Sprzedaż firmowego samochodu w trakcie rozwodu

Po uzyskaniu rozwodu wszystkie przedmioty majątkowe, które wchodziły w skład majątku wspólnego, przekształcają się we współwłasność w częściach ułamkowych – co do zasady po 1/2 dla każdego z małżonków.

Aby dojść do porozumienia z drugą stroną w sprawie podziału majątku po rozwodzie, należy przede wszystkim ustalić, co jest obecnie wspólne. Kwestie te reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy (K.r.o.).

Zgodnie z jego art. 31 z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności: 1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, 2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, 3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Oznacza to, że jeżeli prowadzi Pan firmę w czasie trwania małżeństwa, Pańska małżonka ma prawo do połowy wszystkich przedmiotów wchodzących w skład Pana firmy. Pańska małżonka nie ma jedynie żadnych praw do przedmiotów, które wchodzą w skład Pana majątku osobistego. Przedmioty te zostały wymienione w art. 33 K.r.o.:

„Art. 33. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Przy dzieleniu majątku należy oczywiście wziąć pod uwagę również długi ciążące na firmie – niezapłacone faktury itp.

Ponadto zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wspólność małżeńska obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 16.10.1997 r. (sygn. akt I CKU 130/97): „domniemywa się, że przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności małżeńskiej należą do majątku wspólnego. Nie ma znaczenia, iż stroną umowy o nabycie takiego przedmiotu było tylko jedno z małżonków, jak i to czy przedmiot ten został zakupiony na firmę”.

Co do zasady, w trakcie podziału majątku dochodzi także do podziału przedsiębiorstwa. Nie ma przy tym znaczenia, że tylko jeden z małżonków zarządzał czy prowadził firmę.

Wymieniony samochód należy do firmy, czyli wchodzi w skład majątku wspólnego. Nie powinien Pan na tym etapie zbywać jakichkolwiek jego składników. Takie są zasady (opisane wyżej), jednak jest też art. 36 § 3 i art. 37 Kodeksu cywilnego:

„Art. 36. § 1. Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.

§ 2. Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

§ 3. Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności.

Art. 37. § 1. Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;

2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;

3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;

4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

§ 2. Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.

§ 3. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

§ 4. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.”

Jak z powyższego wynika, gdyby na przykład handlowałby Pan samochodami, czyli sprzedaż samochodów byłaby działalnością zarobkową, mógłby Pan to auto sprzedawać. Gdyby chciał je Pan przekazać córce w darowiźnie, zgodnie z art. 37 pkt 4, powinien Pan uzyskać zgodę żony.

Tak jak napisałam, żadna strona nie powinna wyzbywać się majątku wspólnego, ale biorąc pod uwagę powyższe przepisy, myślę, że jeżeli samochód służy do prowadzenia działalności gospodarczej, może Pan sprzedać go córce. Jaka będzie reakcja żony, a później ewentualnie sądu, to już przyszłość pokaże.