Sprostowanie fałszywych zeznań

Odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań

Podstawę prawną odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań stanowi art. 233 Kodeksu karnego (w skrócie K.k.), zgodnie z którym:

„§ 1. Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie.

§ 3. Nie podlega karze, kto, nie wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania, składa fałszywe zeznanie z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.

§ 4. Kto, jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz, przedstawia fałszywą opinię lub tłumaczenie mające służyć za dowód w postępowaniu określonym w § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 5. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli:

1. fałszywe zeznanie, opinia lub tłumaczenie dotyczy okoliczności nie mogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy,
2. sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię lub tłumaczenie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy”.

Zeznawanie nieprawdy lub zatajenie prawdy

Istotą przestępstwa określonego w art. 233 jest zeznawanie nieprawdy lub zatajanie prawdy, zatem omawiane przestępstwo może mieć formę działania, które polega na świadomym składaniu zeznań nieprawdziwych lub też zaniechania polegającego na świadomym zatajeniu okoliczności stwierdzających prawdę.

Zgodnie z § 2 art. 233 K.k. warunkiem odpowiedzialności karnej jest, aby przesłuchujący uprzedził świadka o prawie odmowy zeznań. Nieodebranie przyrzeczenia lub też nieuprzedzenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań przez organ uprawniony do odbierania zeznań na określonym etapie toczącego się postępowania, wyklucza karalność czynu, nawet gdyby zeznający z racji wykonywanego zawodu wiedział o grożącej odpowiedzialności. Przyrzeczenie może być odebrane wyłącznie przez sąd lub uprawnionego sędziego, co stanowi szczególną formę zobowiązania świadka do zeznania prawdy. Traktuje o tym art. 187 Kodeksu prawa karnego. Przyrzeczenie może być odebrane również w postępowaniu przygotowawczym.

W artykule 233 § 3 K.k. przewidziana jest klauzula bezkarności: nie podlega karze ten, „kto nie wiedząc o prawie do odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytanie, składa fałszywe zeznanie w obawie przed grożącą odpowiedzialnością karną jemu samemu lub jego najbliższym”.

Czy istnieje możliwość odwołania fałszywych zeznań?

Możliwość odwołania fałszywych zeznań reguluje art. 233 § 5, w którym jest mowa o nadzwyczajnym złagodzeniu kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia w dwóch przypadkach. Pierwszy z nich obejmuje sytuację, gdy fałszywe zeznanie „dotyczy okoliczności nie mogących mieć wpływu na wynik sprawy”. Drugi, odnoszący się do Pana sprawy, ma miejsce, gdy „sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne rozstrzygnięcie sprawy”. Za dobrowolną można uznać decyzję podjętą z własnej woli, nie pod wpływem czynników zewnętrznych. Warunkiem skorzystania z tej instytucji jest konieczność sprostowania fałszywych zeznań, zanim zostanie (chociażby nieprawomocnie) rozstrzygnięta sprawa przez sąd lub inny organ, przed którym złożył Pan zeznania.

Sprostowanie przed sądem złożonych wcześniej zeznań 

Zgodnie z powyższymi rozważaniami sprostować zeznania może Pan aż do wydania nieprawomocnego orzeczenia w sprawie, a więc także przed sądem. Biorąc pod uwagę praktykę działania wymiaru sprawiedliwości, korzystniejszym rozwiązaniem jest dokonanie tej czynności w toku postępowania przygotowawczego. Z podanych przez Pana danych wynika jednak, że akt oskarżenia wpłynął już do sądu, więc pozostaje sprostowanie zeznań przed sądem. Należy się także przygotować na konieczność odpowiedzi na pytanie dotyczące motywów zmiany zeznań (świadkowie często motywują zmianę zeznań działaniem w sytuacji stresowej, naciskami ze strony policji).

Optowałbym jednak za podjęciem próby dokonania sprostowania zeznań bezpośrednio przed organami ścigania – we właściwej komendzie policji.