Ubezpieczenie małżonka w KRUS

Obowiązkowe i dobrowolne ubezpieczenie rolników

W opisanej przez Panią sytuacji zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1 tej ustawy ubezpieczenie społeczne rolników, zwane dalej „ubezpieczeniem”, obejmuje, na zasadach określonych w ustawie, rolników i pracujących z nimi domowników, którzy:

1. posiadają obywatelstwo polskie lub
2. przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, lub
3. są obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

Ustawa dzieli ubezpieczenie na obowiązkowe i dobrowolne, tj. na wniosek (art. 3 ust. 1).

Art. 5 przywołanej ustawy stanowi, że przepisy ustawy dotyczące ubezpieczenia rolnika i świadczeń przysługujących rolnikowi stosuje się także do małżonka rolnika, chyba że ten małżonek nie pracuje w gospodarstwie rolnika ani w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem rolnym.

Poniżej załączam wyroki sądów, na które może się Pani powołać:

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 listopada 2008 r. (III AUa 839/08, Apel.-W-wa 2009/2/8): uregulowanie zawarte w art. 5 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t.: Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) odnosi się do małżonka rolnika, który nie jest właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego, ale pracuje w tym gospodarstwie lub gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem.

Czy małżonek rolnika niepracujący w gospodarstwie rolnym podlega ustawowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników?

Według wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 18 maja 1995 r. (III AUr 126/95, OSA 1995/6/52):

1. Małżonek rolnika niepracujący w gospodarstwie rolnym i nieuczestniczący ze współmałżonkiem w prowadzeniu gospodarstwa rolnego lub gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z gospodarstwem rolnym nie podlega ustawowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników przewidzianemu w art. 4 i 5 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. Nr 71, poz. 342 z 1993 r.).

2. Przez pojęcie „małżonek rolnika pracujący w gospodarstwie rolnym” należy rozumieć przyczynianie się do właściwego jego funkcjonowania, czyli wykonywanie takich czynności w gospodarstwie rolnym, bez których funkcje gospodarstwa nie mogą być realizowane.

W ostatnim z wyroków sąd stwierdził, iż wnioskodawca pozostaje z żoną we wspólnym gospodarstwie domowym. Okoliczność ta jednak sama przez się zdaniem sądu nie jest wystarczająca do ustalenia, że wnioskodawca wspólnie z żoną prowadzi gospodarstwo rolne czy gospodarstwo domowe bezpośrednio związane z gospodarstwem rolnym.

Konieczne jest bowiem ustalenie, że Pani mąż prowadzi z Panią gospodarstwo rolne, a nie tylko w nim mieszka. Zakładam jednak, że KRUS o tym nie wie, bo zapewne Państwo nie składali żadnych oświadczeń i dlatego przyjęto, że mąż także podlega ubezpieczeniu w KRUS.

Jak odwołać się od decyzji KRUS?

W tej sytuacji właściwe wydaje się zatem tylko odwołanie od decyzji i wykazywanie przed sądem, że Pani mąż nie prowadzi tego gospodarstwa w żadnym stopniu – trzeba będzie przedstawić zeznania, zaświadczenia o zameldowaniu w innym miejscu itd. Generalnie bowiem KRUS nie obejmuje ubezpieczeniem, precyzyjniej: nie wydaje decyzji, jeżeli przedstawi mu się stosowne dokumenty potwierdzające niewykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym ani w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem rolnym. Jeżeli nie przedstawi, to KRUS takiej wiedzy nie ma i uznaje, że małżonek podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników tak jak rolnik.

Ubezpieczenie domownika rolnika

W zakresie sytuacji Pani siostry zastosowanie ma z kolei art. 7 ustawy w brzmieniu:

„Ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1) rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2) domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1

– jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych”.

Trzeba też zwrócić uwagę na art. 6 pkt 2 ustawy, który mówi o domowniku jako o osobie bliskiej rolnikowi, która:

1. ukończyła 16 lat;
2. pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie;
3. stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Pani siostra podlegała zatem ubezpieczeniu w tym momencie, kiedy spełniła wszystkie te warunki łącznie (o ile je spełniała). Tego jednak, jak rozumiem, KRUS nie kwestionuje, więc chyba nie ma powodów do zmartwień.