Stwierdzenie nabycia spadku czy zasiedzenie – jaką drogę wybrać?

Przeprowadzenie sprawy spadkowej

Wobec podanych informacji mogę stwierdzić, że najlepszym sposobem na załatwienie sprawy będzie przeprowadzenie sprawy spadkowej. Spieszę wyjaśnić dlaczego.

1. Koszty sprawy – sprawa o stwierdzenie nabycia spadku będzie zdecydowanie tańsza niż sprawa o zasiedzenie. Opłata sądowa za sprawę o stwierdzenie nabycia spadku wynosi 50 zł., natomiast koszt sprawy o zasiedzenie – 2000 zł.
2. Wskazanie uczestników postępowania – zarówno w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku jak i w sprawie o zasiedzenie trzeba będzie wskazać wszystkie osoby, które mogą wchodzić w grę jako spadkobiercy ustawowi.

Jak potwierdzić zasiedzenie nieruchomości?

I tak w celu stwierdzenia zasiedzenia należy wnieść do sądu rejonowego, właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości, wniosek o stwierdzenie zasiedzenia własności, z którym może wystąpić każdy zainteresowany. Wniosek taki powinien być podpisany przez wnioskodawcę i złożony w tylu egzemplarzach, ilu jest uczestników postępowania. Jeżeli wnioskodawca nie wskaże innych zainteresowanych (np. w oparciu o księgę wieczystą danej nieruchomości, spadkobierców dotychczasowego właściciela), orzeczenie może zapaść dopiero po ich wezwaniu przez ogłoszenie. Ponadto sąd może zarządzić ogłoszenie również w innych wypadkach, jeżeli uzna to za wskazane.

Co dołączyć do wniosku o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości?

Do wniosku należy załączyć stosowne dokumenty (w szczególności: mapę nieruchomości, odpis z księgi wieczystej, jeśli nieruchomość ją posiada, wypis z rejestru gruntów i budynków, dokumenty potwierdzające uiszczanie opłat od użytkowania wieczystego, jeśli jest przedmiotem zasiedzenia). We wniosku należy wskazać także świadków (osoby obce), które potwierdzą okres posiadania nieruchomości. Następnie, jeżeli w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia nikt się nie zgłosi albo zgłosiwszy się, własności nie wykaże, sąd stwierdzi zasiedzenie postanowieniem, jeżeli zostało ono udowodnione przez wnioskodawcę. Postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia jest postępowaniem kosztownym i często długotrwałym, zwłaszcza gdy nieruchomość, o której nabycie chodzi, nie ma urządzonej księgi wieczystej. Pierwszym kosztem w sprawie jest dość wysoka opłata sądowa, o czym pisałam – 2000 zł (art. 40 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), zaś dalsze koszty mogą wynikać z wydatków na biegłych sądowych oraz kosztów ogłoszeń (ok. 1000 zł). Orzeczenie sądu jest deklaratoryjne i stanowi podstawę wpisu nowego właściciela do księgi wieczystej.

Oprócz tego, aby mogła się odbyć sprawa o zasiedzenie po zmarłym spadkodawcy, sądy zazwyczaj chcą przedstawienia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po jego śmierci. Bowiem dopiero uzyskawszy postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku można zgłosić wniosek o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości. Wobec tego proponuję Pani mamie założyć sprawę spadkową o stwierdzenie nabycia spadku, która będzie mniej kosztowna i będzie mniej skomplikowana.

Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku

Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku należy złożyć do sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Wniosek taki powinien zawierać:

• imię, nazwisko i adres osoby składającej wniosek (wnioskodawca) oraz imiona, nazwiska i adresy potencjalnych spadkobierców ustawowych (uczestnicy postępowania);
• imię i nazwisko zmarłego, datę i miejsce (miejscowość) jego śmierci oraz jego ostatnie miejsce stałego zamieszkania;
• akt zgonu oraz inne akty stanu cywilnego wskazujące na pokrewieństwo ze zmarłym osób wskazanych we wniosku jako spadkobierców.

Załączniki do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku

Do wniosku należy dołączyć:

• odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
• odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
• odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet i mężczyzn zamężnych;
• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
• oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane).
• testament.

