Umieszczanie filmików z klientami na Facebook

Utrwalanie wizerunku na filmikach z klientami restauracji

Wieczorki taneczne, o jakich Pan pisze, należy zakwalifikować jako imprezy zamknięte. Nagrywanie filmików to nic innego jak utrwalanie wizerunku osób na filmiku. A zamieszczanie filmików na portalu społecznościowym to rozpowszechnianie wizerunku osób. Zamieszczenie filmiku na portalu społecznościowym, na stronie firmowej, służy celom reklamowym.

W rachubę wchodzą przepisy prawa autorskiego w zakresie utrwalania i rozpowszechniania wizerunku oraz ochrony danych osobowych.

Ochrona wizerunku osób a nagrywanie filmików

Art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowi:

„1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku: osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza”.

Dobrem chronionym przez wspomniany wyżej przepis jest „autonomia każdej osoby w zakresie swobodnego rozstrzygania, czy i w jakich okolicznościach jej wizerunek może być rozpowszechniony” (wyrok SA w Krakowie z 19.12.2001 r., sygn. akt I ACa 957/01).

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego wizerunek zaliczany jest do dóbr osobistych człowieka i podlega ochronie niezależnie od tego, czy w skutek bezprawnego posłużenia się nim doszło do naruszenia innych dóbr osobistych człowieka, takich jak dobre imię czy godność.

Wizerunek stanowi konkretyzację obrazu fizycznego zdatną do rozpowszechniania, czyli wizualne przedstawienie określonej osoby, w taki sposób, który pozwala na jej identyfikację. Zidentyfikować daną osobę możemy również po pewnych „elementach cielesności” jak np. po fragmencie ciała, czy postaci od tyłu, wówczas również mówimy o wizerunku danej osoby.

Unormowanie to chroni wyłączną kompetencję osoby portretowanej do decydowania o rozpowszechnianiu jej wizerunku. Przy czym ani istnienia zgody, ani jej zakresu nie można domniemywać.

Zgoda na wykorzystywanie wizerunku przez klientów restauracji

Akceptacja musi być jednoznaczna i wskazywać pola wykorzystania wizerunku. To na twórcy spoczywa obowiązek udowodnienia, że posiada stosowne zezwolenie (tak Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi, sygn. akt. II C 583/15). Wizerunek kilku osób (wizerunek wspólny rozumiany jako utrwalone w powszechnej świadomości zestawienie wizerunków kilku osób, bądź wizerunek zbiorowy) rozumiany jako zestawienie wizerunków ad hoc wynikający z ich ustalenia w tym samym czasie i miejscu, np. zdjęcie rodzinne nie prowadzi do powstania wspólnoty praw do takiego utrwalenia, lecz stanowi rozdzielną wiązkę kilku wizerunków wraz z odpowiadającymi im prawami (J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie i prawa pokrewne, 2011, s. 519).

Przesądza to o tym, że możliwość korzystania z takiego zbioru wizerunków – w braku możliwości powołania się na przepisy legalizujące wykorzystanie – wymagała będzie jednomyślności osób na nim przedstawionych (D. Flisak, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Komentarz do art. 81, 2015).

Każdej osobie przysługuje swoboda kształtowania treści i zakresu udzielonego zezwolenia na rozpowszechnianie jej wizerunku.

Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie może być dorozumiana – co oznacza, że brak protestu ze strony osoby sportretowanej na zdjęciu lub filmiku z klientami restauracji nie jest jednoznacznym wyrażeniem zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku powinna zostać wyrażona jednoznacznie. Zezwolenie na rozpowszechnienie wizerunku musi być wyrażone zatem tak, aby nie było żadnych wątpliwości co do zakresu i treści zgody osoby sportretowanej.

Od wskazanej zasady – wymogu uzyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku osoby uwiecznionej na zdjęciu – prawo autorskie przewiduje dwa wyjątki. Zgoda osoby sportretowanej/nagrywanej (filmik) nie będzie konieczna wtedy, gdy rozpowszechnienie:

1. dotyczy osoby powszechnie znanej, a wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych (w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych – na przykład zdjęcie premiera przemawiającego podczas konferencji prasowej o zmianach w rządzie);
2. dotyczy osoby stanowiącej jedynie szczegół całości, tj. szczegół zdjęcia przedstawiającego zgromadzenie, krajobraz czy publiczną imprezę.

Osoba jako szczegół całości

W przypadku zwykłego człowieka znaczenie ma drugi wyjątek, zgodnie z którym zgoda na rozpowszechnianie wizerunku osoby uwiecznionej na zdjęciu nie będzie konieczna w sytuacji, gdy osoba ta stanowi jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz, impreza publiczna lub konferencja naukowa.

