Sprawa sądowa z ZUS-em o rentę - szanse na wygraną

Odmowa przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy

Z treści Pani pytania wynika, iż 4 lata temu przeszła Pani operację kręgosłupa. Bezpośrednio po operacji została Pani przyznana renta z tytułu niezdolności do pracy. W chwili obecnej ZUS odmówił przyznania Pani prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wydane dotychczas w sprawie opinie biegłych są dla Pani niekorzystne.

Istotne z punktu widzenia Pani interesu są przepisy art. 12 i następne rozdziału 3. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Pozwoli Pani, że przytoczę ich treść:

„Art. 12. 1. Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

2. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Art. 13. 1. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1)  stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

2)  możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

2. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

3a. Jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.

4. Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.

5. W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 14. 1. Oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia:

1)  daty powstania niezdolności do pracy,

2)  trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy,

3)  związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,

4)  trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji,

5)  celowości przekwalifikowania zawodowego

– dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu, zwany dalej »lekarzem orzecznikiem«.

2. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, natomiast ustalono okres, w którym niezdolność do pracy powstała, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę końcową tego okresu. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia ani daty, ani okresu powstania niezdolności do pracy, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o świadczenie.

2a. Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu, zwanej dalej »komisją lekarską«, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.

2b. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej Zakładu właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.

2c. Komisja lekarska nie rozpatruje sprzeciwu wniesionego po terminie. W uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek osoby zainteresowanej, może przywrócić termin na wniesienie sprzeciwu, w tym w szczególności w razie odrzucenia przez sąd odwołania od decyzji w przypadku określonym w art. 477⁹ § 3¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.

2d. Prezes Zakładu, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka organizacyjna Zakładu niezwłocznie zawiadamia osobę zainteresowaną.

2e. Komisja lekarska, rozpatrując sprzeciw lub zarzut wadliwości, dokonuje oceny niezdolności do pracy i jej stopnia oraz ustalenia okoliczności, o których mowa w ust. 1.

2f. Komisja lekarska dokonuje rozstrzygnięcia w formie orzeczenia.

3. Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.

4. Nadzór nad wykonywaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy sprawuje Prezes Zakładu.

5. Nadzór, o którym mowa w ust. 4, obejmuje:

1)  kontrolę prawidłowości i jednolitości stosowania zasad orzecznictwa o niezdolności do pracy przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie;

2)  udzielanie lekarzom orzecznikom i komisjom lekarskim wytycznych w zakresie stosowania zasad orzecznictwa o niezdolności do pracy;

3)  prawo przekazania sprawy do rozpatrzenia przez komisję lekarską, jeżeli w wyniku kontroli, o której mowa w pkt 1, zostanie stwierdzony brak zgodności orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ze stanem faktycznym lub zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy.

6. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określa, w drodze rozporządzenia, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego i sprawnego orzekania o niezdolności do pracy:

1)  szczegółowe zasady i tryb orzekania o niezdolności do pracy przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie;

2)  szczegółowe zasady organizacji orzekania o niezdolności do pracy, w tym w szczególności:

1. miejsce działania lekarzy orzeczników,
2. sposób tworzenia i znoszenia komisji lekarskich,
3. sposób określania siedziby komisji lekarskiej i ich właściwości terytorialnej,
4. skład komisji lekarskich;

3)  szczególne kwalifikacje zawodowe wymagane od lekarzy orzeczników i lekarzy wchodzących w skład komisji lekarskiej;

4)  szczegółowe zasady sprawowania nadzoru nad wykonywaniem orzekania o niezdolności do pracy”.

Stan Pani zdrowia, mając na uwadze przedstawiony przez Panią stan faktyczny, wskazuje w mojej ocenie, iż jest Pani osobą niezdolną do pracy. Nie można zatem zgodzić się z orzeczeniem Komisji Lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń w przedmiocie nieustalenia niezdolności wnioskodawczyni do pracy, jak również z dotychczas wydanymi opiniami biegłych. Z treści pytania wynika, że podlega Pani stałemu leczeniu ortopedycznemu.

Ocena stopnia i trwałości niezdolności do pracy

Zasadne jest wskazanie przez Panią na stan fizyczny, zmęczenie, osłabienie, bowiem powyższe wiązać należy z bólami kręgosłupa.

Przy dokonywaniu oceny stopnia i trwałości niezdolności do pracy trzeba również wziąć pod uwagę możliwość wykonywania przez Panią dotychczasowej pracy lub podjęcie innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego. Należy także uwzględnić rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy i poziom wykształcenia. Obecnie, jak mniemam, prowadzi Pani oszczędny tryb życia, zgodnie z zaleceniami lekarza. Długoletnie leczenie nie stwierdza takiej poprawy w stanie zdrowia, aby uznać Panią za osobę zdolną do pracy. Istotne jest, iż z uwagi przede wszystkim na schorzenie kręgosłupa wymaga Pani „oszczędnego” trybu życia, unikania dużych wysiłku fizycznych, dlatego też w mojej ocenie zasadna jest walka o uznanie niezdolności do pracy i prawa do renty z tegoż tytułu.

Odnosząc się do innych schorzeń, o których mowa powyżej, wskazać należy, iż podjęcie innej pracy, choćby fizycznej, jest całkowicie niewskazane. Zważywszy na wszystkie okoliczności sprawy, a także posiadane wykształcenia, wiek i predyspozycje psychiczne i opisane schorzenie, nie byłoby celowe także Pani przekwalifikowanie zawodowe.

