Udostępnianie audiobooków a prawa autorskie

W jaki sposób nabywca audiobooka może korzystać z nabytych plików?

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór) – czyli audiobook również się zalicza do tej kategorii.  Art. 17 stanowi, że co do zasady twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Natomiast Pańskie działanie może być zaliczane do opracowania/adaptacji utworu pierwotnego (audiobooka). Z art. 2 ust. 2 wynika, że rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły.

Zatem zakup audiobooka zawsze wiąże się z udzieleniem pewnego typu licencji dla użytkownika, która to licencja określa, w jaki sposób nabywca może korzystać z nabytych plików. W Pańskim przypadku ma to fundamentalne znaczenie dla sprawy. Co do zasady informacja na ten temat powinna być umieszczona gdzieś na profilu w serwisie sprzedawcy lub powinna zostać przesłana w towarzyszącej transakcji korespondencji mailowej. Jednakże może to zależeć od tego czy Empik jest podmiotem, który posiada prawa do udzielania licencji, czy też działa on wyłącznie jako pośrednik (sprzedawca) czyichś utworów? W pierwszym przypadku wszelkie kwestie prawnoautorskie winno się załatwiać ze sklepem, a w tym drugim należałoby uzyskać od sprzedawcy informacje o tym, jaki podmiot zarządza prawami autorskimi zakupionych przez Pana audiobooków i następnie z tymi podmiotami winna zostać uregulowana sprawa sposobu korzystania z tych utworów.

Publikowanie zakupionego audiobooka na YouTube

Natomiast jeśli nie zostało to nigdzie uregulowana, to zgodnie z art. 49 ust. 1 jeśli w umowie nie określono sposobu korzystania z utworu, powinien on być zgodny z charakterem i przeznaczeniem utworu oraz przyjętymi zwyczajami. Publikowanie całości zakupionego utworu (audiobooka) na platformie YouTube, jeśli będzie to ogólnodostępny utwór należy raczej ocenić w restrykcyjny sposób, tj. iż takowe korzystanie z zakupionego utworu nie jest zgodne z ww. zasadami i zwyczajami. Oczywiste jest jednak, że w celach edukacyjnych może Pan przytaczać w swoim opracowaniu urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości (art. 29).

Należy zatem zastanowić się, czy w tym przypadku można powoływać się na dozwolony użytek własny. Zgodnie z art. 23 bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Jeśli jednak przyjmiemy, że publikacja na YouTube będzie miała charakter publiczny, to zakres odbiorców będzie właściwie nieograniczony, a tym samym nie spełni kryterium „związku osobistego”.

Rozpowszechnianie cudzych utworów w celu edukacyjnym

Wskazuje Pan, że rozpowszechnianie utworów miałoby mieć cel edukacyjny. Zgodnie z art. 27 jedynie instytucje oświatowe oraz podmioty wskazane w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2, 4–8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tj. szkoły, uczelnie, instytuty naukowe oraz podmioty prowadzące głównie działalność naukową w sposób samodzielny i ciągły) mogą na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia działalności naukowej korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz zwielokrotniać w tym celu rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów. Jednakże, jeśli utwór miałby być udostępniany publicznie w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym (tj. film na YouTube), to korzystanie z takiego utworu jest dozwolone wyłącznie dla ograniczonego kręgu osób uczących się, nauczających lub prowadzących badania naukowe, zidentyfikowanych przez wcześniej wymienione podmioty.

Zatem zasadnicze pytanie brzmi, czy działalność edukacyjna, jaką chce Pan czynić, będzie prowadzona w ramach/poprzez jakąś instytucję oświatową? Jednakże nawet gdyby miało to miejsce, to publiczny dostęp do tego typu pliku nie mieści się w granicach dowolnego użytku.

Tym samym sugeruję Panu, aby zwrócił się Pan do podmiotów, którym przysługują prawa autorskie do konkretnego audiobooka, z prośbą o udzielenie licencji na wykorzystanie utworu w celach edukacyjnych (wraz z dokładnym opisaniem, co i w jaki sposób chciałby Pan zrobić) – i dopiero po uzyskaniu licencji rozpowszechnić takie utwory. Nadmienię, że w zależności od woli podmiotu dysponującymi prawami autorskimi taka licencja może mieć również darmowy charakter, czyli nie będzie się to wiązało dla Pana z żadnymi kosztami.