To znaczy, że rozpowszechnianie wizerunku nie będzie wymagało zezwolenia osoby przedstawionej na zdjęciu w sytuacji, gdy wizerunek stanowi jedynie element przedstawionej całości wydarzenia.

Chodzi tutaj o takie przypadki, gdy wizerunek osoby rzeczywiście jedynie przypadkowy element. Takie przedstawienie wizerunku nie będzie wymagało zezwolenia: „albowiem usunięcie wizerunku tej osoby nie zmienia charakteru filmu ani też sposobu przedstawienia jego problematyki” (wyrok SA w Warszawie z 10.02.2005 r., sygn. akt I ACa 509/04)

W każdym innym przypadku musimy uzyskać zgodę na rozpowszechnianie wizerunku osoby trzeciej, i to niezależnie od tego, jakie relacje łączą nas z tą osobą oraz niezależnie od jej wieku.

Wyjątek przewidziany przez prawo autorskie nie dotyczy wizerunków nagranych/skadrowanych czy też takich, w których wizerunek danej osoby (czy też osób) jest elementem kluczowym całego zdjęcia.

Filmowanie klientów i rozpowszechnianie ich wizerunków

Filmowanie bez zgody osoby filmowanej nie jest zabronione dopóki, dopóty twórca filmu nie rozpowszechnia wizerunku osoby na tym nagraniu utrwalonej. Jak chce rozpowszechniać, powinien uzyskać zgodę.

Zgoda powinna być udzielona zanim osoba zainteresowana rozpowszechnianiem wizerunku podejmie działania zmierzającego do jego upublicznienia.

Ustawodawca nie przewiduje żadnej szczególnej formy. Zatem zgoda może być udzielona ustnie, na piśmie lub w sposób wyraźny lub dorozumiany. Najważniejsze jest, aby zgoda była niewątpliwa. Dla zabezpieczenia naszych interesów warto jednak, aby zgody była wyrażona na piśmie. W przypadku utrwalania na filmie dzieci, zgodę taką musi wyrazić ich opiekun prawny, czyli np. rodzic.

Nie ma mowy o tym, aby zgoda miała charakter blankietowy, ogólny. Udzielając zgody na rozpowszechnianie, osoba jej udzielająca powinna wskazać zakres działań, jaki może podjąć osoba uzyskująca zgodę. Osobą udzielająca zgodę powinna zatem mieć rozeznanie co do następujących okoliczności: sposobu prezentacji jej wizerunku, miejsca publikacji, czasu publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami, zestawienia z określonym tekstem, reklamowego wykorzystania wizerunku.

Przyjmuje się, że możliwość identyfikacji osoby widniejącej na wizerunku nie musi mieć charakteru powszechnego. Dla stwierdzenia prawa do wizerunku wystarczy, że niektóre tylko osoby rozpoznają postać widniejącą na fotografii/filmie (np. członkowie rodziny, znajomi czy współpracownicy). Ale jest także odmienne podejście, że możliwa identyfikacja powinna mieć wymiar uniwersalny, a nie ograniczać się do wąskiego kręgu np. członków rodziny.

Jeżeli dojdzie do rozpowszechniania wizerunku, np. umieszczanie filmików z klientami w internecie, w sposób bezprawny (tj. bez uzyskania zgody), osoba rozpowszechniająca naraża się na skierowanie przeciwko niej powództwa o naruszeniu dóbr osobistych. Uprawniony może żądać od osoby, która naruszyła jego prawo: żądania zapłaty, zaniechania dalszego naruszania, usunięcia skutków naruszania oraz wydania uzyskanych korzyści.

Wizerunek osoby jako szczegół na zdjęciu/filmiku

Zgodnie z art. 81 ust. 2 pkt 2 dopuszcza się rozpowszechnienie wizerunku stanowiącego jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy publiczna impreza. Sformułowanie „takie jak” niewątpliwie wskazuje na przykładowy charakter wymienionych „okoliczności” (zob. też wyrok SA w Warszawie z dnia 10 lutego 2005 r., sygn. akt I ACa 509/04).

Dla lepszego zrozumienia zasad stosowania omawianej regulacji jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie, według którego „rozstrzygające znaczenie dla jej zastosowania ma ustalenie relacji między wizerunkiem a pozostałymi elementami. Zgodnie z tym orzeczeniem rozpowszechnianie wizerunku nie wymagałoby zezwolenia, jeśli stanowiłby on „jedynie element akcydentalny lub akcesoryjny przedstawionej całości, tzn. w razie usunięcia wizerunku nie zmieniłby się przedmiot i charakter przedstawienia” (wyrok SA w Krakowie z dnia 19 grudnia 2001 r., sygn. akt I ACa 957/01).