W podobnym tonie wypowiada się także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 308/11, w którym wskazał:

„Ocenę stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy wywodzi się z przewidzianych w art. 13 u.e.r.f.u.s. przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, odnoszących się jedynie do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy”.

„Przez kwalifikacje zawodowe należy rozumieć zarówno kwalifikacje formalne czyli przygotowanie zawodowe udokumentowane świadectwami ukończenia nauki, dyplomami, zaświadczeniami a także kwalifikacje rzeczywiste w postaci doświadczenia i praktyki zawodowej, które bez potrzeby przekwalifikowania zawodowego pozwalają podjąć prace w innych warunkach i na innym stanowisku niż zajmowanym przed uzyskaniem świadczeń rentowych, ale zgodnym z poziomem posiadanych kwalifikacji zawodowych” (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2011 r., sygn. akt I UK 175/11).

W mojej ocenie w powyższej sytuacji należy wnioskować o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii innych biegłych w zakresie dotychczasowym, bowiem powyższe opinie nie dają jasnej i pełnej odpowiedzi w przedmiocie Pani niezdolności do pracy. W mojej ocenie zasadne jest złożenie wyżej wymienionego wniosku, gdyż może być tak, iż biegli ci stwierdzą Pani niezdolność do pracy. Sądy bardzo często decydują się na powołanie innych biegłych w wybranych zakresów.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 stycznia 2009 r., sygn. akt I UK 200/08, Lex nr 738337 przyjął, że „zmiany w organizmie powodujące przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku nie przesądzają o niezdolności do pracy, nawet częściowej, jeżeli zdolność do wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami została zachowana”.

Wypada także w tym miejscu nadmienić, że niezdolność do wykonywania pracy dotychczasowej nie jest wystarczająca do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli wiek, poziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowania, że mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym zawodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2005 r., sygn. akt I UK 299/04).

Wyraźnie zatem podkreślić należy, iż w przedmiotowej sprawie nacisk winien być kładziony na niemożność Pani przekwalifikowania.

Rozbieżne opinie biegłych sądowych

Korzystny z punktu widzenia Pani interesu jest pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 2010 r., sygn. akt II UK 119/10, zgodnie z którym „w przypadku uzyskania przez sąd opinii lekarskich rozbieżnych w istotnych kwestiach oparcie wyroku na jednej z opinii, bez wyjaśnienia sprzeczności z pozostałymi, jest nieprawidłowe”.

Jeżeli bowiem sąd I instancji dopuści dowody z opinii innego/innych biegłych, które ujawnią istotne wątpliwości dotyczące przeciwnych wniosków wynikających z wcześniejszych opinii uzyskanych, to obowiązkiem sądu I instancji jest usunięcie tych kategorycznych, bo przeciwstawnych kontrowersji zawartych w opiniach o stanie zdolności do pracy oraz możliwości wykonywania innego odpowiedniego zatrudnienia przez Panią, które wystąpiły pomiędzy biegłymi rozbieżnie oceniającymi istotne przesłanki zachowania spornego prawa do renty. W przypadkach tego typu zasadniczych rozbieżności mających istotny wpływ na wynik sprawy judykatura wymaga przekonującego wyjaśnienia ujawnionych sprzeczności przez co najmniej ustne uzupełnienie złożonych opinii (zażądanie opinii uzupełniających – art. 286 Kodeksu postępowania cywilnego). „W takiej sytuacji należy uznać, iż bez takiego koniecznego uzupełnienia materiału dowodowego ocena dowodów dokonana przez sąd I instancji nie będzie wszechstronna, a naruszenie, a wówczas naruszenie art. 286 k.p.c będzie mogło mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy (por. wyroki SN z 23.4.1999 r., II UKN 590/98, OSNAP Nr 12/2000, poz. 484 i z 30.11.1999 r., II UKN 220/99, OSNAP Nr 6/2001, poz. 204). W przypadku uzyskania w istotnych kwestiach rozbieżnych opinii lekarskich oparcie wyroku na jednej z nich, bez wyjaśnienia sprzeczności pomiędzy nimi, jest nieprawidłowe (wyrok SN z 8.2.2002 r., II UKN 112/01, OSNAP Nr 23/2003, poz. 580)”.

Konstatując wszystko powyższe, w mojej ocenie zasadne jest złożenie w chwili obecnej wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych z tego samego zakresu, czyli na okoliczność, czy jest Pani niezdolna do pracy zawodowej, o której mowa w opinii z 2013 r., czy też posiada Pani taką zdolność.

Zgodnie z art. 278 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego „w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii”.

Według orzeczenia Sądu Najwyższego z 11 lipca 1969 r. (sygn. akt I CR 140/69, OSNP 1970, nr 5, poz. 85) „zadaniem biegłego nie jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, lecz naświetlenie i wyjaśnienie przez sąd okoliczności z punktu widzenia posiadanych przez biegłego wiadomości specjalnych przy uwzględnieniu zebranego i udostępnionego biegłemu materiału sprawy”.

Według orzeczenia Sądu Najwyższego z 15 czerwca 1970 r. (sygn. akt I CR 224/70, Biul. SN 1970, nr 11, poz. 203) „kontrola opinii biegłego powinna polegać na sprawdzeniu prawidłowości – z punktu widzenia wymagań logiki i zasad doświadczenia życiowego — rozumowania przeprowadzonego w jej uzasadnieniu (art. 285), które doprowadziło do wydania przez biegłego takiej, a nie innej opinii”.

Wyraźnie podkreślić należy jednak, iż bez żadnej pozytywnej opinii biegłego nie ma możliwości uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy.