Udział w remoncie mieszkania należącego do żony

Z treści Pana pytania wynika, że interesuje Pana głównie to, czy przysługuje Panu rozliczenie nakładów na wspomniane w Pana pytaniu mieszkanie.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, czym jest majątek wspólny, a czym – osobisty. Pojęcia te zostały zdefiniowane w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (w skrócie K.r.io.).

Zgodnie z art. 31 K.r.io.:

„Art. 31. § 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków”.

Ustawodawca, posługując się zwrotem „w szczególności”, wskazał jedynie przykładowe składniki majątku wspólnego. Ponadto chciałabym zauważyć, iż majątek wspólny to ta część majątku, która podlega podziałowi po rozpadzie małżeństwa.

Zamknięty katalog składników majątku osobistego każdego z małżonków, którego składniki nie będą podlegały podziałowi w przypadku rozpadu małżeństwa, został wskazany w art. 33 K.r.io. Zgodnie z tym przepisem:

„Art. 33. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt stanu faktycznego opisanego w pytaniu, pragnę wyjaśnić, iż przedmiotowe mieszkanie, które Pana żona kupiła przed ślubem, weszło w skład jej majątku osobistego.

Zanim przejdę do wyjaśnienia kolejnych kwestii, chciałabym zauważyć, że do momentu zawarcia związku małżeńskiego dysponowali Państwo majątkami osobistymi, natomiast od chwili zawarcia małżeństwa z mocy ustawy powstała między małżonkami wspólność majątkowa.

Sytuacja opisana przez Pana uregulowana jest w artykule 45 K.r.io.:

„Art. 45. § 1. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

§ 2. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego”.

Według postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1976 r. (sygn. akt III CRN 126/76, OSNCP 1977, nr 4, poz. 73) z glosą A. Oleszki (OSPiKA 1978, nr 4, s. 176) podlegającym rozliczeniu między małżonkami nakładem poczynionym z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków jest korzyść majątkowa, o którą następuje wzrost wartości tego majątku osobistego, uzyskana dzięki usługom osobiście świadczonym przez małżonka, przy czym wartość tej korzyści określa suma wydatków zaoszczędzonych z majątku osobistego.

Podlegające zwrotowi wydatki i nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków stanowią wierzytelność wchodzącą w skład majątku wspólnego.

Jeżeli wierzytelność ta zostanie doliczona do majątku wspólnego podlegającego podziałowi, to przy podziale tego majątku należy ją przyznać temu z małżonków, na którego majątek osobisty wydatki lub nakłady zostały poczynione.

Przyjęcie, że zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków dokonuje się w ramach przewidzianych w art. 45 K.r.io. wzajemnych rozliczeń między małżonkami, uzasadnia niezaliczenie wierzytelności z tytułu poczynienia wymienionych wydatków i nakładów do majątku wspólnego podlegającego podziałowi.

W takim wypadku małżonek, na którego majątek osobisty poczynione zostały wydatki lub nakłady, powinien zostać zobowiązany do zapłaty na rzecz współmałżonka części ich wartości odpowiadającej wielkości udziału współmałżonka w majątku wspólnym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 1981 r., sygn. akt III CRN 35/81, OSNCP 1981, nr 11, poz. 220).

Z powyższego wynika, iż po ustaniu wspólności ustawowej – po rozwodzie – może Pan żądać zwrotu połowy nakładów, które poczynili Państwo w trakcie trwania wspólności ustawowej, tj. połowy nakładów na remonty i ulepszenia. Każda złotówka wydana ze wspólnego budżetu w trakcie trwania małżeństwa jest do rozliczenia.

Dowodami w sprawie mogą być w zasadzie wszelkie możliwe dokumenty, takie jak zdjęcia (jak mieszkanie wyglądało kiedyś, a jak wygląda teraz) czy kosztorysy. Dosłownie wszystko. W przypadku sporu wartość tych prac oszacuje biegły. Jego powołanie jest obligatoryjne w sprawach majątkowych, w których nie da się inaczej ustalić wartości nakładów.

Należy też pamiętać, iż stosownie do art. 316 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego przy dokonywaniu rozliczeń między małżonkami wartość wydatków i nakładów ustala się na podstawie stanu z chwili ich poczynienia i cen rynkowych z chwili orzekania w tym przedmiocie, a więc z chwili wydania orzeczenia o podziale majątku.

Reasumując, należy się Panu zwrot połowy wartości nakładów i po uzyskaniu rozwodu powinien Pan wystąpić ze stosownym roszczeniem na drogę sądową w stosunku do żony.