Status członka rady nadzorczej banku po uchyleniu decyzji o jego odwołaniu

Uchylenie zaskarżonej odwołaniem decyzji

Na wstępie wskazuję, że zapewne chodziło o art. 138 ust. 5 Prawa bankowego, który stanowi: „Komisja Nadzoru Finansowego odwołuje członka rady nadzorczej lub zarządu banku w przypadku prawomocnego skazania go za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe, z wyłączeniem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, a także w przypadku niedopełnienia przez niego obowiązku, o którym mowa w ust. 4a” (nie zaś o pkt 5). Na skutek zaskarżenia ww. decyzji o odwołaniu KNF uchylił decyzję o odwołaniu i umorzył postępowanie w I instancji w trybie art. 138 par. 1 pkt 2 K.p.a. w zw. z art. 127 par. 3 K.p.a.

W świetle przyjętej przez Kodeks postępowania administracyjnego konstrukcji umarza się postępowanie będące w toku, które staje się bezprzedmiotowe, nie zaś postępowanie, które zostało zakończone wydaniem decyzji. Zgodnie z regułą interpretacyjną, wedle której nie ma przepisów zbędnych ani nielogicznych, należy przyjąć, że uchylenie zaskarżonej odwołaniem decyzji powoduje, iż postępowanie przed organem pierwszej instancji nie jest zakończone, a zatem dopuszczalne jest jego umorzenie przez organ odwoławczy. Komentowany przepis nie określa przesłanek wydania decyzji o uchyleniu zaskarżonej decyzji i umorzeniu postępowania w pierwszej instancji. Należy zatem uznać, że kwestia umorzenia przez organ odwoławczy postępowania przed organem pierwszej instancji nie została uregulowana w komentowanym przepisie, i przyjąć, że w tym zakresie mają zastosowanie przepisy o postępowaniu przed organem pierwszej instancji (art. 140), czyli przepis art. 105.

W tym kierunku zmierzają piśmiennictwo i orzecznictwo, które zgodnie przyjmują, że organ odwoławczy może wydać taką decyzję tylko wówczas, gdy postępowanie pierwszoinstancyjne stało się bezprzedmiotowe (Zarys procesu, 1989, s. 167; B. Adamiak [w:] Komentarz, 1996, s. 590), przy czym chodzi tu o tzw. obiektywną bezprzedmiotowość postępowania pierwszoinstancyjnego, o której mowa w art. 105 § 1 (wyrok NSA w Warszawie z 9.01.1985 r., sygn. akt III SA 1105/84, w którym stwierdzono, że: „1. Art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. nie precyzuje wyraźnie przyczyn umorzenia w postępowaniu odwoławczym postępowania pierwszej instancji. Wydaje się jednak oczywiste, że umarzając postępowanie organu I instancji, organ odwoławczy kieruje się przesłankami określonymi w art. 105 § 1 k.p.a., czyli spowodowaną jakimikolwiek przyczynami – bezprzedmiotowością postępowania. 2. Dokonana z dniem 1.07.1984 r. zmiana przepisów ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych nie uczyniła bezprzedmiotowymi toczących się postępowań w przedmiocie zameldowania, a jedynie wprowadziła nowe warunki, które powinny być spełnione dla pozytywnego załatwienia sprawy”; por. wcześniejszy wyrok NSA w Warszawie z 11.06.1981 r., sygn. akt SA 1031/81, który nie wprowadzał takiego ograniczenia: „Umorzenie postępowania przez organ odwoławczy w wypadku uchylenia decyzji organu I instancji jest dopuszczalne tylko w zw. z art. 105 k.p.a. Jeżeli natomiast mimo uchylenia decyzji organu I instancji wniosek skarżącego nie stracił swej aktualności i nie został rozstrzygnięty co do istoty, to postępowanie w sprawie nie stało się bezprzedmiotowe”).

Według W. Dawidowicza (Zarys procesu, 1989, s. 167) zastosowanie art. 138 § 1 pkt 2 in fine jest zasadne w przypadku, gdy „decyzja organu pierwszej instancji: została wydana w postępowaniu, które należało uznać za bezprzedmiotowe, została wydana na podstawie przepisu prawa materialnego, który utracił moc obowiązującą, dotyczy sprawy administracyjnej rozstrzygniętej już decyzją ostateczną”, a także w przypadku, „kiedy nie istnieje już podmiot, który wszczął postępowanie, a rodzaj sprawy administracyjnej wyklucza wstąpienie na miejsce tego podmiotu jego następców prawnych”.

