Sprzedaż samochodu po zmarłym

Niedawno zmarła moja matka; w skład majątku, który pozostawiła, wchodzą mieszkanie i samochód. Jej najbliższa rodzina to mąż i dwie córki (ja i moja siostra; obie mamy też mężów i dzieci). Co powinniśmy zrobić, aby uregulować sprawy spadkowe? Czy ojciec może już teraz sprzedać samochód wchodzący w skład spadku? 

W jakich częściach dziedziczą mąż i dzieci - uregulowanie spraw spadkowych

Na wstępnie wyjaśnijmy, że Pani, a także Pani siostra i mąż zmarłej dziedziczą po jej śmierci. Wynika to wprost z art. 931 Kodeksu cywilnego: 

„§ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. 

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.  

Wobec powyższego mąż zmarłej dziedziczy 1/3 udziału w spadku po żonie, a reszta spadku zostanie podzielona między dwie córki zmarłej w równych częściach. Każdy ze spadkobierców dostanie więc 1/3. W skład spadku po zmarłej wejdzie cały jej majątek osobisty (nabyty przed ślubem) oraz 1/2 udziału w majątku wspólnym małżeńskim. W skład tego spadku wejdzie więc:

1. 1/2 udziału w mieszkaniu (pod warunkiem że mieszkanie było kupione przez Pani rodziców w trakcie trwania związku małżeńskiego i należało do ich majątku wspólnego) lub całe mieszkanie (jeśli mieszkanie należało do majątku osobistego Pani matki – np. zostało nabyte przed ślubem).
2. 1/2 udziału we własności samochodu (pod warunkiem że samochód został kupiony przez Pana rodziców w trakcie trwania związku małżeńskiego i należał do ich majątku wspólnego) lub cały samochód (jeśli wchodził wyłącznie do majątku osobistego zmarłej – np. został nabyty przed ślubem).

Zgodnie z powyższym widać więc, że to, co małżonkowie nabyli w trakcie trwania małżeństwa, weszło co do zasady do ich majątku wspólnego i po śmierci jednego z małżonków (Pani matki) do spadku wejdzie połowa wartości majątku wspólnego. Jeżeli natomiast jakaś rzecz została nabyta przed wstąpieniem w związek małżeński lub też w trakcie związku małżeńskiego, ale np. poprzez dziedziczenie – cała jej wartość wchodzi do majątku odrębnego tego małżonka, który tę rzecz nabył.

Oczywiście mąż zmarłej zachowuje swoją połowę majątku małżeńskiego nabytego w trakcie trwania małżeństwa z Pani matką. 

W pierwszej kolejności aby uregulować sprawy spadkowe (i móc sprzedać samochód wchodzący w skład spadku), należy przeprowadzić postępowanie spadkowe po zmarłym (czyli uzyskać potwierdzenie nabycia spadku), jeśli takie nie zostało jeszcze przeprowadzone. Dopiero po stwierdzeniu nabycia spadku można będzie decydować jego podziale.

Postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przez notariuszem.

Do notariusza muszą stawić się wszyscy spadkobiercy osobiście, wówczas notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, w którym będą wymienieni wszyscy spadkobiercy i ich udziały w spadku.

Gdzie złożyć i co powinien zawierać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Postępowanie mające doprowadzić do stwierdzenia nabycia spadku w sądzie wszczyna się poprzez złożenie w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy podać: 

1. oznaczenie właściwego wydziału cywilnego sądu rejonowego, do którego wniosek jest kierowany;
2. imię i nazwisko oraz dokładny adres wnioskodawcy;
3. wykaz uczestników postępowania, przez których rozumiemy wszystkie osoby powołane do dziedziczenia na mocy testamentu i ustawy, wraz z ich dokładnymi adresami zamieszkania;
4. tytuł „Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po [imię i nazwisko zmarłego]”;
5. w głównej części wniosku podać dane o spadkodawcy (imię i nazwisko, data śmierci, ostatnie miejsce zamieszkania, stan cywilny) oraz informację o tym, czy istnieje testament, wymienić spadkobierców.

Do wniosku należy dołączyć:

1. odpis wniosku w tylu kopiach, ilu jest uczestników postępowania;
2. odpis skrócony aktu urodzenia dla mężczyzn i kobiet niezamężnych;
3. odpis skrócony aktu małżeństwa dla kobiet i mężczyzn zamężnych;
4. odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy;
5. oświadczenia o przyjęciu, odrzuceniu spadku lub zrzeczeniu się dziedziczenia (jeśli były składane).

Odpisy aktów stanu cywilnego muszą być nie starsze niż sprzed trzech miesięcy. Od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy wnieść opłatę. Opłata ta jest stała i wynosi 50 zł.

Cała procedura stwierdzenia nabycia spadku kończy się wydaniem przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, w którym zostają ustalone udziały poszczególnych spadkobierców w spadku. Sąd na tym etapie nie dzieli jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy.

Przeprowadzenie działu spadku

Po wydaniu postanowienia o stwierdzenia nabycia spadku można będzie podzielić spadek. Rzeczy nabyte w postępowaniu spadkowym stanowią współwłasność spadkobierców w częściach ułamkowych.

Przepisy K.c. nie zakreślają spadkobiercom żadnego terminu do pozostawania we wspólności, mimo że pozostawanie w tej wspólności jest stanem przejściowym, a co więcej, zgodnie z art. 220 K.c. w zw. z art. 1035 K.c., roszczenie o dział spadku nie ulega przedawnieniu.

Do momentu podziału spadku wszyscy spadkobiercy są właścicielami całego spadku i wszystkich rzeczy wchodzących w skład spadku. Dotyczy to także samochodu wchodzącego w skład spadku.

W Pani sprawie należy najpierw stwierdzić nabycie spadku po zmarłej matce, następnie spadkobiercy, czyli Pani, Pani siostra i mąż zmarłej muszą porozumieć się co do sposobu podziału spadku (na drodze sądowej lub notarialnej). Pani ojciec bez przeprowadzenia sprawy spadkowej nie może sprzedać samochodu.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93