Założeniem skorzystania z przepisu jest zatem stwierdzenie podrzędności konkretnego wizerunku wobec przedstawianej całości. Dla przeprowadzenia tej logicznej operacji przydatny może być „test eliminacji”, zgodnie z którym wizerunek odgrywa wówczas rolę podrzędną kiedy jego wyeliminowanie lub też zamiana nie wpływa na wartość ujęcia danej całości. Pośrednią przesłanką do oceny wzajemnego stosunku jest wielkość konkretnej osoby na danym zdjęciu lub inaczej – stopień wypełnienia przez nią kadru.

W przypadku gdy osoba ta jest widoczna zdecydowanie lepiej niż inne lub też wypełnia ujęcie w stopniu znacząco większym niż inne – uzasadnione jest założenie braku akcydentalności czy akcesoryjności wizerunku takiej osoby dla całego ujęcia. Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy zgromadzeniem jest zgrupowanie co najmniej 15 osób zwołane w określonym celu (wspólnych obrad lub wspólnego wyrażenia stanowiska). Przełożenie wprost wskazanego dolnego limitu uczestników zgromadzenia na tle analizowanych regulacji nie może odbywać się wprost i tym samym nie dostarcza jasnej odpowiedzi. Równie ważne jest celowość wspólnego zebrania się, tym samym wykluczając zgromadzenia przypadkowe, np. zgromadzenie gapiów przy wypadku drogowym czy też rzeczywistej akcji ratownicze.

UWAGA!

W wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 stycznia 2014 r. (sygn. akt I ACa 1452/13), w którym to potwierdzono stanowisko Sądu I instancji, w którym Sąd podkreślił, że określenie – zgromadzenie – dotyczy każdej zbiorowości, niezależnie czy jest ono przypadkowe czy zorganizowane. Jeśli więc wykonanie zdjęcia czy nagrania nie było ukierunkowane indywidualnie na określoną osobę, przeciwnie, osoba ta jest przedstawiona w sposób równoważny przedstawieniu innych osób, to rozpowszechnianie takiego wizerunku nie wymaga zgody.

„Krajobraz” oznacza natomiast pewien fragment przestrzeni, choć niekoniecznie musi być kojarzony z wycinkiem otaczającej nas natury. Z kolei publiczna impreza zakłada wydarzenie powszechnie dostępne.

Z uwagi na to, że wieczorek taneczny nie ma charakteru imprezy publiczne, ani nie jest elementem krajobrazu – osoby na filmiku powinny wyrazić zgodę na zamieszczanie filmiku z nimi na Facebook/stronie internetowej z konkretnym adresem.

Z uwagi na to, że można to traktować jak zgromadzenie/event nieukierunkowany na utrwalanie i rozpowszechnianie wizerunku osób w nim biorących udział, można uznać za dozwolone wykonywanie i rozpowszechnianie zdjęć/filmików relacjonujących wydarzenia w postaci wieczorków tanecznych bez zgody osób nagranych – bowiem wykonanie zdjęcia czy nagrania nie było ukierunkowane indywidualnie na określoną osobę, przeciwnie, osoba ta jest przedstawiona w sposób równoważny przedstawieniu innych osób. Rozpowszechnianie takiego wizerunku może być uznane za spełniające warunki wyrażone w art. 81 ust. 2 pkt 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

UWAGA!

Przyjmuje się, że skupienie obrazu na konkretnej osobie (jej skadrowanie) wyklucza możliwość powołania się na wskazany wyjątek (J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie, Warszawa 2013, s. 467).

Należy brać pod uwagę wielkość konkretnej osoby na danym ujęciu lub inaczej – stopień wypełnienia przez nią kadru.

Na nagraniu, tj. filmiku z restauracji, jest określona liczba osób, których część zna się nawzajem. Pan jednakże nie przetwarza ich danych osobowych. Nie zbiera ich nazwisk, imion, adresów, telefonów itp. nie udostępnia tych danych osobom trzecim. Ale uzyskanie zgody wymagałoby pozyskania takich danych w celu identyfikacji osoby udzielającej zgody. Tymi danymi dysponowałby tylko Pan i Pan by je przetwarzał w celach uzasadnionych powadzeniem swego biznesu.

Rozpowszechnianie wizerunku to jego publiczne udostępnianie, stworzenie możliwości zapoznania się z wizerunkiem bliżej nieokreślonej grupie osób. W konsekwencji takie nagrania same w sobie nie podlegają pod RODO – ochronę danych osobowych.