Sprzedaż działki z darowizny a zachowek

Uprawnienia do zachowku

Tytułem wyjaśnienia wskazuję, że zachowek stanowi określony kwotowo ułamek wartość udziału spadkowego, który przypadłby spadkobiercy ustawowemu w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Osobie uprawnionej do zachowku nie przysługuje zatem roszczenie o wydanie jakiejkolwiek rzeczy zaliczanej do spadku ani roszczenie o przeniesienie jakiegokolwiek składnika majątku wchodzącego w skład spadku. Osoba, której przysługuje prawo do zachowku, może domagać się wyłącznie zapłaty na jej rzecz określonej kwoty pieniężnej stanowiącej ułamek wartości udziału spadkowego, jaki by jej przysługiwał przy dziedziczeniu ustawowym.

Przechodząc dalej, wskazuję, że osobami uprawnionymi do zachowku są zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki itd.) oraz jego małżonek. Jeżeli spadkodawca, w chwili śmierci nie miał zstępnych, wówczas prawo do zachowku przysługuje jego małżonkowi oraz rodzicom. Roszczenie o zachowek nie przysługuje natomiast rodzeństwu spadkodawcy ani innym dalszym krewnym lub powinowatym spadkodawcy. Spośród wskazanych powyżej osób uprawnionych do zachowku, roszczenie o zachowek przysługuje tylko tym, którzy w konkretnym stanie faktycznym odziedziczyliby spadek z mocy ustawy.

Roszczenie o zachowek

Kolejno zaś wskazuję, że roszczenie o zachowek przysługuje wówczas, gdy osoba uprawniona nie otrzymała należnej jej części majątku spadkowego czy to w drodze dziedziczenia, czy to w postaci zapisu, czy też poprzez uczynioną przez spadkodawcę i zaliczaną do spadku darowiznę. Jeśli jednak osoby uprawnione do zachowku, w wyniku dziedziczenia, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę darowizny, nie uzyskały całości należnego im zachowku, wówczas przysługuje im roszczenie o jego uzupełnienie, tj. o zapłatę różnicy między wartości należnego im zachowku a wartością uzyskanego przysporzenia.

Zaliczanie darowizny przy obliczaniu zachowku

Ważne jest to, że przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Jeśli zaś chodzi o darowizny, to generalnie nie dolicza się do spadku dwóch rodzajów darowizn:

1. drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, jak również
2. darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku.

Przenosząc to na grunt Pana sprawy, wskazuję, że dopóki wujek żyje, dopóty żaden z jego spadkobierców ustawowych nie ma żadnych praw do zachowku. Tym samym sam wujek nie ma nigdy prawa do zachowku, bowiem przysługuje ono wyłącznie jego spadkobiercom. Gdyby wujek umarł, to wówczas ewentualnie roszczenie o zachowek mogliby wnieść jego spadkobiercy ustawowi, czyli dzieci i ewentualnie małżonka (gdyby zostali pominięci przy dziedziczeniu, np. testamentem, zapisałby wujek komuś innemu spadek niż im lub gdyby to, co odziedziczyli, było niższej wartości niż wartość ewentualnego zachowku).

Sprzedaż działki z darowizny a zachowek

Pan jako siostrzeniec/bratanek nie należy do kręgu spadkobierców po wujku (bowiem żyją jego dzieci i być może małżonek, a zatem nie dojdzie do dziedziczenia przez Pana). Obecnie mamy 2020 rok. Od 1996 roku do 2020 roku już minęło 24 lata. A zatem darowizna, jakiej dokonał wujek na Pana rzecz, nie będzie wliczana do zachowku, niezależnie od tego, czy działka pozostanie przy Panu, czy Pan ją sprzeda. Wynika to z art. 994 § 2 w zw. z art. 1082 Kodeksu cywilnego.