Ubezwłasnowolnienie osoby po udarze mózgu

Przesłanki do całkowitego ubezwłasnowolnienia

Mając na uwadze okoliczności wskazane w pytaniu, należy stwierdzić, że w stosunku do Pana taty, który jest po udarze mózgu, należy w mojej ocenie wystąpić z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie.

Zgodnie z art. 13 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm. – dalej K.c.): „osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem”. W myśl art. 13 § 2 K.c.: „dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.”

Podstawową przesłanką całkowitego ubezwłasnowolnienia, charakterystyczną dla tej instytucji, jest niemożność kierowania swoim postępowaniem przez osobę fizyczną, przy czym słowo niemożność wskazuje na brak mentalnego, świadomego kontaktu z otoczeniem i brak możliwości intelektualnej oceny swojej sytuacji. Nie jest możliwe zatem ubezwłasnowolnienie osoby, która z powodu swojej ułomności lub inwalidztwa (np. wylewu, utraty wzroku, słuchu, mowy) ma bardzo utrudniony kontakt z otoczeniem, ale jej zdolności intelektualne nie zostały istotnie naruszone lub ograniczone.

Z treści przedstawionego pytania wynika, że Pana tata w wyniku udaru mózgu nie mówi, nie ma z nim kontaktu i wymaga on całodobowej opieki. W związku z tym jest osobą, która spełnia przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 29 grudnia 1983 r. (sygn. akt I CR 377/83) wyjaśnił cel i sens instytucji ubezwłasnowolnienia, twierdząc, że: „Ubezwłasnowolnienie jest instytucją powołaną w wyłącznym interesie osoby chorej, która z przyczyn określonych w art. 13 § 1 k.c. nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem albo z przyczyn określonych w art. 16 § 1 k.c. potrzebuje pomocy do prowadzenia spraw życia codziennego. Instytucja ubezwłasnowolnienia nie służy dobru wnoszącego o ubezwłasnowolnienie i rodziny tegoż wnoszącego”.

Gdzie składa się wniosek o ubezwłasnowolnienie?

Zgodnie z art. 544 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z późn. zm. – dalej K.p.c.) wniosek o ubezwłasnowolnienie winien być skierowany do sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania Pana taty.

Postępowanie wszczynane jest na wniosek, który w myśl art. 545 § 1 K.p.c. może zgłosić:

1. małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
2. jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
3. jej przedstawiciel ustawowy.

Dla osoby ubezwłasnowolnionej ustanawia się przedstawiciela ustawowego, to jest opiekuna albo kuratora. Przedstawiciela ustawowego wyznacza sąd opiekuńczy (sądem opiekuńczym jest wydział rodzinny sądu rejonowego) po uprawomocnieniu się postanowienia o ubezwłasnowolnieniu. Jeżeli sąd ubezwłasnowolni całkowicie Pana tatę, ustanowi dla niego opiekuna.

Zgodnie z art. 176 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 z późn. zm. – dalej K.r.o.): „jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż – jego ojciec lub matka”.

W przypadku braku osób wymienionych w powyższym przepisie zastosowanie znajdzie art. 149 K.r.o., zgodnie z którym opiekun winien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich osoby ubezwłasnowolnionej.

Opieka nad osobą całkowicie ubezwłasnowolnioną

Zgodnie z art. 152 K.r.o. każdy, kogo sąd opiekuńczy ustanowi opiekunem, obowiązany jest opiekę objąć. Według art. 153 K.r.o.: „Objęcie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym. Opiekun powinien objąć swe obowiązki niezwłocznie.”

Opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny. Do jego obowiązków należy sprawowanie pieczy nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką, jednakże zobowiązany jest uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego.

Załatwianie spraw dotyczących osoby ubezwłasnowolnionej

Ustawodawca nie wymienia owych „ważnych spraw”, jednakże do spraw, które z pewnością wymagają uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego, należy zaliczyć:

1. nabycie, zbycie, obciążenie nieruchomości oraz praw na nieruchomości, zawarcie umowy dzierżawy nieruchomości;
2. nabycie, zbycie, dzierżawę przedsiębiorstwa zarobkowego;
3. zbycie, nabycie wartościowych rzeczy ruchomych;
4. zaciągnięcie, udzielenie np. pożyczki, zobowiązań wekslowych;
5. poręczenie i przyjęcie cudzych długów;
6. dokonanie darowizn, zrzeczenie się dziedziczenia, odrzucenie spadku;
7. dokonanie zabiegu lekarskiego;
8. umieszczenie w placówce pomocy społecznej, w szpitalu;
9. podjęcie gotówki z rachunku bankowego.

Należy podkreślić, że ustanowienie opiekuna następuje dopiero po ubezwłasnowolnieniu. Ponadto K.r.o. nie reguluje możliwości, aby dla jednej osoby ubezwłasnowolnionej sąd ustanowił dwóch bądź więcej opiekunów. Ubezwłasnowolnienie Pana taty i ustanowienie Pana jego opiekunem spowoduje między Panami takie relacje, jak między rodzicem a dzieckiem, tyle że w pewnych sprawach będzie musiał Pan uzyskać zgodę sądu.