Sprzedaż zdjęć z imprez sportowych

Pani pytanie zawiera kilka odrębnych zagadnień:

• prawa autorskie do wykonanych przez Panią zdjęć;
• możliwość wykonywania zdjęć na wskazanych przez Panią imprezach;
• rozpowszechnianie wizerunku osób, które zostaną utrwalone na zdjęciach.

Jako że zdjęcia z imprez sportowych będą Pani autorstwa, to Pani przysługują prawa autorskie do nich, w tym prawa majątkowe. Jako autorka zdjęć (jako utworów) może Pani je zbywać w każdy dozwolony prawem sposób oraz czerpać z tego korzyści.

Możliwość robienia zdjęć na imprezach sportowych

Zagadnienia związane z robieniem zdjęć na imprezach sportowych nie są jednoznaczne. Wynika to po części z obecnego stanu prawnego, ponadto trzeba też pamiętać, że każda sytuacja wymaga indywidualnego rozważenia. Na przykład jeśli sfotografuje Pani osobę, która stanowi część jakiegoś zgromadzenia, nie musi Pani mieć jej zgody na rozpowszechnianie zdjęcia. Wykadrowanie fotografii może jednak sprawić, że dana osoba stanie się postacią centralną (a więc nie będzie już elementem większej całości).

Na pytanie, czy konieczne jest uzyskanie zgody organizatora danej imprezy (zawodów) na wykonywanie oraz rozpowszechnianie zdjęć wykonanych podczas takiej imprezy, także nie ma jednoznacznej odpowiedzi.

Gdy dane zawody maja charakter otwarty, dostępne są dla każdego potencjalnego zainteresowanego, nie ma powodów, dla których organizator mógłby wprowadzać jakiekolwiek ograniczenia. Jeśli jednak zawody mają charakter zamknięty, wtedy z reguły obowiązuje ich regulamin, który może zawierać jakieś ograniczenia. Konieczne byłoby zapoznanie się z nim i wyłowienie ewentualnych ograniczeń. Przy braku ograniczeń można robić zdjęcia oraz je rozpowszechniać.

Co do zasady – rozpowszechnianie zdjęć przedstawiających osoby, które przypadkowo się na nich znalazły, nie łamie przepisów dotyczących ochrony wizerunku. Należy jednak liczyć się z tym, że dana osoba zażąda usunięcia zdjęcia lub zamazania swojej postaci.

Problemy mogą się pojawić, gdy:

• dana osoba jest głównym motywem zdjęcia (dominuje jej postać i twarz);
• zdjęcie nie było wykonane w przestrzeni publicznej (np. na imprezach zamkniętych, biletowanych – nie jest to przestrzeń publiczna, lecz prywatna).

Robiąc zdjęcia na zawodach sportowych, może Pani:

• robić i chcieć publikować zdjęcia danych osób biorących udział w imprezie;
• robić i chcieć publikować zdjęcia określonych osób (np. zdobywców trzech pierwszych miejsc).

Sprzedaż zdjęć z imprez sportowych

Sprzedaż zdjęć z imprez sportowych oznacza, że ma Pani do nich prawa autorskie, a zbycie zdjęć nie naruszy praw osób trzecich, w tym prawa do wizerunku osób na zdjęciach, jego ochrony i rozpowszechniania. Tak domniemywa nabywca.

Według art. 81 prawa autorskiego:

„1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;

2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza”.

Jak widać, ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych pozwala na prawną ochronę zdjęć robionych podczas imprez sportowych. Zgodnie z ust. 1 przytoczonego artykułu potrzebna jest zgoda osoby przedstawionej na zdjęciu na rozpowszechnianie jej wizerunku. Osoba, która ma wyrazić taką zgodę, musi posiadać wszystkie dane dotyczące ewentualnej publikacji (jej formy, miejsca i czasu, a także towarzyszących wizerunków i treści komentarzy bądź opisów). Zgoda musi być wyraźna i nie można jej domniemywać.

Jednak w ust. 2 przywołanego wcześniej artykułu wymienione są okoliczności, w których ochrona wizerunku przed upublicznieniem jest ograniczona lub nawet wyłączona. Jest tak, kiedy:

• wizerunek przedstawia daną osobę w czasie wykonywania pełnionej funkcji publicznej, zwłaszcza politycznej lub samorządowej, społecznej lub zawodowej;
• dana osoba stanowi szczegół większej całości, np. jeśli w czasie meczu piłkarskiego zrobiono zdjęcie całemu sektorowi, lub jest częścią fotografowanego krajobrazu;
• osoba widoczna na zdjęciu jest powszechnie znana.

Rozpowszechnianie zdjęć z imprez sportowych

Decydując się na rozpowszechnianie i sprzedaż zdjęć z imprez sportowych, należy mieć na względzie, by osoba na zdjęciu była elementem zgromadzenia, krajobrazu, publicznej imprezy itp. (wyliczenie jest przykładowe). Nie może być ona głównym tematem fotografii, powinna stanowić jego element poboczny. Robione zdjęcia nie powinny także w żaden sposób naruszać prawa do prywatności przedstawionych na nich osób ani naruszać ich dóbr osobistych.

