zakres wchodzi wynajęcie mieszkania i dodatkowe usługi, np. opieka pielęgniarki, wyżywienie, pomoc w ubieraniu się, myciu, organizacja czasu wolnego. W przypadku umieszczenia w takim domu również potrzebna jest zgoda osoby wymagającej opieki. Nikogo bowiem, kto ma pełną zdolność do czynności prawnych, nie można umieścić wbrew jego woli, nawet dla jego dobra, w miejscu, w którym nie życzy sobie przebywać.

Rejestry prywatnych domów opieki prowadzą wojewodowie. Można więc zweryfikować, czy wybrany dom seniora spełnia wymagane prawnie standardy.