Ugoda o podział majątku i alimenty

Obowiązek alimentacyjny po rozwodzie

Jak wskazuje art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie KRO), „jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku”.

Z rozwiązaniem małżeństwa nie ustaje obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami. Ten obowiązek alimentacyjny wygasa m.in. z chwilą zawarcia małżeństwa przez małżonka uprawnionego do alimentów.

W sprawie należy też pamiętać, iż stosownie do art. 130 K.r.o. „obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka”.

W pełni zgadzam się z glosą dr. Jana Turka do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2000 roku (sygn. akt III CZP 6/2000). W glosie tej wskazano m.in.:

„Przepisy kreujące obowiązek alimentacyjny są normami bezwzględnie obowiązującymi. Zarówno obowiązek alimentacyjny, jak odpowiadające mu prawo do świadczeń alimentacyjnych mają charakter ściśle osobisty” (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 25 listopada 1975 r., III CZ 76/75, OSNCP 1976, poz. 207).

Przysługujące uprawnionemu prawo do alimentów, także do wymagalnych już rat alimentacyjnych, nie może być zbyte innej osobie, jak również uprawniony nie może zrzec się tego prawa nawet za zapłatą jednorazowej skapitalizowanej kwoty przyszłych świadczeń. 

Ustalenie wysokości alimentóww drodze umowy stron

Bezwzględnie obowiązujący charakter przepisów o obowiązku alimentacyjnym nie stanowi przeszkody do ustalania alimentów w drodze umowy stron, a także w ugodzie sądowej w toku procesu o alimenty lub w postępowaniu pojednawczym (art. 184 K.p.c.). Możliwość takiej umowy wyraźnie przewiduje art. 138 K.r.o. Gdyby jednak umowa (ugoda) ustalała świadczenia alimentacyjne zbyt niskie w stosunku do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego, co w istocie stanowiłoby niedopuszczalne częściowe zrzeczenie się alimentów, byłaby ona nieważna i powinna podlegać ocenie z punktu widzenia przepisów ogólnych (art. 58 K.c.). Przyjmuje się, że samo roszczenie alimentacyjne nie może być przedmiotem swobodnej decyzji stron, a w szczególności nie może być przedmiotem zrzeczenia się przez uprawnionego. Stąd więc prawo to nie może być przedmiotem umowy ani też innej ugody, która by w skutkach prowadziła do jego ograniczenia.

U podłoża tych założeń leży troska o dobro uprawnionego, który z reguły jest stroną ekonomicznie słabszą i mało doświadczoną życiowo”.

Na podobnym stanowisku (odnośnie niemożności zrzeczenia się alimentów) stoi J. Gwiazdomorski w książce System prawa rodzinnego i opiekuńczego, Ossolineum 1985, str. 997.

Czy można zrzec się prawa do alimentów?

Nie ma Pani możliwości skutecznego zrzeczenia się swojego prawa do żądania alimentów: ani w umowie notarialnej o podziale majątku wspólnego małżeńskiego, ani w ugodzie sądowej.

Możecie się Państwo natomiast umówić, że spłata z tytułu podziału majątku wspólnego małżeńskiego będzie ratalna.

W przypadku rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą jednak łącznie przekraczać 10 lat (art. 212 § 3 Kodeksu cywilnego).

Zgodny podział majątku wspólnego

Jeżeli zgłosicie Państwo zgodny projekt ugody o podział majątku wspólnego małżeńskiego, zgodnie z którym prawo do mieszkania przypadnie Pani za spłatą na rzecz byłego męża rozłożoną na raty płatne w ciągu 10 lat, sąd wyda orzeczenie o podziale majątku wspólnego małżeńskiego w ten sposób.

Ponieważ nie mogą być umorzone przez potrącenie wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania (w tym wierzytelności alimentacyjne – art. 505 K.c.) to potrącenie wzajemnych wierzytelności (wierzytelności o spłatę mieszkania z wierzytelności alimentacyjnej) nie będzie skuteczne.