Stwierdzenie choroby zawodowej

Kiedy chorobę można uznać za zawodową?

Zgodnie z art. 235¹ Kodeksu pracy (K.p.): „za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych »narażeniem zawodowym«”.

Na podstawie art. 237 § 1 K.p. Rada Ministrów określiła w drodze rozporządzenia z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 105, poz. 869): wykaz chorób zawodowych; okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym; sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmioty właściwe w sprawie rozpoznawania chorób zawodowych.

Wykaz chorób zawodowych - zespół cieśni nadgarstka

Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia wykaz chorób zawodowych określa załącznik do rozporządzenia.

I tak w poz. 20 pkt 1 tego załącznika wymienione są przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy: zespół cieśni w obrębie nadgarstka.

Wymieniony jest nadto okres 1 roku, jako czas, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania tej choroby zawodowej.

Zespół cieśni nadgarstka jest spowodowany uciskiem nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka. Jego przyczyny mogą być miejscowe lub ogólne: zmiany pourazowe zniekształcające kanał kostny, blizny, zmiany zwyrodnieniowe pochewek ścięgnistych, dodatkowe twory anatomiczne, zaburzenia naczyniowe, przeciążenia spowodowane wykonywaniem pracy zawodowej, uprawianiem sportu, zaburzenia hormonalne, zaburzenia przemiany materii, zaburzenia krążenia.

Odnosząc się do stanu faktycznego, stwierdzam, że zespół cieśni w obrębie nadgarstka jest zawarty w wykazie chorób zawodowych.

Przesłanki do stwierdzenia choroby zawodowej

Jednak do stwierdzenia choroby zawodowej muszą być spełnione dwie przesłanki: choroba musi być wymieniona w wykazie chorób zawodowych oraz lekarze orzecznicy po zapoznaniu się z oceną narażenia zawodowego muszą potwierdzić, że ma ona związek z wykonywaną pracą.

Zgodnie z orzecznictwem sądowo-administracyjnym sam fakt zapadnięcia na chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych nie jest wystarczającą przesłanką do uznania jej za chorobę zawodową, jeżeli nie pozostaje w związku przyczynowym z warunkami występującymi w środowisku pracy bądź gdy takiego związku nie można ustalić z wysokim stopniem prawdopodobieństwa.

O stwierdzeniu choroby zawodowej decyduje zatem zachowanie dwóch wymogów: występowanie schorzenia w wykazie chorób zawodowych oraz ustalenie, że zostało ono spowodowane sposobem wykonywania pracy.

Choroba zawodowa jest pojęciem prawnym oznaczającym zachorowanie, które pozostaje w związku przyczynowym z pracą. Przyczyną ją wywołującą musi być tylko i wyłącznie sama praca, jej rodzaj, charakter i warunki wykonywania.

Uznanie zespołu cieśni nadgarstka za chorobę zawodową

Bez pozytywnych opinii lekarskich bądź sprzecznie z tymi opiniami organ inspekcji sanitarnej nie może dokonać we własnym zakresie rozpoznania choroby i ustalenia, czy rozpoznane schorzenie mieści się w wykazie chorób zawodowych.

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjmowany jest powszechnie pogląd o związaniu organów inspekcji sanitarnej rozpoznaniem podanym w stosownym orzeczeniu lekarskim. Takie stanowisko zostało przedstawione m.in. w uchwale składu 7 sędziów NSA z 20 maja 2002 r. (OPS 3/02, publ. ONSA 2003/1/4).

Wykonywanie czynności zawodowych związanych z pracą wymagającą rutynowych, powtarzających się szybkich i niezmiennych ruchów nadgarstków w długich przedziałach czasowych jest warunkiem koniecznym do uznania etiologii zawodowej zespołu cieśni nadgarstka. Natomiast pisanie przy użyciu klawiatury i myszy komputerowej nie stanowi obciążenia monotypii ruchów, zwłaszcza gdy badany miał możliwość dostosowania wykonywanych czynności do indywidualnego tempa pracy (VII SA/Wa 2203/10 – wyrok WSA w Warszawie z 16 marca 2011 r.).

Gdzie zgłasza się podejrzenie choroby zawodowej?

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu lub właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

Obowiązek zgłoszenia państwowej inspekcji sanitarnej i właściwemu inspektorowi pracy choroby zawodowej spoczywa na pracodawcy oraz na lekarzu, który rozpoznał chorobę.

Właściwość tych organów ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.

Zgodnie z art. 235 § 2² K.p. zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.

W postępowaniu dotyczącym zgłaszania chorób zawodowych stosuje się wzór zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej.

Podsumowując, należy stwierdzić, że zgłoszenia choroby zawodowej może dokonać pracodawca, lekarz lub pracownik.

Skierowanie na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej

Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej (sporządzone na formularzu), wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania do jednostki orzeczniczej.

Lekarz jednostki orzeczniczej wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.

Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:

• poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy;
• kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych);
• poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych;
• jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.

Lekarz jednostki orzeczniczej wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.

Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą drugiego stopnia

Zgodnie z § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 105, poz. 869) pracownik badany w jednostce orzeczniczej I stopnia, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia.

Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania składa się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie.

W przypadku wystąpienia pracownika z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania, jednostka orzecznicza I stopnia powiadamia o tym właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

Jeżeli właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny przed wydaniem decyzji uzna, że materiał dowodowy jest niewystarczający do wydania decyzji, może żądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia lub wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację oraz podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia tego materiału.

Sposób udokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób

Sposób dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób, sposób prowadzenia rejestrów chorób zawodowych, w tym wzory dokumentów stosowanych w postępowaniu dotyczącym tych chorób, dane objęte rejestrem chorób zawodowych określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz. U. z 2002 r. Nr 132, poz. 1121).

Zgodnie z § 2 wymienianego rozporządzenia dokumentacja medyczna dotycząca chorób zawodowych obejmuje dokumentację indywidualną, którą stanowi karta badania w związku z chorobą zawodową, oraz dokumentację zbiorczą, którą stanowi księga podejrzeń oraz rozpoznań chorób zawodowych.

Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz warunki ich nabywania

Jeżeli zaś chodzi o Pani ostatnie pytanie, to przepisy ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322) określają m.in. rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz warunki nabywania prawa do tych świadczeń, zasady i tryb przyznawania świadczeń, ustalania ich wysokości oraz zasady ich wypłaty.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322) z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują m.in. następujące świadczenia:

• zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;
• świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.

Zgodnie z art. 9 tej ustawy zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego przysługują w wysokości 100% podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru zasiłku i świadczenia stanowi kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe.

Dokumentem stanowiącym podstawę wypłaty zasiłku chorobowego jest druk zwolnienia chorobowego (potocznie L4) z właściwą jednostką chorobową potwierdzającą chorobę zawodową.

Jednak może się tak zdarzyć, że lekarz wystawi zwolnienie lekarskie jeszcze przed stwierdzeniem choroby zawodowej.

Ponieważ zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego zgodnie z art. 9 ust. 1 wspomnianej ustawy przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru, a wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego zasadniczo w wysokości 80% podstawy wymiaru, zaliczenie wypłaconego wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego na poczet zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego nie w pełni pokryje tę należność. W takim przypadku pracodawca powinien wypłacić pracownikowi wyrównanie zasiłku chorobowego do wysokości 100% podstawy wymiaru.