Sprawdzenie komornika przez dłużnika

Jakie koszty w kolejności zaspokaja się z kwoty uzyskanej z egzekucji?

Dopóki jest tylko jedno postępowanie egzekucyjne, nie ma kłopotu. Egzekwowane kwoty zaliczane są na jego poczet i wiadomo, co i na co poszło.

Jednak stosownie do obowiązujących przepisów komornik ściągnięte kwoty w egzekucji z nieruchomości zalicza na określone świadczenia (zobowiązania) według schematu. Jak wynika z Kodeksu postępowania cywilnego w pierwszej kolejności zaspokajane są koszty egzekucyjne (opłaty i wydatki). Dopiero potem zaspokajane są należności wierzycieli.

Art. 1025. § 1. Z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:

1) koszty egzekucyjne,

2) należności alimentacyjne,

3)należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika,

4) należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim,

5) należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu,

6) należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej,

7) należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 i Nr 160, poz. 1083, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 1999 r. Nr 11, poz. 95 i Nr 92, poz. 1062, z 2000 r. Nr 94, poz. 1037, Nr 116, poz. 1216, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1315 oraz z 2001 r. Nr 16, poz. 166, Nr 39, poz. 459, Nr 42, poz. 475 i Nr 110, poz. 1189), o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej,

8) (uchylony),

9) należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję,

10) inne należności.

§ 2. Po zaspokojeniu wszystkich należności ulegają zaspokojeniu kary pieniężne oraz grzywny sądowe i administracyjne.”

Według § 3 tego przepisu – w równym stopniu z należnością ulegają zaspokojeniu odsetki i koszty postępowania. Z pierwszeństwa równego należnościom kategorii czwartej i piątej korzystają wszystkie roszczenia o świadczenia uboczne objęte zabezpieczeniem na mocy odrębnych przepisów. Roszczenia o świadczenia uboczne nieobjęte zabezpieczeniem zaspokaja się w kategorii dziesiątej, chyba że należność podlegałaby zaspokojeniu w kategorii wcześniejszej. To samo dotyczy roszczeń o świadczenia należne dożywotnikowi.

Należności uboczne w postępowaniu komorniczym

Należności pieniężne dla wierzycieli zaliczane są na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne. Wśród należności ubocznych mamy: koszty postępowania sądowego oraz odsetki (art. 451 Kodeksu cywilnego).

„Art. 451. § 1. Dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne.

§ 2. Jeżeli dłużnik nie wskazał, który z kilku długów chce zaspokoić, a przyjął pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na poczet jednego z tych długów, dłużnik nie może już żądać zaliczenia na poczet innego długu.

§ 3. W braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych – na poczet najdawniej wymagalnego.”

Komornik przy jednym z wierzycieli nie ma obowiązku sporządzania jakiegokolwiek planu spłaty. Podobnie jest przy dwóch i więcej wierzycielach.

O planie spłaty można mówić, gdy dłużnik ułoży się z wierzycielami, a ci np. zawieszą egzekucje. Wtedy dłużnik powinien regulować swoje zobowiązania stosownie do ustalonego z nimi sposobu. Ale nie robi tego komornik. Komornik tylko egzekwuje. Nie ma prawa decydować o kwotach i terminach ich zapłaty przez dłużnika. Nie ma prawa odraczać długu, rozkładać go na raty itp. Dług należy do określonego wierzyciela i ten decyduje o losie egzekucji.

Kiedy komornik sporządza plan podziału pomiędzy wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji?

Przy dwóch i więcej wierzycielach komornik sporządza tzw., plan podziału, gdy:

• jest egzekucja z nieruchomości lub
• suma uzyskana przez egzekucję z ruchomości, wynagrodzenia za pracę lub wierzytelności i innych praw majątkowych nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli.

K.p.c.: art. 1023. § 1. Organ egzekucyjny sporządza plan podziału pomiędzy wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości.

§ 2. Plan podziału powinien być sporządzony także wtedy, gdy suma uzyskana przez egzekucję z ruchomości, wynagrodzenia za pracę lub wierzytelności i innych praw majątkowych nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli.

Przy egzekucji z wynagrodzenia – na podstawie oświadczenia pracodawcy o wynagrodzeniu dłużnika oraz spisu wierzytelności i praw osób uczestniczących w podziale komornik sporządza plan podziału, ustalając, w jakim procencie przypada na każdego wierzyciela udział w sumach potrąconych każdorazowo przez pracodawcę z wynagrodzenia dłużnika i wpłaconych komornikowi. Jeżeli zaś komornik nie może sporządzić planu podziału na podstawie samego oświadczenia pracodawcy, sporządzi go niezwłocznie po złożeniu na rachunek depozytowy sądu sumy podlegającej podziałowi.

Plan podziału sporządzany jest także przy egzekucji z ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych.

Czy komornik ma obowiązek informować stronę o każdej dokonanej czynności?

Wskazał Pan, że kilkukrotnie zwracał się Pan z żądaniem rozliczenia się z dotychczas pobranych przez komornika kwot. Skorzystał Pan ze swojego prawa, a mianowicie zgodnie z art. 763 K.p.c.:

„Komornik zawiadamia stronę o każdej dokonanej czynności, o której terminie nie była zawiadomiona i przy której nie była obecna, i na jej żądanie udziela wyjaśnień o stanie sprawy”.

Z uregulowania przyjętego w omawianym przepisie przez ustawodawcę można wyprowadzić twierdzenie, że komornik sądowy jest zobowiązany do zawiadomienia strony o dokonanej czynności także w sytuacji, kiedy dłużnik nie był przy niej obecny, nawet wtedy, gdy był on zawiadomiony o planowaniu takiej czynności.

Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu, przepis art. 763 K.p.c. „odnosi się wyłącznie do czynności egzekucyjnych, mimo użycia przez ustawodawcę w treści przepisu pojęcia »czynność« bez jej skonkretyzowania. Wyłącznie czynności egzekucyjnych mogą więc dotyczyć uregulowane w art. 763 K.p.c. zawiadomienia i wyjaśnienia komornika. Udzielane stronom przez komornika w trybie art. 763 K.p.c. wyjaśnienia nie mogą w żadnym wypadku stanowić pouczeń stron. Ta materia bowiem została precyzyjnie uregulowana w art. 5 K.p.c. i pouczanie stron przez organ procesowy (w omawianym wypadku – organ egzekucyjny) jest dopuszczalne wyłącznie w przypadkach określonych w treści tego przepisu. Redakcja przepisu art. 763 K.p.c., który składa się z jednego zdania, powoduje, że uprawnienie stron postępowania do żądania od komornika wyjaśnień o stanie sprawy winno być rozpatrywane w związku z pierwszą częścią tego przepisu, dotyczącą kierowania przez komornika zawiadomień do stron o dokonanych czynnościach. Należy więc uznać, że jedynie gdy komornik dokonuje zawiadomienia strony w trybie art. 763 K.p.c. możliwe jest urzeczywistnienie się obowiązku, o którym mowa w końcowej części tego przepisu”.

Przepis nie wskazuje formy, w jakiej taka informacja ma być udzielona. Może to być zatem zarówno forma pisemna, jak i ustna.

Wystąpienie z pismem do komornika o udzielenie informacji o stanie sprawy egzekucyjnej

Zamiast żądania rozliczenia się przez komornika wskazane byłoby wystąpienie z pismem o udzielenie informacji o stanie sprawy egzekucyjnej na daną chwilę (stanie zadłużenia) w tym o kwotach dotychczas wyegzekwowanych i z jakiego tytułu, sposobie zaliczenia kwoty wyegzekwowanej na rzecz poszczególnych wierzycieli, z podaniem na co zostały one i w jakiej wysokości zaliczone (koszty egzekucyjne, należności uboczne, należności główne).

Komornik wskazuje to zasadniczo wydrukiem ze swojego systemu (ma taką możliwość – chyba że korzysta z własnego systemu), gdzie jest informacja o kwotach i datach ich ściągnięcia; komu ile zostało przypisane, ile poszło na koszty egzekucyjne; na co zaliczono dane kwoty wierzycielowi.

Po braku reakcji komornika należałoby złożyć skargę na brak dokonania przez niego czynności (nieudzielenie żądanej informacji) do właściwego sądu rejonowego (koszt 100 zł). Można złożyć skargę do sądu rejonowego, przy którym działa ów komornik – podstawa to art. 767 K.p.c.

Art.767.

§ 1. Na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Dotyczy to także zaniechania przez komornika dokonania czynności. Do rozpoznania skargi na czynności komornika właściwy jest sąd, przy którym działa komornik. Jeżeli do prowadzenia egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną, skargę rozpoznaje sąd, który byłby właściwy według ogólnych zasad.

§ 2. Skargę może złożyć strona lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź zagrożone.

§ 3. Skarga na czynność komornika powinna czynić zadość wymaganiom pisma procesowego oraz określać zaskarżoną czynność lub czynność, której zaniechano, jak również wniosek o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności wraz z uzasadnieniem.

§ 4. Skargę wnosi się do sądu w terminie tygodniowym od dnia czynności, gdy strona lub osoba, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona, w innych wypadkach – od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało przez czynności komornika naruszone bądź zagrożone, a w braku zawiadomienia – od dnia dowiedzenia się przez skarżącego o dokonanej czynności. Skargę na zaniechanie przez komornika czynności wnosi się w terminie tygodniowym od dnia, w którym czynność powinna być dokonana. Odpis skargi sąd przesyła komornikowi, który w terminie trzech dni na piśmie sporządza uzasadnienie dokonania zaskarżonej czynności lub przyczyn jej zaniechania oraz przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu, do którego skargę wniesiono, chyba że skargę w całości uwzględnia, o czym zawiadamia sąd i skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy.

Gdzie złożyć skargę na komornika?

Niezależnie od tego można rozważyć możliwość złożenia pozwu do sądu okręgowego ze wskazaniem na przewlekłość postępowania komornika – stosownie do ustawy z 2004 r., o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Jednakże wymagałoby to wykazania, że komornik prowadzi postępowanie egzekucyjne w sposób przewlekły. Nie chodzi tutaj o udzielenie lub nieudzielenie informacji, ale samo postępowanie jako całość.

Ponadto warto skierować skargę na komornika i postawić mu zarzuty naruszenia etyki zawodowej – do samorządu komorniczego (właściwej Izby Komorniczej) – z wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i orzeczenie odpowiedzialności komornika za niewłaściwe działania lub zaniechania.

Samo odczucie, że komornik działa na szkodę strony, to za mało. Trzeba umieć wykazać, że komornik swoim postępowaniem naruszył przepisy powszechnie obowiązujące.

Znając daty wpływu pieniędzy do komornika i kwoty, a ponadto sposób ich rozdysponowania – można byłoby pokusić się o ocenę działania komornika w tym zakresie co do prawidłowości zaliczenia poszczególnych kwot. Nie znając tych danych – trudno jest cokolwiek stwierdzić, a na pewno nie to, że komornik zrobił to na pewno prawidłowo lub na pewno nieprawidłowo.