Do wniosku należy również dołączyć odpisy wniosku w ilości odpowiadającej liczbie uczestników postępowania. Odpisy aktów stanu cywilnego muszą być nie starsze niż sprzed 3 miesięcy.

Wniosek należy opłacić znakami opłaty sądowej lub przelewem w kwocie 50 zł.

Brak możliwości ustalenia wszystkich spadkobierców

W praktyce często zdarzają się sytuację, gdy nie ma możliwości ustalenia wszystkich spadkobierców (tak jak w Pani sprawie), ponieważ np. część spadkobierców przebywa za granicą, nie jest znany ich adres. Zachodzą tutaj dwie sytuacje:

1. Albo osoby te są znane z imienia i nazwiska, ale nie jest znane ich miejsce pobytu – wówczas ustanawia się kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu. Zgodnie z art. 143 K.p.c. „jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe, wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający”. Kuratora można jednak ustanowić tylko wtedy, kiedy znane jest imię i nazwisko danej osoby i ma się pewność, że ta osoba w ogóle żyje. Mogło być przecież tak, że skoro spadkobiercy 60 lat temu wyjechali za granicę, to któryś z nich może już nie żyć i np. pozostawił dzieci (wnuki spadkodawcy), które także powinny uczestniczyć w postępowaniu. W takim wypadku ustanawianie kuratora jest bezcelowe, skoro tak naprawdę nie znamy kręgu potencjalnych spadkobierców.
2. Albo też w ogóle nie wiadomo, kto jest spadkobiercą, nie tylko gdzie mieszka, ale nie znamy też imienia, nazwiska, nie wiadomo, czy żyje, czy nie. W takim wypadku właściwą instytucją jest tzw. poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie.

Wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie

Zgodnie z art. 672 K.p.c. „jeśli zapewnienie spadkowe nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie”.

Zgodnie z art. 673 „ogłoszenie powinno zawierać:

• imię, nazwisko, zawód oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy;
• datę śmierci spadkodawcy;
• wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy;
• wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu 6 miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku”.

Ogłoszenie powinno być umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty. „Jeżeli wartość spadku jest nieznaczna, sąd może zaniechać umieszczenia ogłoszenia w piśmie″ (art. 674 § 2). W praktyce ogłoszenie umieszcza się np. w „Rzeczpospolitej” oraz w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”.

Kto ponosi koszty ogłoszenia wzywającego spadkobierców?

Koszt ogłoszenia ponosi ten, kto o takie ogłoszenie wniósł. Ogłoszenie jest dość drogie – należy się liczyć z kosztem około 1000 zł. Pani mama może ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych, jeśli nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku w utrzymaniu koniecznym dla siebie i rodziny – w tym celu wypełnia się stosowne oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątku i dochodach (jest dostępne w każdym sądzie, a także w Internecie; wystarczy wpisać w wyszukiwarce: „Oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku i dochodach”). W praktyce sąd zwalnia z kosztów ogłoszenia, jeśli są ku temu podstawy (tzn. stanowiłoby to dla Pani mamy znaczny ciężar finansowy), chociaż częściowo. Niezależnie od tego, czy Pani mama musi zapłacić całość, czy tylko część, to powinna zapłacić (oczywiście już po postanowieniu o zarządzeniu ogłoszenia) wskazaną kwotę lub zaliczkę w kasie sądu i następnie sąd podejmie wszystkie czynności (aczkolwiek proszę dokładnie zapytać się na rozprawie, gdyż praktyka sądów jest różna – czasem np. każą odbierać tekst ogłoszenia w sekretariacie i samemu udawać się do gazety w celu zamówienia ogłoszenia, najlepiej byłoby oczywiście, gdyby Pani mama zapłaciła, a wszystko zrobił sąd).

Następnie trzeba poczekać 6 miesięcy (liczy się od daty ukazania się ogłoszenia w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”). Sąd wyznacza rozprawę, na którą wezwie także osoby, które wskutek ogłoszenia zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania. „Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosi nabycia spadku albo zgłosiwszy je, nie udowodni go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku tylko na rzecz tych spadkobierców, których prawa zostały wykazane” (art. 676 K.p.c.). Oznacza to, że sąd pomija w postanowieniu tych spadkobierców, których nie udało się odnaleźć i w wypadku Pani mamy zasądzi cały spadek na jej rzecz zgodnie z ostatnia wolą zmarłej.