W związku z tym należy wskazać, że organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję i umorzyć postępowanie przed organem pierwszej instancji, jeżeli postępowanie to było bezprzedmiotowe przed wydaniem zaskarżonej decyzji, czyli istniały podstawy jego umorzenia przez organ pierwszej instancji. Odnośnie zaś do omawianej kompetencji organu odwoławczego należy zwrócić uwagę na to, że w razie utraty mocy obowiązującej przepisu prawa materialnego, który stanowił podstawę zaskarżonej decyzji, zagadnienie bytu takiej decyzji i jej skutków prawnych jest zwykle uregulowane w przepisach przejściowych ustawy uchylającej dany przepis. W sytuacji gdy przepisy ustawy uchylającej dany przepis nie zawierają takich uregulowań, a sama ustawa uchylająca weszła w życie po wydaniu decyzji organu pierwszej instancji, należy uznać dopuszczalność wydania przez organ odwoławczy decyzji o uchyleniu zaskarżonej decyzji i umorzeniu postępowania w pierwszej instancji, jeżeli przyjmie się pogląd, że organ odwoławczy jest związany stanem prawnym istniejącym w dniu wydania decyzji odwoławczej (zob. wyrok NSA w Warszawie z 21.04.1983 r., sygn. akt II SA 163/82, w którym stwierdzono, że: „Jeżeli w okresie pomiędzy wydaniem decyzji przez organ I instancji a rozpatrzeniem odwołania uchylone zostały przepisy, które stanowiły podstawę prawną decyzji, organ odwoławczy powinien uchylić zaskarżoną decyzję i umorzyć postępowanie I instancji jako bezprzedmiotowe. Decyzja organu odwoławczego, utrzymująca w mocy decyzję wydaną na podstawie przepisów, które w czasie rozpatrywania odwołania już nie obowiązywały, jest dotknięta wadą nieważności z przyczyny określonej w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.”).

Umorzenie postępowania dotyczącego rozstrzygniętej sprawy

Z kolei dopuszczalność umorzenia przed organem pierwszej instancji postępowania dotyczącego sprawy rozstrzygniętej już decyzją ostateczną jest uzasadniona tym, że w postępowaniu odwoławczym nie stwierdza się nieważności decyzji nawet wówczas, gdy istnieje przyczyna, o której mowa w art. 156 § 1 pkt 3. Powyższy przepis może służyć organowi odwoławczemu za podstawę do podejmowania rozstrzygnięć w tzw. trudnych przypadkach, w których konieczne jest uchylenie zaskarżonej odwołaniem decyzji organu pierwszej instancji, lecz równocześnie brak podstaw do orzeczenia co do istoty sprawy lub do przekazania sprawy temu organowi do ponownego rozpatrzenia.

Taka decyzja powoduje, że wracamy do stanu, jakby decyzja nigdy nie była wydana: uchylił decyzję, czyli uchylił odwołanie członka rady nadzorczej banku, a zatem mamy stan prawny, jakby odwołania nigdy nie było. Skoro zaś odwołania z członkostwa nie było, to nie było pozbawienia statusu przewodniczącego (wszak nigdy nie doszło do utraty statusu członka rady, a tym samym nie zaistniały przesłanki odwołania z funkcji przewodniczącego).

Prawda jest jednak taka, że w takich okolicznościach należy wystąpić do KNF o wykładnię, czy decyzja wywołała skutek, jakby odwołania nigdy nie było, a zatem nie było też nigdy utraty statutu przewodniczącego, czy też zdaniem KNF skutek ten nastąpił (lub jeden z nich). Wiążąco wobec Państwa może bowiem wypowiedzieć się organ, który dane rozstrzygnięcie wydał. Wszak orzecznictwo nie publikuje tezy odnoszącej się do takiego przypadku lub analogicznego przypadku, jaki Pani opisuje.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego - Dz.U. 1960 nr 30 poz. 168

2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe - Dz.U. 1997 nr 140 poz. 939