Jeśli chodzi o zdjęcia konkretnych osób – np. zwycięzcy zawodów z medalem – nie można stanowczo stwierdzić, aby osoby, które się na nich znajdują, były częścią większej całości. Takie zdjęcia pokazują określoną osobę w określonej roli. Konieczna jest więc jej zgoda – a może ona wynikać także z regulaminów obowiązujących w trakcie zawodów.

W praktyce przyjmuje się często, że zwycięzca staje się po zawodach osobą powszechnie znaną, a więc można rozpowszechniać jej wizerunek. Należałoby się jednak odnosić bardzo ostrożnie do tego, czy zwycięzcy lub inni uczestnicy mogą zostać określeni jako osoby „powszechnie znane”.

Nie można domniemywać, że dana osoba przez sam udział w zawodach niejako wyraża zgodę na to, aby jej wizerunek pojawiał się w relacjach z takiej imprezy. Nie znajduje to uzasadnienia w przepisach; chyba że regulacje wewnętrzne danych zawodów zawierają takie rozwiązanie.

Poniżej przytaczam kilka orzeczeń:

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2009 r. (I ACa 22/2009) tylko zgoda upoważnia do wykorzystania – publikowania – wizerunku osoby prywatnej, i to tylko w określonym zakresie, a nie dla innych celów, choćby nawet społecznie ważnych.

Według wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10 października 2008 r. (I ACa 494/2008) nie można argumentować, że pozowanie, a nawet wybór zdjęć oznaczają oczywistą i bezwarunkową zgodę fotografowanego na wszelkie formy rozpowszechniania.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 20 lipca 2007 r. (I CSK 134/2007) stanowi, że określenie „grono osób powszechnie znanych” (art. 81 ust. 2 prawa autorskiego) obejmuje osoby, które wprost lub w sposób dorozumiany godzą się na podawanie do publicznej wiadomości wiedzy o swoim życiu. Nie są to jednak tylko aktorzy, piosenkarze lub politycy, lecz także osoby prowadzące inną działalność, na przykład gospodarczą lub społeczną. Powód, który – jak sam twierdził – był właścicielem dużego przedsiębiorstwa i prezesem znanego klubu sportowego, był zapraszany na różnego rodzaju spotkania organizowane przez PZPN. Niewątpliwie powód nie był więc osobą anonimową, lecz szeroko znaną. W tej sytuacji opublikowanie jego wizerunku samo przez się nie mogło naruszać jego prywatności, gdyż uczestnicząc w różnego rodzaju spotkaniach, był fotografowany. Z tego względu umieszczenie fotografii powoda wraz z artykułem na jego temat nie stanowiło naruszenia jego prawa do wizerunku, chronionego w art. 81 ust. 2 prawa autorskiego.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 lutego 2007 r. (I ACa 1492/2006) w przypadku udzielenia przez uprawnionego zezwolenia na wykorzystanie wizerunku w sposób abstrakcyjny, bez wyraźnego wyznaczenia granic czasowych czy ograniczeń do oznaczonych okoliczności (ograniczonych tekstem artykułów prasowych, czy też pism tematycznych) uprawniony nie może skutecznie twierdzić, że jego intencją była jedynie publikacja zdjęć w pismach, których tematyka odnosi się do teatru, telewizji czy kina.

Wyrok Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 27 stycznia 2006 r. (III CSK 89/2005) stanowi, że dopuszczalność rozpowszechniania wizerunku bez zezwolenia osoby na nim przedstawionej zależy od spełnienia dwóch przesłanek: po pierwsze, musi to być osoba powszechnie znana; po drugie, wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez tą osobę funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych i zawodowych.

Rozpowszechnianie wizerunku

Według wyroku Sądu Apelacyjnego z 2005 r. (VI ACa 1463/2005) rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej (art. 81 ust. 1 prawa autorskiego). Jeśli nie ma wyraźnego zastrzeżenia, zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli ta osoba otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 stycznia 1999 r. (I ACa 1089/98) wizerunek człowieka jest zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego zaliczany do jego dóbr osobistych podlegających ochronie niezależnie od tego, czy wskutek posłużenia się nim w sposób bezprawny, a więc bez zgody zainteresowanego, przez osobę trzecią doszło do naruszenia innych dóbr osobistych powoda, jak cześć czy godność. Zakres ochrony wizerunku człowieka w sposób szczegółowy określa art. 81 prawa autorskiego, który stanowi, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej.

Jeśli zdjęcia przedstawiają ogólnie jakieś zgromadzenie czy krajobraz, a różne osoby znajdują się na nich „przy okazji”, nie ma potrzeby uzyskiwania ich zgody na publikację. Przy zdjęciach, na których dana osoba stanowi istotny element zdjęcia (gdyby tej osoby na tym zdjęciu nie było, straciłoby swoją wartość) a ponadto nie jest to osoba „powszechnie znana”, konieczne jest uzyskanie jej zgody na publikowanie fotografii.

Sprzedaż zdjęć z imprez sportowych „na własny użytek” (dla rodziców lub innych osób do użytku prywatnego) wymaga stosowania takich samych zasad, jak przy innych zdjęciach. Wyjątkiem byłyby zdjęcia, na których utrwalono tylko osoby, które nabywają dane fotografie, a fotografie te nie byłyby rozpowszechniane w inny sposób.