Stan nieczynny nauczyciela a okres przedemerytalny

Rozwiązania co do ochrony pracownika przy określonym wieku

Karta Nauczyciela nie zawiera rozwiązań co do ochrony pracownika przy określonym wieku. W związku z tym konieczne jest zastosowanie przepisów Kodeksu pracy.

Art. 88 Karty Nauczyciela przewiduje, że „nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich – dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą – po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy – przejść na emeryturę”.

Stosownie do art. 5 Kodeksu pracy „jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne [a tak jest w przypadku nauczycieli], przepisy kodeksu pracy stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami”. Do nauczycieli należałoby zatem art. 39 Kodeksu pracy stosować, bowiem przepisy branżowe dotyczące tej grupy zawodowej nie przewidują podobnej regulacji.

W tym tonie wypowiedział się również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28.03.2002 r., sygn. akt I PKN 141/01. Potwierdził on, iż „przewidziany w art. 39 k.p. zakaz wypowiedzenia umowy o pracę obejmuje również pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którym brakuje nie więcej niż 2 lata (obecnie 4 lata) do osiągnięcia ustawowo obniżonego wieku emerytalnego, jeżeli dalszy okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem niższego wieku emerytalnego”.

Prawo do szczególnej ochrony przedemerytalnej

Uznaje się, że nie można odbierać prawa do szczególnej ochrony przedemerytalnej wynikającej z art. 39 Kodeksu pracy nauczycielom, dlatego że oni, tak jak i inne grupy zawodowe, mają prawo do wcześniejszej emerytury. Po pierwsze dlatego, że żaden przepis tak nie stanowi, a po drugie, ten przywilej nadaje Kodeks pracy, mówiąc o warunku, jakim jest osiągnięcie wieku emerytalnego. To prawo dane jest wszystkim pracownikom bez żadnych dodatkowych uwarunkowań.

Zapis art. 39 Kodeksu pracy, mówiący o ochronie w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego, wyklucza ochronę w okresie przedemerytalnym dotyczącym wcześniejszej emerytury.

Nie jest prawdą, że Karta w sposób wyczerpujący reguluje wszystkie sprawy związane ze stosunkiem pracy, wystarczy przywołać sposób i formę nawiązania stosunku pracy, która jest określona tylko w Kodeksie pracy. W związku z tym nic nie stoi na przeszkodzie, aby nauczyciele także mogli skorzystać z ochrony stosunku pracy na tak ważnym ostatnim etapie kariery zawodowej.

Czego nie wolno dokonywać w okresie ochronnym?

W okresie ochronnym nie wolno dokonywać także wypowiedzenia zmieniającego proponującego nowe warunki pracy lub płacy (dotyczy to nauczycieli niemianowanych), z pewnymi wyjątkami, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na:

1. wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy;
2. stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.

Chodzi o uzyskanie tzw. powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny.

Art. 39 Kodeksu pracy stanowi, że „pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku”.

Ochrona z tego artykułu nie przysługuje pracownikowi zawsze.

Warunkiem jego zastosowania jest:

• pozostawanie w stosunku pracy,
• do tego musi być odpowiedni wiek, w Kodeksie pracy mowa jest o braku nie więcej niż 4 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Art. 39 Kodeksu pracy chroni przed dokonaniem wypowiedzenia umowy o pracę i tylko przed tym. Nie chroni on przed rozwiązaniem umowy o pracę w inny sposób niż w drodze jej wypowiedzenia przez pracodawcę.

Przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny

W przypadku nauczycieli przenoszonych w stan nieczynny umowa o pracę ulega wygaśnięciu wraz z upływem stanu nieczynnego. Stosunek pracy z nauczycielem nie jest jednak rozwiązywany w drodze wypowiedzenia złożonego przez pracodawcę, ale wygasa wskutek przebywania w stanie nieczynnym.

Zgodnie z art. 20 Karty Nauczyciela:

1. Dyrektor szkoły w razie:

1. całkowitej likwidacji szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy;
2. częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia w trybie określonym w art. 22 ust. 2. (…)

5c. Wypowiedzenie jest bezskuteczne w przypadku złożenia przez nauczyciela, w terminie do 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy z przyczyn określonych w ust. 1 pkt 2, pisemnego wniosku o przeniesienie w stan nieczynny. Z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym stosunek pracy wygasa. Wygaśnięcie stosunku pracy powoduje dla nauczyciela skutki, jakie przepisy prawa wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy w zakresie świadczeń przedemerytalnych”.

W Pani sytuacji ochrona z art. 39 Kodeksu pracy przysługiwałaby, gdyby 56 lat miała Pani ukończone co najmniej w dniu składania przez pracodawcę wypowiedzenia lub propozycji: wypowiedzenie albo stan nieczynny. Miałaby Pani możliwość odmowy przejścia w stan nieczynny, a wtedy pracodawca nie mógłby Pani umowy wypowiedzieć.

Pani jednak zgodziła się na przejście w stan nieczynny, nie zmuszając pracodawcy do zmiany stanowiska. Nie był on wtedy i nadal nie jest zobowiązany do złożenia wobec Pani oświadczenia o wypowiedzeniu stosunku pracy.

Pół roku temu nie miała Pani ukończonego wieku ochronnego, a więc pracodawca mógł Pani wtedy złożyć wypowiedzenie. Obecnie także jeszcze nie.

Pani umowa wygasa, a nie jest rozwiązywana w wyniku wypowiedzenia.

W świetle tego w opisanej przez Panią sytuacji ochrona z racji wieku (56 lat) nie przysługuje.