Sprzedaż majątku osobistego w małżeństwie

Pani Hanna przed zawarciem związku małżeńskiego otrzymała mieszkanie w formie darowizny. Nie weszło ono po ślubie do majątku wspólnego małżeńskiego. Obecnie chciałaby je sprzedać i pieniądze odłożyć na lokatę. Pyta, jak powinna się zabezpieczyć przed tym, by pieniądze ze sprzedaży tej nieruchomości nie stały się majątkiem wspólnym. Obawia się problemów ze strony męża. Jakie zapisy powinny się znaleźć w akcie notarialnym sprzedaży mieszkania?

Majątek wspólny a majątek osobisty małżonków

Zgodnie z przepisami prawa rodzinnego o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego decyduje przede wszystkim czas ich nabycia. Majątkiem wspólnym są zasadniczo przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub jednego z nich.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy (K.r.o.) w art. 33 wylicza przedmioty majątkowe, które – mimo trwania wspólności ustawowej małżeńskiej – nie wchodzą w skład majątku wspólnego, ale należą do majątków osobistych małżonków. Takimi przedmiotami są również te nabyte przez małżonka na zasadzie surogacji.

Zgodnie z art. 33 pkt 10 K.r.o. – do majątku osobistego małżonków zalicza się również przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności małżeńskiej majątkowej w zamian za inne przedmioty stanowiące majątek osobisty małżonka.

Zasada surogacji majątku 

Zgodnie z zasadą surogacji do majątku osobistego małżonka zalicza się przedmioty majątkowe nabyte w zamian za wszystkie inne składniki majątku osobistego małżonka.

Z zasadą surogacji spotkamy się na przykład wtedy, gdy małżonek sprzedaje mieszkanie, które wchodziło w skład jego majątku osobistego, i za pieniądze uzyskane ze sprzedaży kupuje inną nieruchomość. Zgodnie z omawianą zasadą – nieruchomość nabyta ze środków uzyskanych ze sprzedaży mieszkania wejdzie w skład majątku osobistego małżonka.

Nie ma znaczenia dla zastosowania zasady surogacji to, że przedmiot, który jest surogatem dotychczasowego składnika majątku osobistego, jest innej natury niż ten składnik. Zasada surogacji znajdzie zastosowanie wówczas, gdy małżonek zakupi za środki pochodzące ze sprzedaży nieruchomości wchodzącej w skład jego majątku osobistego inną nieruchomość, ale też jeżeli za uzyskaną ze sprzedaży nieruchomości kwotę zakupi 10 samochodów (wszystkie one będą stanowiły składnik jego majątku osobistego) lub po prostu włoży pieniądze na lokatę.

Zabezpieczenie pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży darowanego mieszkania przed roszczeniami współmałżonka

Odpowiadając na pytanie pani Hanny, jakie zapisy zawrzeć w akie notarialnym, aby zabezpieczyć pieniądze uzyskane ze sprzedaży należącego do niej mieszkania – przede wszystkim należy zastrzec w treści aktu notarialnego, że nieruchomość, którą sprzedaje, została nabyta w drodze darowizny i stanowiła jej majątek odrębny.

Gdyby jednak mąż pani Hanny rościł sobie jakieś prawa do pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży mieszkania, jako dowody na okoliczność surogacji pani Hanna może – prócz własnych zeznań i zeznań osoby, która dokonała darowizny na jej rzecz – przedstawić w sądzie umowę darowizny.

Gdyby już teraz mąż pani Hanny rościł sobie prawa do wspomnianego mieszkania, najlepiej w celu uregulowania sytuacji prawnej nieruchomości zażądać ustalenia przez sąd, że nieruchomość wchodzi w skład majątku osobistego pani Hanny i nie była składnikiem majątku wspólnego małżeńskiego, nie czekając na wszczęcie przez męża postępowania o podział majątku wspólnego. Z takim żądaniem pani Hanna może wystąpić na podstawie art. 189 Kodeksu cywilnego (tzw. powództwo o ustalenie). W ewentualnym pozwie może żądać ustalenia przez sąd, że nieruchomość stanowiła składnik jej majątku osobistego. Pozwanym byłby mąż.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59